14.1 Zintuigcellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H14: Waarnemen

Voorkennis

1. Beschrijf in eigen woorden wat een zintuig doet.

2. Welke 3 type ionkanalen zijn er?

3. Op welk type zenuwcellen zitten zintuigcellen aangesloten?

Inhoud hoofdstuk

14.1 Zintuigcellen (plus evenwichtszintuig)

14.2 Gehoorzintuig

14.3 Gezichtszintuig

14.4 Netvlies en de hersenen

14.5 Zintuigen en regeling

H14.1 Zintuigcellen

Hoe komt het dat je draaierig wordt als je uit een zweefmolen stapt?

H14.1 Zintuigcellen

Hoe komt het dat je draaierig wordt van alcohol?

Doel 14.1

Je leert de verschillende typen zintuigcellen
Je leert hoe de zintuigcellen een prikkel omzetten in een impuls 

Je leert hoe het evenwichtszintuig werkt

Evenwichtszintuig

Bevindt zich in het binnenoor.

Registreert de stand van je

hoofd én beweging van je

hoofd.

Evenwichtszintuig - vestibulum

Vestibulum (Rode cirkel):

• Bevat endolymfe (vloeistof)
• Bevat 2 maculae (1)
  

Registreren rechtlijnige

bewegingen (ja-knikken),

vertragen en versnellen

(voortwaarts/ achterwaarts

en naar boven/ beneden)

Macula

Geleilaag met kalksteentjes.

Deze geleilaag en de kalksteentjes

reageren op beweging (als gevolg 

van zwaartekracht of versnelling).

Zintuigharen (ciliën) op de

zintuigcellen registreren deze

verandering

Macula - horizontaal

Macula 2 - verticaal

Registreert ook zwaartekracht

en versnelling omhoog/ omlaag (lift)

Evenwichtszintuig - 

Halfcirkelvormige

kanalen

Halfcirkelvormige kanalen

Halfcirkelvormige kanalen:

• Bevatten endolymfe (vloeistof)
• Bevatten cupulae (2) 
• met een geleiachtige massa
  

Registreren bewegingen/ 

versnellingen in de X, Y en Z-

richting

Cupula

Cupula klappen om als de

endolymfe gaat stromen

(klapdeur)  

Cupulae 

Zijn vooral gevoelig voor veranderingen

in snelheid. Niet voor een constante

snelheid.

Cupulae en de zweefmolen

Als je een tijdje ronddraait op dezelfde snel-

heid registreren je cupulae dit niet (meer).

De vloeistof in de kanalen draait dan op

dezelfde snelheid als het lichaam.

Staat je lichaam daarna stil dan slaan de 

cupula wél weer uit, de vloeistof blijft nog

even draaien: duizelig.

Cupulae en alcohol

Stap 1 (begin al na 10 minuten)

Alcohol komt via het bloed in de

cupula. Deze wordt dan lichter dan water. 

De cupula in het vertikale kanaal gaat

zweven.

Draaisensatie!

Cupulae en alcohol

Stap 2 (na 6 uur):

Alcohol zit óók in de endolymfe.

De cupula heeft dan weer dezelfde dicht-

heid en zweeft niet.

Cupulae en alcohol

Stap 3:

Alcohol is uit de cupula maar nog niet 

uit de endolymfe.

De cupula zakt dan juist in de endolymfe.

Draaisensatie.

Wat helpt? Nieuwe alcohol.

Doel 14.1

Je hebt de verschillende typen zintuigcellen geleerd
Je hebt geleerd hoe de zintuigcellen een prikkel omzetten in een impuls 

Je hebt geleerd hoe het evenwichtszintuig werkt

BINAS 14.1

BINAS 87D Gehoor en evenwicht

Begrippen 14.1

zintuigcellen, adequate prikkel, evenwichtszintuig, vestibulum, halfcirkelvormige kanalen, endolymfe, zwaartekracht, versnelling, maculae, haarcellen, ciliën, cupula, receptorcellen, mechanoreceptoren, thermoreceptoren, chemoreceptoren, fororeceptoren, secundaire boodschapperstof, prikkeldrempel, impulsfrequentie, pijnreceptoren, adaptatie

Zintuigcellen

Registreren prikkels zoals:

- trillingen

- licht

- temperatuur.

Ieder zintuigcel is gemaakt om te slecht één specifieke prikkel te registreren, de adequate prikkel. 

Bioplek animatie

Zintuigcellen

Algemene werking:

1. De prikkel leidt tot openen van een ionkanaal.

2. Positieve ionen stromen hierdoor de cel in

3. De cel krijgt hierdoor een positievere lading

4. Bij bereiken -50 mv (drempelwaarde): Spanningsgestuurde Ca2+ kanalen gaan open als reactie

5. Ca2+ leidt tot het afgeven van neurotransmitters in de synaptische spleet 

6. Neurotransmitters binden aan de chemisch gestuurde ion kanalen (receptoren) op het post-synaptische membraan van een sensorisch neuron 

7. Dit leidt tot actiepotentialen in het sensorisch neuron