"Alles is maakbaar" h20 literatuurgeschiedenis havo 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H 20 Alles is maakbaar (ook woordgrappen)

Inhoud

Herhaling renaissance (quiz)

De verlichting uitleg & vragen

Karel en de Elegast lezen (boek 1)

Oefentoets (Thuis)

Renaissance 

Nu volgen enkele quizvragen met woorden/ termen uit dit hoofdstuk. 

Wat betekent: 't Kan verkeeren

1. Alles kan misgaan
2. Alles is veranderlijk
3. Leef je leven als de laatste dag
4. Leef in het nu: pluk de dag

Wat is een epigram?

1. een grafschrift uit de renaissance
2. een soort haiku
3. een kort gedicht met woordspeling
4. een afbeelding met moralistische boodschap

epigram Huyghens

Wat valt op aan dit epigram?

Regels voor een epigram 

Wat betekent renaissance?

1. totstandkoming
2. herontdekking
3. wedergeboorte
4. klassieken

Humanisme is:

1. een levensbeschouwing die de mens losdenkt van God
2. een levensbeschouwing die de mens centraal stelt
3. een levensbeschouwing gebaseerd op wetenschap
4. een levensbeschouwing die breekt met 't katholicisme

Wat is de betekenis van 'geëngageerd'?

1. betrokken bij eigentijdse problemen
2. aan het werk zijnd
3. verloofd zijn
4. demonstratief

Wat is de betekenis van 'tegendraads'?

1. gewelddadig
2. brutaal
3. stijlvast
4. opstandig

Wat zijn de kunstopvattingen van de renaissance?

1. transitio, imperio en aemilio
2. translatio, imitatio, aemulatio
3. imitatio, aemulatio en ejaculatio

Wat betekenen: translatio, imitatio, aemulatio?

Wat is een catharsis?

1. een korte pauze in een toneelstuk
2. trekkenwand waarmee decorstuk wordt bewogen
3. verwerking van het einde van een toneelstuk door 't publiek
4. eenheid van plaats, tijd en ruimte

Hoe lastig is dit?

Erg lastig

lastig

gaat wel

makkelijk

heel erg makkelijk

verlichting

Over presentatie

Biedt overzicht van de periode (kan uitgebreider zijn).

Maak aantekeningen: pen op papier. 

Ik wacht niet met slides. 

Historische achtergrond

Ontwikkeling absolute monarchieën: Frankrijk, Oostenrijk, Rusland, Pruisen (1675-1800).

Ontwikkeling welvaart (internationale (slaven)handel - kolonialisme).

Burger als (toenemend) machtsfactor (economisch/ politiek)

verlichting = rationalisme

(hedendaagse) verlichting: 

"Ik denk dus consumeer ik." 

Revolutie in denken

• Descartes: cogito ergo sum. "Ik denk dus ik ben". 
• De mens als denkend wezen staat centraal.
• Niet langer de invloed van de klassieken maar het onderzoekend, denkend ik.

Revolutie op verschillende gebieden:

1. Opvoeding, scholing > "Emile", Rousseau
2. Het bedrijven van wetenschap > "Encyclopedie", Diderot & d'Alembert;  "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica", Newton (bedoeld als theologisch werk)
3.  Economie en staatsinrichting > "Wealth of nations", Adam Smith (kapitalisme) / "De l'Esprit des Lois", Montesqieu (trias politica).

Denken krijgt vorm in:

• Opvoeding kinderen
• Uitgave wetenschappelijke tijdschriften
• Reisverhalen
• Denken over vrouwen

Het Reisverhaal

Reisverhalen

'Utopische' geschriften: Gullivers travels, Jonathan Swift/ Reize door het Aapenland, J. A. Schasz/ Robinson Crusoë, Daniël Defoe (en later in de 19e eeuw Jules Verne & H. G. Wells).  

De reisverhalen houden de lezer een spiegel voor van de eigen samenleving. Bevestigen ook de hiërarchie. 

slavernij is een onderdeel van diezelfde verlichting

Nu wetenschappelijke verklaring verschillen. 

Lezen

Fragment Reize door 't aapenland

Huiswerk: Lees H20/ H21 (p. 57-59)

Maak een samenvatting van 250-300 woorden op hoofdpunten van deze teksten. Houd de onderverdeling in deelparagrafen aan in je samenvatting. 

Mannen en wetenschap

Koffiehuizen: plek om bijeen te komen (voor burgers) en te praten over wetenschap en politiek.

• Geschriften in koffiehuis: o.a. (Hollandse) Spectator (Justus van Effen). Verschijnt in Nederlands: kennisverspreiding onder volk. 

De ontdekking van het kind

Kind als miniatuurvolwassene

School, Jan Steen

Ontdekking Kind

Ongewenst gedrag komt voort uit onwetendheid.

Het voorkomen van misdaad en lomp gedrag begint bij opvoeding. 

schrijven voor kinderen

Hieronymus van Alphen neemt in gedichtjes opvoeding serieus

• Aangepast op de doelgroep
• Opvoeding door bevordering van goed gedrag: beloning
  
• Ouder als 'kindervriend'

Hieronymus van Alphen

Hoewel hij twijfelt bij zoveel verleiding, komt Jantje zelf tot besef (zonder hulp van buiten of angst voor straf (intrinsiek gemotiveerd))

De vader

• bevordering deugd
• beloning
• liefde

Beeld van het kind

Locke: Tabula rasa: een kind is een onbeschreven bladzijde. Dus alles moet nog ingevuld, opgevoed worden (nurture)

Rousseau: Kind: van nature goed, bescherming nodig tegen kwaad  (van de wereld = stad/ en de stadse cultuur) nodig. (nurture + ideologie)

Eerder beeld (ME/ Renaiss)

Je bent geschapen naar God, maar door de zondeval slecht. (Maar door bidden komt t met de ziel wel goed). (nature)

lees: Ik ben lekker stout p. 182

Maak opdracht 2a, b, c, d

Wat zijn de overeenkomsten tussen "Jantje zag eens pruimen hangen" en "Ik ben lekker stout"?

overeenkomsten

Beiden gaan over opvoeding

Voorbeelden deugdzame opvoeding. 

Beide gedichten rijmen 

Ik opgevoerd in gedicht

Opvoeding van vrouwen

Sara Burgerhart is een zorgeloos, ijdel, behaagziek meisje. Het dreigt mis te gaan met haar, maar door een goede huwelijkspartner, Hendrik Edeling, komt toch alles goed. 

Brievenroman: = eerste Roman in Nederlands taalgebied

• In het hoofd van de ik-verteller
• Beschrijving van het denken: de binnenwereld van personages

Wederzijds huwelijksbedrog

Verarmd adelijk stel doet zich rijker voor dan het is.

komedie met wens tot opvoeden:

door slechte voorbeeld te tonen moet publiek gaan doen hoe het wel moet.

make believe...

'whoop whoop'

verval

In de 18e eeuw neemt het belang van de Nederlanden als machtige natie af, voorbijgestreefd door Engeland en Frankrijk.

• Welvaart erg ongelijk verdeeld
• Rijken tonen rijkdom 
• Klimmen door beter te lijken: schijn

Verwerkingsopdracht 9 (a = 100w (op rijm!) B & C = 300 w)