BERGH: TH12 VOEDING EN VERTERING BS2 t/m BS6

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

B2: Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Th12: Voeding en vertering

Lesverloop

1. Leerdoelen BS2 
2. Leer met je Boek en deze LessonUp
3. Kennis testen
4. Aan de slag: maak alle opdrachten in boek.

• Voedingsstoffen
  
• Eiwitten
  
• Koolhydraten
  
• Vetten
  
• Water
  
• Mineralen
  
• Vitaminen
  

12.2.1 Je kunt de functies van voedingsstoffen en voedingsvezels in voedingsmiddelen noemen.

12.2.2 Je kunt zes groepen voedingsstoffen met hun functies en kenmerken noemen.

Leerdoelen

Waar gaat deze basisstof over?

Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

• Voedingsmiddelen: alle producten die je eet of drinkt
• Voedingsstoffen: bruikbare/ verteerbare stoffen in voedingsmiddelen die het lichaam kan opnemen 

Voedingsstoffen - 4 functies

• Bouwstoffen: nodig voor de vorming van cellen enweefsels
• Brandstoffen: Leveren energie voor beweging, het op peil houden van de lichaamstemperatuur, groei, ontwikkeling en herstel
• Reservestoffen: stoffen die zijn opgeslagen in het lichaam
• Beschermende stoffen: stoffen die ervoor zorgen dat je niet ziek wordt.

Voedingsvezel

Onbruikbare/niet-verteerbare bestandsdelen van voedingsmiddelen.

• Nodig voor stoelgang (belangrijk voor de darmpersistaltiek). 

• Vezels zijn vrijwel altijd plantaardig
  

Functies voedingsstoffen 

Eiwitten

• Bouwstoffen en 
• Brandstoffen

Functies voedingsstoffen 

Koolhydraten

• Brandstof
  
• Bouwstof
  
• Reservestof
  

B.v.: glucose, suikers, zetmeel. 

Deel van de koolhydraten wordt omgezet in glycogeen (opslag in lever en spieren).

Functies voedingsstoffen 

Vetten

• Brandstof
  
• Bouwstof
  
• Reservestof

Onverzadigde vetten

• Meestal plantaardig
  
• Voornamelijk bouwstof
  
• Veel gezondheidseffecten

Verzadigde vetten

• Meestal dierlijk
  
• Voornamelijk brandstof
  
• Kan vaat- en haarziekten veroorzaken

Functies voedingsstoffen

Water

• Bouwstoffen
• Belangrijk bij vervoer van stoffen in het lichaam
• Water wordt niet opgeslagen maar uitgeplast

Functies voedingsstoffen

Mineralen

• Bouwstoffen en beschermende stof
• vb: calcium (beenderen), ijzer (hemoglobine in het bloed)

Functies voedingsstoffen

Vitamines

• Bouwstoffen en beschermende stoffen
• Worden aangegeven met een letter (vit A, vit B, enz)

Indicatoren

Een stof waarmee andere stoffen aangetoond kunnen worden.

Aan de slag! (leerwijzer)

1. Lees de BS in je boek. 
2. Bekijk beschikbare videos in Malmberg + Biologie met Joost
3. Maak aantekeningen van wat je geleerd hebt. 
4. Plaatjes tekenen (als het nodig is). Zo leer je goed.
   


5. Maak alle opdrachten in je boek; extra opdrachten ook! 
6. KIJK NA!
   
7. Leg uit: leg aan iemand uit wat je hebt geleerd.
8. Doe de Test Jezelf online.
   
9. Ga naar Biologiepagina.nl om te oefenen.
   
10. Noteer je vragen. Komt naar mij toe voor uitleg.

B3: Voeding en levensstijl

Th12: Voeding en vertering

Lesverloop

1. Leerdoelen BS3 
2. Leer met je Boek en deze LessonUp
3. Kennis testen
4. Aan de slag: maak alle opdrachten in boek.

• Adviezen voor gezonde voeding
• Energiebehoefte
• Hoeveel moet je eten en drinken?
• Eetstoornis

12.3.1 Je kunt met behulp van de Schijf van Vijf adviezen voor een gezonde voeding en leefstijl geven.

12.3.2 Je kunt factoren noemen die van invloed zijn op het energieverbruik van organismen.

Leerdoelen

Waar gaat deze basisstof over?

Adviezen voor een gezonde leefstijl

• eet gevarieerd
• eet  niet te veel en beweeg voldoende
• eet weinig verzadigd vet
• eet veel groente, fruit en volkorenbrood
• ga veilig met je voedsel om (hygiëne)

Grondstofwisseling

De stofwisseling van een lichaan in rust noem je de grondstofwisseling (dus als je slaapt)

Je verbruikt dan de minste energie

Grondstofwisseling

De grondstofwisseling is afhankelijk van:

• Geslacht
• Leeftijd
• Lengte
• Lichaamsgewicht
• Milieutemperatuur

Aan de slag! (leerwijzer)

1. Lees de BS in je boek. 
2. Bekijk beschikbare videos in Malmberg + Biologie met Joost
3. Maak aantekeningen van wat je geleerd hebt. 
4. Plaatjes tekenen (als het nodig is). Zo leer je goed.
   


5. Maak alle opdrachten in je boek; extra opdrachten ook! 
6. KIJK NA!
   
7. Leg uit: leg aan iemand uit wat je hebt geleerd.
8. Doe de Test Jezelf online.
   
9. Ga naar Biologiepagina.nl om te oefenen.
   
10. Noteer je vragen. Komt naar mij toe voor uitleg.

B4: Het verteringsstelsel

Th12: Voeding en vertering

Lesverloop

1. Leerdoelen BS4
2. Leer met je Boek en deze LessonUp
3. Kennis testen
4. Aan de slag: maak alle opdrachten in boek.

• Verteringsstelsel
• Vertering
• Verteringssappen
• Darmperistaltiek

12.4.1 Je kunt omschrijven wat vertering is en de functie van verteringssappen en enzymen hierbij aangeven.

12.4.2 Je kunt beschrijven hoe de darmperistaltiek tot stand komt en de functies ervan benoemen.

Leerdoelen

Waar gaat deze basisstof over?

Vertering

• Het omzetten van voedinsstoffen die niet door de darmwand heen in het bloed kunnen worden opgenomen, in verteringsproducten die wel in het bloed kunnen worden opgenomen
• Eiwitten, de meeste koolhydraten en vetten
• NIET verteerd: glucose, mineralen, vitamines en water

Verteringssappen

• Worden gemaakt door verteringsklieren
• Bevatten enzymen

Darmperistaltiek

• Het afwisselend samentrekken en ontspannen van kringspieren en lengte spieren in de darmwand

Functie:

• voedselbrij verplaatsen
• kneden
• mengen met verteringssappen

Aan de slag! (leerwijzer)

1. Lees de BS in je boek. 
2. Bekijk beschikbare videos in Malmberg + Biologie met Joost
3. Maak aantekeningen van wat je geleerd hebt. 
4. Plaatjes tekenen (als het nodig is). Zo leer je goed.
   


5. Maak alle opdrachten in je boek; extra opdrachten ook! 
6. KIJK NA!
   
7. Leg uit: leg aan iemand uit wat je hebt geleerd.
8. Doe de Test Jezelf online.
   
9. Ga naar Biologiepagina.nl om te oefenen.
   
10. Noteer je vragen. Komt naar mij toe voor uitleg.

B5: De organen voor vertering

Th12: Voeding en vertering

Lesverloop

1. Leerdoelen BS5
2. Leer met je Boek en deze LessonUp
3. Kennis testen
4. Aan de slag: maak alle opdrachten in boek.

• Mondholte, keelholte en slokdarm
• Maag
• Lever, galblaas, alvleesklier en twaalfvingerige darm
• Dunne darm
• Blindedarm, dikke darm, endeldarm

12.5.1 Je kunt de delen van het verteringsstelsel noemen met hun functies en kenmerken.

12.5.2 Je kunt de verteringssappen noemen met hun functies.

Leerdoelen

Waar gaat deze basisstof over?

verteringsstelsel

Mondholte

• Functie: Fijnmaken van voedsel (voor doorslikken en oppervlaktevergroting) + voedsel mengen met speeksel
• Verteringssap: Speeksel
• Functie verteringssap: Verteren van zetmeel, doden deel bacteriën, voedsel glijbaar maken

Slokdarm

• Functie: Vervoer voedsel van mond naar maag
• Verteringssap: -
• Functie verteringssap: -

Maag

• Functie: Vertering voedsel + tijdelijke opslag voedsel
• Verteringssap: Maagsap
• Functie verteringssap: Doden bacteriën + verteren van eiwitten

Lever

• Functie: o.a. Productie gal
• Verteringssap: Gal
• Functie verteringssap: Emulgeren van vetten (vet in kleine druppels verdelen)

Alvleesklier

• Functie: o.a. produceren alvleessap
• Verteringssap: Alvleessap
• Functie verteringssap: Verteren van eiwitten, koolhydraten, vetten

Twaalfvingerige darm

• Functie: Vervoer van maag naar dunne darm  + toevoegen van gal en alvleessap
• Verteringssap: -
• Functie verteringssap: -

Dunne darm

• Functie: Verteren van voedsel + opnamen van voedingsstoffen in het bloed (denk aan enorme oppervlakte darm)
• Verteringssap: Darmsap
• Functie verteringssap:
  Verteren van eiwitten en koolhydraten

Blinde darm

• Functie: -
• Verteringssap: -
• Functie verteringssap: -

Dikke darm

• Functie: Water opnemen in het bloed
• Verteringssap:
• Functie verteringssap:

Endeldarm

• Functie: Verzamelplaats
  voor onverteerbare resten 

Verteringssappen en wat ze verteren

• Speeksel: zetmeel
• Maagsap: eiwitten
• Gal: vetten emulgeren
• Alvleessap: Eiwitten, koolhydraten en vetten
• Darmsap: Eiwitten, koolhydraten
  

B6: Planteneters, vleeseters en alleseters

Th12: Voeding en vertering

Lesverloop

1. Leerdoelen BS6
2. Leer met je Boek en deze LessonUp
3. Kennis testen
4. Aan de slag: maak alle opdrachten in boek.

• Bouw van het gebit
• Planteneters
• Vleeseters
• Alleseters
• Kenmerken lichaamsbouw
• Verzorging van het gebit

12.6.1 Je kunt de delen van tanden en kiezen noemen met hun kenmerken.

12.6.2 Je kunt bij zoogdieren het verband aangeven tussen de voedselkeuze, de lengte van het darmkanaal en de kenmerken en functies van de tanden en kiezen.

12.6.3 Je kunt omschrijven wat tandplak is en wat tanderosie is.

Leerdoelen

Waar gaat deze basisstof over?

Planteneter

• Darmkanaal is in verhouding tot de lichaamslengte lang
• Kiezen zijn plooikiezen -> fijnmalen plantaardig voedsel
• Hoektanden ontbreken (vaak)
  

Vleeseters

• Darmkanaal  in verhouding tot de lichaamslengte kort
• Kiezen zijn knipkiezen -> vlees in kleine stukjes 'knippen'
• Hoektanden spits en scherp
  

Alleseters

• Darmkanaal in  in verhouding tot de lichaamslengte middellang
• Kiezen zijn knobbelkiezen -> 'knippen' en malen
• Hoektanden altijd aanwezig
  

kies/tand

kroon en wortel

1. glazuur
2. tandholte
3. tandvlees
4. tandbeen
5. cement
6. wortelvlies
7. kaakbeen
8. zenuw
9. bloedvat
   

Tandplak

• dun laagje op tanden en kiezen: bacteriën, etensresten en speeksel
• Gevolgen:
• bacteriën zetten suikers om in zuren
• zuur lost glazuur op --> gaatjes --> tanderosie
• bacteriën kunnen tandvleesontsteking veroorzaken
• tandplak kan tandsteen worden --> verwijderen door tandarts
  

Aan de slag! (leerwijzer)

1. Lees de BS in je boek. 
2. Bekijk beschikbare videos in Malmberg + Biologie met Joost
3. Maak aantekeningen van wat je geleerd hebt. 
4. Plaatjes tekenen (als het nodig is). Zo leer je goed.
   


5. Maak alle opdrachten in je boek; extra opdrachten ook! 
6. KIJK NA!
   
7. Leg uit: leg aan iemand uit wat je hebt geleerd.
8. Doe de Test Jezelf online.
   
9. Ga naar Biologiepagina.nl om te oefenen.
   
10. Noteer je vragen. Komt naar mij toe voor uitleg.