1.5 transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Planning 27-09

• HW controle: 28 t/m 32
• Start met bs 5
  
• Werken aan opdrachten: Basisstof 5: opdr. 35 t/m 51
• HW is 35 t/m 42
  

1.5 Transport door membranen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Concentratie berekenen

• Oplossing: oplosmiddel (meestal water) + één of meer opgeloste stoffen 
• Concentratie: hoeveelheid opgeloste stof in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel

Eenheden: 

• g/L of g L-1
• g/dm³ of g dm-3
• percentage
• ppm (parts per million) -> 1 ppm = 0,0001%

Voorbeeld:

• Komt in bloedbaan van patiënt
  
• Oplossing van 0,9% keukenzout 
• 9 gram keukenzout oplossen in 991 gram water

Wat is een celmembraan?

1. laagje vet- en eiwitmoleculen om de vacuole
2. laagje vet- en eiwitmoleculen om de kern
3. laagje vet- en eiwitmoleculen om de cel

Wat is de functie van het celmembraan?

1. Het geeft stevigheid aan de cel
2. Het regelt alles wat er in de cel gebeurt
3. Het speelt een rol bij fotosynthese
4. Het speelt een rol bij de opname en afgifte van stoffen

Celmembraan vindt je als onderdeel van?

1. Onderdeel van een plantaardige cel
2. Onderdeel van een dierlijke cel
3. Onderdeel van plantaardige en dierlijke cel

opbouw membranen

• Fosfolipiden dubbellaag met hydrofiele kop (P) en hydrofobe staart (2 vetzuurmoleculen - 1 verzadigd + 1 onverzadigd)
• Eiwitmoleculen: transport stoffen in/uit cel
• Koolhydraatketens: herkenning
• Cholesterol: stevigheid

binas 79D, 67G2+3

Celmembranen en membranen van organellen zijn semipermeabel: diffusie en osmose spelen een belangrijke rol bij het transport van stoffen in cellen van organismen.

Wat is diffusie ook al weer?

Diffusie

• Verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof 

• De moleculen verdelen zich gelijkmatig (homogeen) over de beschikbare ruimte -> de concentratie wordt overal gelijk

Diffusie

• Diffusiesnelheid: snelheid waarmee moleculen van een opgeloste stof zich homogeen over de ruimte verdelen (afhankelijk van temperatuur en medium)

• Permeabel membraan
• In cellen: CO2 en H2O

• Kost geen energie (ATP)

Osmose

• Diffusie van water door een semipermeabel membraan

• Semipermeabel/selectief permeabel membraan: hier kunnen kleine moleculen wel doorheen en grote niet

Osmose

• De opgeloste stoffen 'trekken' water aan

• Watermoleculen verplaatsen van hoge concentratie naar lage concentratie -> hierdoor daalt waterniveau rechts en stijgt waterniveau links in oplossing, 

• Osmotische waarde: de hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume-eenheid
  
• Water verplaatsing door semipermeabel membraan: van oplossing met lage osmotische waarde naar oplossing met hoge osmotische waarde
  
• Osmotische druk: 'aanzuigkracht' door opgeloste deeltjes op het water
• Hoe hoger de osmotische waarde, hoe hoger de osmotische druk

Verplaatsing van water over een membraan van een lage zoutconcentratie naar een hoge zoutconcentratie

1. Diffusie
2. Osmose
3. Actief transport
4. Kan niet

Welk type molecuul kan op deze manier door het membraan?

1. glucose
2. natrium-ionen
3. vetten
4. zuurstof

Water diffundeert via kanaaltjes door het membraan. Dit transport van water noem je...

1. diffusie
2. turgor
3. osmose
4. plasmolyse

Planning 27-09

Start met bs 5

Werken aan opdrachten: Basisstof 5: opdr. 35  t/m 51

HW is 35 t/m 42

Planning 28-09

• Checken begrip diffusie en osmose
• Demopractica: de invloed van temperatuur op de diffusiesnelheid & de diffusiesnelheid van opgeloste stoffen 
• Uitleg bs 5 deel 2
  
• Werken aan opdrachten
• HW is 43 t/m 51

1.5 Transport door membranen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Diffusie of
osmose?

1. Diffusie
2. Osmose

Diffusie of
osmose?

1. Diffusie
2. Osmose

Demopractica

De invloed van temperatuur op de diffusiesnelheid van kleurstof in water.

& 

De diffusiesnelheid van opgeloste stoffen: sodaoplossing en calciumchloride oplossing. 

Vormen van transport

Passief

• Diffusie (klein / hydrofoob = door fosfolipidelaag): vet,O2, N2, CO2,H2O (tráág)
• Gefaciliteerde diffusie (groot of hydrofiel = door uniek eiwitpoortje): Na+, K+ en Ca+ (porie-eiwit), glucose (transporteiwit), H2O (aquaporine)

• Actief

Passief transport gaan altijd met de concentratiegradiënt mee. Dit houdt in dat het altijd van een hoge concentratie naar een lage concentratie "stroomt".

De gevolgen van de verandering van de osmotische waarde in de omgeving van dierlijke cellen (rode bloedcel)

De gevolgen van de verandering van de osmotische waarde in de omgeving van plantaardige cellen

Planning 28-09

• Demopractica: de invloed van temperatuur op de diffusiesnelheid & de diffusiesnelheid van opgeloste stoffen 
• Uitleg bs 5 deel 2
  
• Werken aan opdrachten
• HW is 43 t/m 51