Presentatie - Afstuderen

• Studieloopbaanbegeleiding
• HBO
• Studiejaar 4

Presentatie Afstudeerwerkstuk

Differentiatie bij het vak Aardrijkskunde voor havo-d klassen op de Bluemers in Silvolde.

Jordi Bluemink, Iselinge Hogeschool                  29 juni 2020

Inhoud:

- Het onderwerp

- Het theoretisch kader

- Het praktijkonderzoek

- De resultaten

- Conclusie en aanbevelingen

- Praktische opbrengst

Het onderwerp

- Lio-stage op de Bluemers in Silvolde

- Mens en Maatschappij (2-mavo)

- Aardrijkskunde (1 havo-d)

"Hoe wordt er gedifferentieerd binnen de sectie mens en maatschappij?"

Aan welke eisen moeten de gedifferentieerde lessen aardrijkskunde voor de havo-determinatieklassen op de Bluemers voldoen, zodat er tegemoet gekomen wordt aan de leerbehoeften van alle leerlingen?

Onderzoeksaanpak

Theoretisch kader:

- Wat is differentiëren?

- Aardrijkskunde, wat is dat voor een vak op het voortgezet onderwijs?

- Welke mogelijkheden om te differentiëren zijn er op het voortgezet onderwijs voor het vak aardrijkskunde?

Onderzoeksaanpak

Praktisch onderzoek: (enquête en documentanalyse)

- In hoeverre wordt er nu op de Bluemers gedifferentieerd in de lessen aardrijkskunde ( of Mens en Maatschappij)?

- Welke wensen zijn er op de Bluemers als het gaat over differentiatie in de lessen?

Theoretisch kader (1)

Wat is differentiëren?

Wat is differentiëren? (Omschrijf in maximaal drie zinnen)

Differentiatie

Hoe gaat de docent om met de verschillen tussen leerlingen in de klas?

- Beginsituatie van essentieel belang om de verschillen in kaart te brengen. 

- Aanpassingen in de lesorganisatie, afgestemd op bijv.: niveau, tempo, leerstijl of interesse. 

Hoe ben jij omgegaan met de verschillen tussen de leerlingen in je laatst gegeven les?

Manieren om te differentiëren:

Convergente differentiatie:

- Mininumdoelen

- Basisinstructie voor alle leerlingen, verschillen in verwerkingsstof.

- Verlengde instructie.

Divergente differentiatie:

- Individuele doelen: Iedere leerling op eigen niveau en eigen tempo.

- Instructies aan kleine groepjes leerlingen met hetzelfde leerdoel.

Manieren om te differentiëren

Interne differentiatie:

- Gemixte groepen, waarbij niveauverschillen groot kunnen zijn.

- Zwakke leerlingen leren van sterke leerlingen, sterke leerlingen kunnen zich ontwikkelen door de zwakke leerlingen te begeleiden.

Externe differentiatie:

- Verschillende groepen, afgestemd op begaafdheid, leerprestaties en belangstelling.

Manieren om te differentiëren

Andere vormen van differentiatie:

o Niveaudifferentiatie

o Tempodifferentiatie

o Verdiepingsdifferentiatie

o Leerstijldifferentiatie (Kolb & Vermunt)

Leerstijlen Kolb:

Doener

Dromer

Denker

Beslisser

De leerstijlen zijn gericht op de praktijk, zowel tijdens als na de schoolloopbaan. 

Leerstijlen Vermunt:

Betekenisgericht

Toepassingsgericht

Reproductieve

Ongerichte

De leerstijlen zijn gericht op het leren in een schoolse situatie.

Welke manieren van differentiatie pas je al toe in je lessen?

Welke nieuwe informatie heb je gehoord over differentiatie?

Theoretisch kader (2)

- Aardrijkskunde, wat is dat voor een vak op het voortgezet onderwijs?

- Welke mogelijkheden om te differentiëren zijn er op het voortgezet onderwijs voor het vak aardrijkskunde?

Aan welke woorden denk jij bij het vak Aardrijkskunde?

Wat is aardrijkskunde

'Aardrijkskunde is een boeiende en spectaculaire ontdekkingstocht over onze planeet waarbij verschillende onderwerpen aan bod komen'.

(Van der Schee, 2009)

Wat is je het meest bijgebleven van het vak aardrijkskunde op school?

Aardrijkskunde op school

- Een greep uit de wetenschappelijke geografie.

    • Ontwikkelingen in de samenleving.

    • Ontwikkelingen in de pedagogiek.

    • Ontwikkelingen in de geografie.

Aardrijkskunde op school

- Aardrijkskunde begint al in de onderbouw: Natuur, wegen, huizen, beroepen en vervoersmiddelen in de nabije omgeving.

- Het wereldbeeld van de leerlingen wordt steeds groter: dorp/stad, gemeente, provincie, land, werelddeel, wereld.

- Leerlingen gaan steeds meer gebieden met elkaar vergelijken aan de hand van bijv.: klimaat, economie, poltiek, cultuur, natuur en milieu.

- Vanaf de bovenbouw van de basisschool gaan de leerlingen op zoek naar relaties tussen gebieden of zoeken naar oorzaken-gevolgen bij bijv.: klimaatverandering of het fileprobleem. 

Een goede aardrijkskundeles

Drie componenten (Van den Berg, 2009):

1. Het verwerven van een geografisch wereldbeeld.

2. Inzicht in complexe vraagstukken.

3. Het stellen van vragen aan de hand van in- en uitzoomen. 

Een goede aardrijkskundeles

Zeven kenmerken (Blankman, 2012)

1.  Motiverende start vanuit Everyday Geography.

2. Duidelijke beschrijving van het onderwerp en de plek.

3. Waarom dit onderwerp en waarom op deze plek? (Geografische vierslag)

4. Het gebruik van verschillende schaalniveaus. (in-/uitzoomen)

5. Welke veranderingen passen bij het onderwerp? In welk tijdsbestek vinden deze veranderingen plaats?

6. Welke gevolgen of voor- en nadelen zijn er? (multiperspectivisch kijken)

7. Afsluiting met een transfer: het geleerde wordt in een andere context geplaatst.

Een goede aardrijkskundeles

Didactieken:

• Geografische vierslag:  Vier typen vragen die op vrijwel ieder geografisch onderwerp toegepast kunnen worden:

1. Waarnemen; Wat zie ik? Waar zie ik dat? Hoe ziet het eruit?;

2. Herkennen; Heb ik dat ergens anders meer gezien? Zie ik het wel vaker? Waar?;

3. Verklaren; Hoe komt het? Waarom daar?;

4. Waarderen; Wat vind ik ervan? Wat vinden anderen ervan? Hoe kan het ook anders?

• In- en uitzoomen: Variëren in schaalniveaus, waarbij de leerlingen op zoek gaan naar onderlinge relaties. De vier schaalniveaus zijn: nabije omgeving, Nederland, Europa en de wereld. 

Geografische vierslag:

1. Waarnemen; Wat zie ik? Waar zie ik dat? Hoe ziet het eruit?;

2. Herkennen; Heb ik dat ergens anders meer gezien? Zie ik het wel vaker? Waar?;

3. Verklaren; Hoe komt het? Waarom daar?;

4. Waarderen; Wat vind ik ervan? Wat vinden anderen ervan? Hoe kan het ook anders?

Een goede aardrijkskundeles

Didactieken:

• Multiperspectivisch kijken: Verschijnselen worden vanuit verschillende invalshoeken benaderd. Er zijn zes verschillende manieren:

1. Economisch; Hoe houden mensen zich in leven en waar bestaan ze van? 

2. Sociaal; hoe leven mensen met elkaar samen en hoe gaan ze met elkaar om?

3. Politiek; Hoe is de macht verdeeld en hoe gaan de mensen om met macht?

4. Cultureel; Hoe geven de mensen zin aan hun leven?

5. Individueel; Hoe uiten mensen zich? Hoe zorgen ze voor hun gezondheid en veiligheid?

6.Natuurlijk: Hoe ziet de natuur eruit? Hoe gaan de mensen daarmee om?

Multiperspectivisch kijken:

1. Economisch; Hoe houden mensen zich in leven en waar bestaan ze van? Wat verdienen ze en waar geven ze het aan uit?

2. Sociaal; hoe leven mensen met elkaar samen en hoe gaan ze met elkaar om?

3. Politiek; Hoe is de macht verdeeld en hoe gaan de mensen om met macht en machteloosheid, bestuur, regels, geboden en verboden.

4. Cultureel; Hoe geven de mensen zin aan hun leven?

5. Individueel; Hoe uiten mensen zich? Hoe zorgen ze voor hun gezondheid en veiligheid?

6.Natuurlijk: Hoe ziet de natuur eruit? Hoe gaan de mensen daarmee om?

Welke nieuwe dingen heb je gehoord over het vak aardrijkskunde?

Geef een korte omschrijving van de geografische vierslag of multiperspectivisch kijken.

Praktijkonderzoek

- Enquête

- Documentanalyse

Enquête

Bestaande uit 40 vragen aan docenten Aardrijkskunde/Mens en Maatschappij:

- Vragen over de organisatie van de les.

- Vragen over de inhoud van de lessen.

- Vragen over de lesmethode. 

Documentanalyse

Een vergelijking van twee documenten (lesmethodes voor het vak aardrijkskunde): De Geo en BuiteNLand.

- In hoeverre wordt er gebruik gemaakt van vakdidactiek in de lesmethode?

- In welke mate wordt er gedifferentieerd vanuit de lesmethode?

- In welke mate biedt de lesmethode mogelijkheden om als docent zelf vormen van differentiatie in te zetten in de lessen?

Resultaten

- Resultaten vanuit de enquête

- Resultaten vanuit de documentanalyse

Resultaten uit de enquête

- Klassikale lessen met dezelfde basisdoelen.

- De leerlingen werken met boeken of een device.

- Veel samenwerking/coöperatieve werkvormen.

- Samenwerking meestal in willekeurig gekozen groepjes.

- Vakdidactieken, zoals vermeld in het theoretisch kader, worden niet tot nauwelijks ingezet. 

Resultaten uit de documentanalyse

- Veel overeenkomsten tussen de methodes in aangeboden materialen en lesaanpak.

- Er wordt gewerkt met klassikale lesdoelen per les.

- De methodes bieden een digitale leeromgeving aan die de opdrachten aanpast aan het niveau van de leerling.

- De methodes zijn, naast de reguliere opdrachten, voorzien van verdiepings en herhalingstaken. 

Conclusies en aanbevelingen

- Conclusie uit het theoretisch kader

- Conclusie uit het praktijkonderzoek

Conclusie: Theoretisch kader

- Differentiatie in de aardrijkskundeles kan op verschillende manieren en op verschillende momenten.

- Vakdidactiek zoals in- en uitzoomen, everyday geography en multiperspectivisch kijken kunnen een rol spelen op het gebied van differentiatie als deze op een juiste manier worden ingezet. 

Conclusie: Praktijkonderzoek

Vanuit de enquête:

- Nog geen optimale differentiatie in de aardrijkskundelessen.

- Differentiatie uit zich meestal in aanpassingen in de verwerkingsstof.

- Niet alle groepen werken met de digitale leeromgeving, waardoor de opdrachten niet direct worden aangepast aan het niveau van de leerling. 

- Vakdidactiek wordt niet tot nauwelijks ingezet in de les. 

Conclusie: Praktijkonderzoek

Vanuit de documentanalyse:

- De methodes bieden diverse manieren aan om te differentiëren:

• Digitale leeromgeving

• Herhalings- en verdiepingstaken

• Het gebruik van vakdidactiek zit geïntegreerd in de verwerkingsstof.

Aanbevelingen

- Literatuuronderzoek door docenten over differentiëren in de les.

- Bestuderen van de huidige methode om vakdidactiek te integreren. 

- Intervisie over differentiatie met collega's binnen de sectie, waarin ideeën en ervaringen worden gedeeld met elkaar.

- Bundelen van ideeën en ervaringen met differentiëren in een (digitale) map. 

Praktische opbrengst

- Werkvormen met variaties.

- Differentiatie vanuit vakdidactiek

   

Praktische opbrengst

- Werkvormen met variaties.

    • Taboe-opdrachten
    • Welk woord weg?     • Geografische sudoku 

Voordelen:

• De werkvormen zijn breed inzetbaar bij verschillende vakken en onderwerpen. 

• De werkvormen vragen weinig voorbereidingstijd, afhankelijk van de gekozen variatie. 

• Binnen de werkvormen kan gebruik gemaakt worden van vakdidactiek.

Praktische opbrengst

- Differentiatie vanuit vakdidactiek met praktijkvoorbeelden:

    • Geografische vierslag     • Multiperspectivisch kijken

Voordelen:

• De didactieken zijn kort en bondig uitgelegd. Het kost weinig tijd om te lezen.

• De documenten zijn voorzien van praktijkvoorbeelden om een beeld te schetsen hoe de didactiek kan worden ingezet.

• De documenten zijn voorzien van voorbeelden om te differentiëren aan de hand van de didactiek. Uit het praktijkonderzoek is gebleken dat er weinig vakdidactiek wordt ingezet. De documenten kunnen dienen als handvat, waardoor docenten het gaan inzetten in de aardrijkskundeles. 

Samenvatting:

- Onderwerp

- Onderzoeksaanpak

- Theoretisch kader

- Praktijkonderzoek

- Resultaten

- Conclusies en aanbevelingen

- Praktische opbrengst

Aan welke eisen moeten de gedifferentieerde lessen aardrijkskunde voor de havo-determinatieklassen op de Bluemers voldoen, zodat er tegemoet gekomen wordt aan de leerbehoeften van alle leerlingen?

Differentiatie is het toverwoord in het onderwijs. We laten leerlingen niet allemaal hetzelfde doen, op hetzelfde moment en op hetzelfde tempo, maar kijken hoe we voor elke leerling een passend programma kunnen bieden. Iedere leerling verdient de kans om zich te ontwikkelen op een manier die bij hen past. 

Bedankt voor de interesse!