B5 Thema 5 B5 Neurale regulatie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Neurale regulatie

we zoomen in op zenuwcellen en impulsoverdracht

Eerst twee mededelingen

Sleep ieder onderdeel naar de juiste plek.

Axon

Dendriet

Cellichaam

Synaps

Myelineschede

Kun je schakelcellen in je hand tegenkomen?

1. Ja, overal in het zenuwstelsel (in je lichaam)
2. Nee, alleen in het Centraal Zenuwstelsel (CZS)

Dit is een ...

1. Bewegingszenuwcel
2. Gevoelszenuwcel
3. Schakelcel
4. Zenuw

Het autonome zenuwstelsel regelt gewilde bewegingen.

1. Juist
2. Onjuist

Iemand schrijft een brief.
Is het animale of autonome zenuwstelsel actief?

1. Geen van beide
2. Animale
3. Autonome
4. Animaal en autonoom

Waar bevinden zich de meeste centra van het autonome zenuwstelsel?

1. in de kleine hersenen
2. in het ruggenmerg
3. in de hersenstam
4. in de grote hersenen

Wat is een reflex?

1. Een vaste snelle reactie op een bepaald impuls
2. Een vaste snelle reactie op een bepaalde prikkel
3. Een afwisselende snelle reactie op een bepaalde prikkel
4. Een afwisselende trage reactie op een bepaalde impuls

Zenuwcellen kunnen een orgaan stimuleren of afremmen in zijn werking. Hoe beïnvloeden de zenuwcellen van het autonome zenuwstelsel de speekselklieren?

1. orthosymp. stimuleert parasymp. stimuleert
2. orthosymp. stimuleert parasymp. remt
3. orthosymp. remt parasymp. stimuleert
4. orthosymp. remt parasymp. remt

Wat is een onderverdeling van het autonome zenuwstelsel?

1. centraal en perifere zenuwstelsel
2. axon en dendriet
3. parasympatisch en orthosympatisch
4. motorische en sensorische zenuw

Reflexen
Hieronder staan vier beweringen over reflexbewegingen.
1 Impulsen voor reflexbewegingen verlopen altijd via het ruggenmerg.
2 Een bepaalde reflexbeweging komt meestal sneller tot stand dan dezelfde gewilde beweging.
3 Reflexbewegingen kunnen niet worden onderdrukt.
4 Reflexbewegingen komen tot stand voordat het individu zich van de prikkel bewust wordt.

Welke beweringen zijn juist?

1. Alleen de beweringen 1 en 3.
2. Alleen de beweringen 2 en 4.
3. Alleen de beweringen 1, 2 en 3.
4. Alleen de beweringen 2, 3 en 4.

Wat past bij het autonome zenuwstelsel?

1. Bewust
2. Onbewust
3. Willekeurig
4. Onwillekeurig

Je schrikt. Welk deel van je autonome zenuwstelsel is actief? En wat gebeurt er met je pupilgrootte?

1. orthosympatisch-groter
2. orthosympatisch-kleiner
3. parasympatisch-groter
4. parasympatisch-kleiner

Basisstof 5: neurale regulatie

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe impulsgeleiding plaatsvindt

• Je kunt beschrijven hoe impulsoverdracht plaatsvindt

Impuls

Hoe komt dit ladingsverschil tot stand?

88D

Verschil in ionen (geladen deeltjes) tussen de binnen- en de buitenkant

Natrium-kaliumpomp 88E

De natrium-kaliumpomp creëert de rust-potentiaal door kalium de cel in te pompen en natrium uit te pompen.

3          naar buiten, 2        naar binnen per cyclus. Dit kost ATP.

BINAS 88D

Na​+​​

K​+​​

Actiepotentiaal

Bij een zenuwcel is er een verschil in lading tussen de binnenkant en de buitenkant.

In rust: binnenkant -70 mV -> rustpotentiaal

Bij impuls: binnenkant +20mV -> actiepotentiaal

Potentiaal = elektrische lading op het membraan

Exciteren en inhiberen

EPSP

Exciterende

Post

Synaptische

Potentiaal

Stimulerende (exciterende) neurotransmitter:

Natrium kanalen gaan open: Na+ stroomt naar binnen 

Drempelwaarde bereikt? Impuls!

Remmende (inhiberende) neurotransmitter:

Natrium kanalen blokkeren: geen impuls.

IPSP

Inhiberend

Post

Synaptische

Potentiaal

drempelwaarde na paar EPSP's

EPSP + IPSP = summatie

De optelsom (summatie) van alle EPSP's en IPSP's op een bepaald moment bepalen of er in het postsynaptisch neuron een actiepotentiaal optreedt.

Impulsfrequentie

• Je lichaam vertaalt prikkels naar impulsen. Hoe sterker de prikkel is, hoe meer impulsen er per seconde worden gegenereerd (hogere impulsfrequentie)

Impulsgeleiding (zonder myelineschede)

Sprongsgewijze impulsgeleiding (met myelineschede)

Impulsgeleiding (zonder myelineschede)

Refractaire periode

Uitbeelden

rustpotentiaal, depolarisatie, repolarisatie, hyperpolarisatie, rustpotentiaal

 Alles of niets 

Myleneschede  

Neurotransmitter 

Neurotransmitter in synaps en impulsoverdracht

Geneesmiddelen en genotmiddelen

Mechanismen:

• meer of minder afgifte neurotransmitters
• neurotransmitters blijven langer of juist korter in synapsspleet doordat ze niet/minder snel of respectievelijk sneller worden afgebroken
• imitatie neurotransmitter
• blokkade van receptor
• stimuleren van receptor 

Voorbeelden (1)

Alcohol:

- Waarnemingsvermogen en reactievermogen wordt aanzienlijk minder.

- Sensorische en motorische impulsgeleiding wordt geremd (inhiberend)

- Impulsoverdracht in bepaalde synapsen in de hersenen vermindert.

Morfine, heroïne (pijnstillers):

- Verhindert de impulsoverdracht in bepaalde synapsen.

- Impulsen die in de hersenen pijngewaarwording veroorzaken kunnen niet ontstaan.

Nicotine:

- Stimuleert de impulsoverdracht in bepaalde synapsen (exciterend)

Voorbeelden (2)

Neurotransmitter dopamine:

- Te grote productie van dopamine in bepaalde zenuwcellen --> Schrizofrenie

- Te weinig productie --> Parkinson

Gif zwarte weduwe (spin):

- massale afgifte neurotransmitter acetylcholine

- spierspasmen

Er kan gewenning optreden: Steeds meer stof nodig om hetzelfde effect te bereiken.

Zet in de goede volgorde. Wat gebeurt er bij de verkorting van een sarcomeer?

1

2

3

4

ATP bindt aan een myosinekop 

Aan de myosinekop zit ADP, wanneer ADP de kop verlaat, veert de kop van de actieve stand naar de niet-actieve stand en trekt aan het actinefilament. 

Er komen CA2+ ionen vrij in de spiervezel, hierdoor verandert de structuur van tropomyosine, de myosinekop bindt aan actine. 

De myosinekop splitst ATP in ADP+Pi, door de energie die hierbij vrijkomt buigt de kop in de actieve stand. 

Spiersamentrekkingen

Actief, verbruik ATP

Vragen

Wat is de verdeling van ionen binnen en buiten de cel voordat een impuls plaats heeft gevonden?

1. Veel kalium buiten de cel en veel natrium binnen de cel
2. Veel natrium buiten de cel en veel kalium binnen de cel
3. Veel natrium en kalium buiten de cel en veel negatieve ionen binnen de cel
4. Veel natrium en kalium binnen de cel en veel negatieve ionen buiten de cel

Wat is de verdeling van ionen nadat een impuls net heeft plaatsgevonden?

1. Veel natrium binnen de cel en veel kalium buiten de cel
2. Veel kalium in de cel en veel natrium buiten de cel
3. Veel kalium en natrium binnen de cel
4. Veel natrium en kalium buiten de cel

In welk diagram is het verband tussen prikkelsterkte en impulssterkte juist weergegeven?

1. diagram 1
2. diagram 2
3. diagram 3
4. diagram 4

In welk diagram is het verband tussen impulssterkte en impulsfrequentie juist weergegeven?

1. diagram 1
2. diagram 2
3. diagram 3
4. diagram 4

Aan de slag

Lezen basisstof 5

Maken opdracht 41 t/m 47