Geslachtschromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Planning

- Tussendoor DNA van een kiwi selecteren

- Opdrachten 3.3 nakijken

- Uitleg X-chromosomale overerving

- X-chromosomaal met een stamboom

- Opdrachten maken

Geslachtschromosomen

De lichamelijke geslachtskenmerken worden bepaald door de geslachtschromosomen.

Vrouw = XX

Man = XY

Geslachtschromosomen

Een kiwi

Een kiwi heeft 174 chromosomen in iedere cel

In 80 gram zitten een miljard cellen

Iedere cel bevat 1,75 meter DNA (1,75 miljoen km)

Dat gaan we selecteren!

Vandaag

-Huiswerkcheck

-terugblik

-uitleg bs 4

- samen inoefenen

- zelfstandig werken

Doelstellingen

• Je weet hoe het geslacht van een foetus bepaald wordt 
• Je kunt het stappenplan voor kruisingsvraagstukken toepassen bij eigenschappen die op het X-chromosoom liggen
• Je kunt uit een stamboom afleiden of eigenschappen X-chromosomaal kunnen overerven.
  

Een overerving kan:

autosomaal of X-chromosomaal zijn.

Wat is het verschil?

B = kleuren kunnen zien           b = kleurenblind

Moeder is drager

X-chromosomale overerving

- Zonen krijgen het x-chromosoom altijd van hun moeder

- Dochters krijgen altijd een x-chromosoom van hun vader (en 1 van hun moeder)

Kruisingsregel x-chromosomale overerving:

'zieke dochters hebben zieke vaders'

Huiswerk

Opdrachten van 3.4

Wat is het verschil tussen een FENOTYPE en een GENOTYPE?

1. Het fenotype is het totale DNA in je cellen en het genotype zijn de zichtbare uiterlijke kenmerken.
2. Het genotype zijn alle verschillende cellen en het fenotype zijn alle verschillende genen.
3. Het fenotype zijn alle verschillende cellen en het genotype zijn alle verschillende genen.
4. Het genotype is het totale DNA in je cellen en het fenotype zijn de zichtbare uiterlijke kenmerken.

Zet in de juiste volgorde van
klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

46

23

2

Zoveel exemplaren heb je van ieder gen in een lichaamscel

Zoveel chromosomen zitten in iedere lichaamscel 

Zoveel chromosomen zitten in iedere geslachtscel 

Hoe noemen we deze
afbeelding
en wat is het geslacht?

1. Dit is een genenbank en het is een man
2. Dit is een karyogram en het is een man
3. Dit is een genenbank en het is een vrouw
4. Dit is een karyogram en het is een vrouw

Stel een "Rus" konijn wordt gekruist
met een "Donker geel" konijn.
Alle nakomelingen zijn "Midden geel".
Hoe noemen we het fenotype
van deze nakomelingen?

1. een dominant fenotype
2. een recessief fenotype
3. een intermediair fenotype
4. een heterozygoot fenotype

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) dat kind(?)
korte vingers zal krijgen?

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

Onthouden!

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante vaders altijd dominante dochters hebben. 

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante zoons altijd een dominante moeder hebben. 

-Is er een zoon die een ander fenotype heeft dan moeder en/ of een dochter die een ander fenotype heeft dan vader: het X allel van de man is recessief.

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Kan de eigenschap (zwart) X-chromosomaal zijn of niet?

1. Ja, dat zou kunnen
2. Nee, dat kan niet
3. Te weinig informatie

Kan deze eigenschap haarkleur ook X-chromosomaal overerven? Leg uit.

1. ja; de moeder is heterozygoot (XA Xa)
2. ja; beide ouders zijn heterozygoot
3. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd XA
4. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd Y-

kritisch lezen... :)

aantal chromosomen in een menselijke cel

aantal chromosoomparen in een menselijke cel

aantal chromosomen in een menselijke geslachtscel

aantal geslachtschromosomen in een lichaamscel

aantal X-chromosomen in een lichaamscel 

van een vrouw

...

...

...

...

...

21

22

23

24

2

44

46

1

21

22

23

24

2

44

46

1

Ik snap nu X-chromosomale kruisingen

1. Ja, ik snap het en kan er zelf mee aan de slag.
2. Gedeeltelijk, ik vind het erg lastig
3. Nee, ik snap er helemaal niets van

Het allel voor de ziekte is X-chromosomaal.

1. Juist
2. Onjuist

npo.nl

Opdrachten 3.4