H4 Bs4 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Evolutie in populaties en ontstaan van soorten

Leerdoelen

Na deze basisstoffen kun je:

• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.
• kun je uitleggen hoe een nieuwe soort ontstaat door reproductieve isolatie

Wat vind jij van de mogelijkheid om een zogenoemde Designerbaby te krijgen?

Wat zou deze ontwikkeling betekenen voor Darwin's survival of the fittest theorie?

Bron: Krant DeMorgen

Soort versus populatie

Soort:

individuen kunnen onderling voortplanten (op natuurlijke wijze) en zo vruchtbare nakomelingen krijgen.

Soort versus populatie

Soort:

soms zijn er twijfelgevallen.

Bijv. een deel van de nakomelingen is vruchtbaar.

Of fysiek is paren eigenlijk niet mogelijk.

Soort versus populatie

Populatie:

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Gebied is begrensd met natuurlijke grenzen. Bijv. rivier.

Kolonie Jan van Genten op afgelegen rots in zee.

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

En kun je de 

allelfrequentie bepalen.

= aantal keren dat elk allel voorkomt in een populatie.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Allelfrequenties

Constant:

er treedt géén selectiedruk op door een van de allelen. De allelfrequenties blijven gelijk.

Bijv.: bloedgroepen.

Veranderend:

 De allelfrequenties veranderen. Dit kan doordat een allel de overlevingskans verkleint. 

Of een kenmerk geeft voordeel bij voortplanting (= seksuele selectie).

Hoe langer de staart hoe aantrekkelijker voor een vrouwtje.

Allelfrequentie sikkelcelanemie

Allelfrequenties

Bloedziekte sikkelcelanemie

Allel: Hb^s  zorgt in homozygote toestand voor sikkelcelanemie. Mensen met deze ziekte sterven jong ->geen nakomelingen. 

Hb^NHb^S (heterozygoten) hebben een lichte vorm van de ziekte.

Je zou verwachten dat deze ziekte op een gegeven moment verdwijnt omdat, als je het hebt, je geen nakomelingen krijgt.

Hoe komt het dat dit allel voor sikkelcelanemie toch blijft voorkomen? 

Ontstaan nieuwe soorten

Nieuwe soorten kunnen ontstaan als er voldoende genetische variatie in een populatie is.

 

Genetische variatie ontstaat door geslachtelijke voortplanting en door mutaties.

Als het milieu verandert kan er selectiedruk ontstaan. De allelfrequentie kan veranderen.

Let op! mutaties ontstaan toevallig (en niet doelgericht)

Een nieuwe soort ontstaat alleen als er ook sprake is van

reproductieve isolatie tussen populaties van dezelfde soort.

Redenen van reproductieve isolatie:

- Geografische isolatie. (Bijv. bosbrand deelt bos doormidden.)

- Verschillen in gedrag. (Bijv. ‘vreemd’ baltsgedrag of andere zang.)

- Verschillen in tijd. (Bijv. bloeien in een andere maand.)

Waardoor kunnen nieuwe soorten ontstaan?

Ontstaan van nieuwe soorten

Let op!

Een allel ontstaat door TOEVALLIGE mutatie. 

Een verandering die voordeel geeft is dus een TOEVALLIGE verandering. 

Bijv. Lange nek van giraf ontstond toevallig; dus niet omdat er hoge bomen stonden. 

De lange nek gaf toevallig voordeel bij grootteeten van hooggelegen bladeren.

Genetic drift:

een grote verandering in allelfrequenties treedt op in een kleine populatie.

Bijv. door scheiding populatie door bosbrand. 

Genetic drift:

Voorbeelden:

De kleurvarianten van de peppered moth (een mot) geven een voor- of nadeel in overleving bij een veranderende omgeving (bijv. vervuiling door fabrieken).

Zelf aan de slag

Lees Bs 4

Maak 49 t/m 62

Een populatie is....

1. een groep organismen van hetzelfde soort.
2. groep organismen van verschillende soorten in een bepaald gebied.
3. een groep organismen van hetzelfde soort in een begrensd gebied.
4. een individu van één soort.

Genetic drift

Wanneer zal genetic drift plaatsvinden?

1. als de populatie erg klein is
2. als er geen sterke neiging is tot voorkeur bij de paring
3. als er mutaties optreden
4. als het milieu niet varieert

Een rat en muis
behoren tot dezelfde
soort.

1. nee
2. ja

De groene kikker en de
boomkikker behoren
tot hetzelfde soort.

1. nee
2. ja

Bij genetic drift wordt de allelfrequentie beïnvloed in een
...... populatie.

Bij seksuele selectie beïnvloeden bepaalde eigenschappen de keuze voor een partner. Dit beïnvloedt dus ook de ....

Geef een voorbeeld van een gebeurtenis die een veranderende allelfrequentie (en eventueel genetic drift) veroorzaakt

Opdrachten maken

4.6     Evolutie in populaties

Opdracht 58 t/m 68