Les 4.1 Stoffen veranderen

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Les 4.1 Stoffen veranderen

Planning

• Practicum bespreken? 
•  Les 4.1 Stoffen veranderen
• Opgaven maken

Practicum bespreken? 

Stoffen verhitten

Stoffen verhitten

Fase-overgang

BV: 

- smelten

- koken

Verbranden

Ontleden

Stoffen verhitten

Fase-overgang

BV: 

- smelten

- koken

Verbranden

Voor verbranding is er het volgende nodig:

- Zuurstof (uit de lucht)

- (Ontbrandings) temperatuur

- Brandstof

Ontleden

Als je een stof verhit wanneer er geen zuurstof aanwezig is, zal de stof ontleden. Uit één stof ontstaan meerdere stoffen.

Chemische reactie

Chemische reactie: als de beginstoffen verdwijnen en er nieuwe stoffen ontstaan

Reactieschema: een verkorte weergave van een chemische reactie in woorden

Regels

• Beginstoffen voor de pijl
• --> (pijl altijd naar rechts)
• Reactieproducten achter de pijl
• Altijd fase achter de stoffen (s)/(l)/(g)

• Beginstoffen --> reactieproducten

verbranding(sreacties)

• Wél voldoende zuurstof aanwezig? Dan is het een verbrandingsreactie!
  
• Bij een verbrandingsreactie ontstaan altijd verbrandingsproducten.

•  Brandstof + zuurstof (g) --> verbrandingsproducten

Aardgas bestaat voornamelijk uit de stof methaan. Als je methaan volledig verbrandt, komen er waterdamp en koolstofdioxide vrij.
Geef het reactieschema

Voorbeeld verbrandingsreactie

• Aardgas bestaat voornamelijk uit de stof methaan. Als je methaan volledig verbrandt, komen er waterdamp en koolstofdioxide vrij.
  

• Hoe zet het reactieschema eruit?
  
• Methaan (g) + zuurstof (g) --> water (g) + koolstofdioxide (g)
  

Ontleding(reacties)

• Ontledingsreactie: als er uit één stof meerdere nieuwe stoffen ontstaan.
• één beginstof --> twee of meer reactieproducten

Als je brood in een reageerbuis verhit, treedt er een reactie op die je kunt vergelijken met het ontleden van hout. Het brood verdwijnt en er ontstaan koolstof, water en witte rook. Geef het reactieschema!

Bekijk het reactieschema:
Brood (s) --> koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)

Is hier sprake van een ontleding? leg je antwoord uit!

Voorbeeld ontledingsreactie

• Als je brood in een reageerbuis verhit, treedt er een reactie op die je kunt vergelijken met het ontleden van hout. Het brood verdwijnt en er ontstaan koolstof, water en witte rook.

• Hoe ziet het reactieschema eruit?
  
• Brood (s) --> koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)
  
• Is dit een ontledingsreactie?
  
• Ja! één beginstof, meerdere (3) reactieproducten

Organische stoffen

•  Organische stoffen: bv. Hout, papier en brood

• Ontleding organische stoffen:
• organische stof (s) --> koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)

• Bij de ontleding van organische stoffen ontstaat dus altijd koolstof, water en witte rook!

welke stof ontstaat er altijd bij ontleding van organische stoffen?

1. koolstof
2. zuurstof
3. koolstofdioxide

wat ontstaat er altijd bij ontleden van een organische stof( zoals brood bijvoorbeeld)

1. koolstof en waterdamp
2. koolstofdioxide en water
3. koolstof en waterdamp en witte rook
4. koolstof en water en witte rook

Verbranding vs ontleding

Verbranden

- Zuurstof nodig

- Voldoende brandstof en zuurstof? Verbranding blijft doorgaan.

- Er komt warmte vrij

Brandstof + zuurstof (g) --> verbrandingsproducten

Ontleden

- NOOIT zuurstof

- Moet blijven verhitten. 

- Er is warmte nodig voor de reactie te laten verlopen

één beginstof --> twee of meer reactieproducten

 zet de woorden op de juiste plaats

Verbranding

Ontleding

Zuurstof nodig

Geen zuurstof nodig

Warmte is nodig voor de reactie

Warmte komt vrij bij de reactie

Brandstof + zuurstof --> verbrandingsproducten

één beginstof --> meerdere reactieproducten

Verbranding of ontleding?
Suiker --> koolstof + water + witte rook

1. Verbranding
2. Ontleding

Verbranding of ontleding?
alcohol + zuurstof --> azijnzuur + water

1. Verbranding
2. Ontleding

Verbranding of ontleding?
suiker --> alcohol + koolstofdioxide

1. Verbranding
2. Ontleding

Verbranding of ontleding?
mergel (s) → kalk (s) + koolstofdioxide (g)

1. Verbranding
2. Ontleding

Verbranding of ontleding?
koolstof (s) + zuurstof (g) → koolstofdioxide (g)

1. Verbranding
2. Ontleding

Reactieverschijnselen

Je kunt vertellen of er een reactie heeft plaatsgevonden, als één van de volgende reactieverschijnselen hebben plaatsgevonden:

1. Verandering van kleur
2. Verandering van geur
3. Verandering van smaak
4. Warmte
5. Rook
6. Vlammen
7. Licht
8. Gasvorming

Welke van de onderstaande opties is GEEN reactieverschijnsel?

1. Rook
2. Kleur verandering
3. Licht
4. Fase bij kamertemperatuur

Chemische reactie

Geen chemische reactie

van fase veranderen

Verbranden

Ontleden

Chemische reactie

Geen chemische reactie

Geef het reactieschema voor de verbranding van benzine.

+

+

→

Water

Zuurstof

Benzine

Koolstof-dioxide

Maken opgave 8 t/m 13 

(12b niet maken)

vanaf blz 13 boek B

8

• a) koolstof
• b) bij verhitten van brood is koolstof ontstaan. Er moet dus een ontledingsreactie hebben plaatsgevonden. (zuurstof kan niet makkelijk bij de boven- en onderkant van het brood komen)

9

• a) suiker --> koolstof + water + witte rook
• b) ja, uit één stof ontstaan meerdere (3) nieuwe stoffen. 

10

• B

11

• a) ammoniumnitraat --> ammoniak + salpeterzuur
• b) ja, uit één stof ontstaan meerdere (2) nieuwe stoffen.
• c) ammoniumnitraat --> water + stikstof + zuurstof
• d) ontledingsreactie: uit één stof ontstaan meerdere (3) nieuwe stoffen. 
• ook goed: bij verbranding wordt zuurstof verbruikt/is nodig: bij deze reactie ontstaat juist zuurstof

12

• a) er ontstaan vlammen
• de reactie gaat door als het plastic uit de gasvlam is. 

13

• a) alcohol + zuurstof --> azijnzuur + water
• b) nee, er zijn meerdere (2) beginstoffen
• c) ja, het is een reactie mét zuurstof. Er zijn alleen géén vuurverschijnselen. Je zou kunnen spreken van een heel langzame verbranding.