lesdag 13

• Verzorging
• Praktijkonderwijs
• MBO
• Leerjaar 3

Verdriet, Verlies en rouwverwerking

lesdag 13

inhoud 

* wat is rouw

* rouwreacties

* fasen van rouw

* rouwtaken

* interventies bij rouw

Wat houdt palliatieve zorg in?

Zorg die gegeven wordt aan zorgvragers als er geen genezing van een ziekte meer mogelijk is.

Bijvoorbeeld bij uitbehandelde kanker, dementie, Parkinson, COPD, hartfalen.

Met deze ziektes kun je nog wel weken, maanden, jaren leven.

Wat is het verschil tussen palliative en terminale zorg?

Verlies 

en 

Rouwverwerking

Omschrijf kort in je eigen woorden wat rouw is?

Wanneer kan er sprake zijn van rouw?

definities van rouw

• Rouwen is jouw proces om jezelf aan te passen aan die totaal veranderde situatie. 
  
• het totaal van gevoelens, gedachten en gedrag dat ontstaat ten gevolge van het permanent missen van iets of iemand dierbaars.
• een combinatie van emotionele, mentale, lichamelijke, spirituele en gedragsmatige reacties op verlies  

wat zijn zaken die de rouwreacties bepalen?

Kenmerken bepalend voor rouwreacties

• de relatie met de overledene.
• de leeftijd van de overledene.
• de vooraf bestaande lichamelijke en geestelijke toestand van de rouwende (zelf ziek zijn, mentale sterkte, etc.)

Symptomen en 4 dimensies

Psychisch domein:​

• Depressie​
  
• Angst​
  
• Delier
• Omgang met ziekte

Sociaal domein:

• Eenzaamheid​
  
• Financiële problemen​ 
  
• Relationele problemen​ 
  
• “Ik ben nog nodig”​
  
• Contact met naasten

Fysiek domein:

• Pijn​
  
• Benauwdheid​/kortademigheid
• Vermagering​
  
• Vermoeidheid​
• Onrust

Verwerkingsdomein:

• Spiritueel lijden​
  
• Zinloosheid​
  
• Doodsangst​
  
• Afhankelijkheid​
  
• “Ik wil niet sterven

rouw ondersteuning

Om zeker te weten of iemand in rouw is, in welke fase diegene zit of dat er hulp benodigd is, is het navragen en gedrag vergelijken met de situatie voor het verlies.

rouw reactie groepen

emotionele (verdriet, angst, agressie, opluchting, tevredenheid)

mentale (verward, gespannen, hopeloos, zelfmoordgevoelens)

lichamelijke (hoofdpijn, slaapproblemen, eet probleem)

spirituele (eenzaamheid, verlies van levenslust, angst voor eigen  dood)

gedrag (zoekgedrag, nerveus gedrag, opgewonden gedrag)

anticiperende rouw

Men ziet het einde aankomen en kan zich voorbereiden.

Voordeel; er is tijd om waardig afscheid te nemen, dit kan de gevoelens verlichten.

Nadeel; bij snel overlijden kan het gevoel van in de steek gelaten worden optreden.

rouw model

Er bestaan verschillende manieren (modellen) die aangeven hoe een rouwproces verloopt. 

Deze modellen kunnen aangeven in welke fase men zit en welke zorg misschien nodig is.

Kubler Ross model

Elisabeth Kübler-Ross onderscheidde in het rouwproces 5 fasen. Ze beschouwde rouw echter niet als een lineair proces, dat iedereen stap voor stap doorloopt. 

Bij iedereen verloopt het rouwproces anders. Sommige mensen slaan fasen over. Anderen blijven lang in één fase hangen of hernemen een eerdere fase. Ook verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand vandaag omgaat met rouw.

Modellen

Waar het bij alle modellen op neer komt is een einddoel waarbij het leven doorgaat na het verlies.

gecompliceerde rouw

Als de verschillende fasen worden doorlopen maar er komt geen juiste afsluiting van het proces dan kunnen er complicaties optreden.

hierbij kan je denken aan depressie met alle bijkomende zaken van dien.

Interventies bij volwassen

• verlies vaststellen 
• stimulering tot uiting van gevoelens
• begrip tonen
• ondersteuning bij individuele coping strategieën (waarbij je leert omgaan met de negatieve emoties die bij mentale problemen komen kijken)
• uitleg geven over de fase van rouw
• stimulering van spirituele/ culturele/ religieuze uitingen
• bied een luisterend oor aan

....en de zorgverlener?

Als de zorgverleners geen emoties kunnen uiten kan dit leiden tot overbelasting en uiteindelijk tot uitval.

Jarenlang is hier weinig aandacht aan besteed.

Belangrijk bij rouw

- Rouw is geen stappenplan 

- Sommige mensen slaan fasen over

- Sommige mensen blijven lang in een fase hangen 

 interventies 

• verlies vaststellen en definiëren
• stimulering tot uiting van gevoelens
• begrip tonen
• ondersteuning bij individuele coping strategieën
• uitleg geven over de fase van rouw
• stimulering van spirituele/ culturele/ religieuze uitingen
• bied een luisterend oor aan

Rouw en verlies in verschillende culturen

Rouw reacties zijn niet universeel

Iedere mens/cultuur kijkt anders naar rouw en verlies

- Kennis hebben hierover is belangrijk omdat: 

      je mensen uit verschillende culturen verzorgt

      ieder mens andere rituelen en gebruiken heeft bij dit thema.

Rituelen zijn:

• Handelingen die emoties oproepen.
• Vertrouwd voor bepaalde mensen
• Komen vaak voort uit oude tradities
• Geven aan dat het leven doorgaat. 
  

Rituelen:

• Bieden houvast
• Helpen bij afscheid nemen
• Scheppen ruimte om een nieuwe fase te starten.
  

Rituelen spitsen zich vooral toe op: 

• Het verzorgen van de overledene  

• Het opbaren van de overledenen

• Het rouwbezoek

• Maaltijden voor de rouwbezoekers

• De dodenherdenkingsdagen

Culturen en religie
Christendom / Katholicisme 

Christendom

• Thuis of rouwcentrum
• Begravenis binnen drie en vijf dagen na overlijden
• Moment om nog één keer afscheid te nemen
• Meestal begraven
  
  

Katholicisme 

• Bediend --> gods nabijheid
• De avond voor de uitvaart een avondwake
• Cremeren of begraven

Wat wordt er afgekeurd in de rooms-katholieke kerk wanneer iemand ernstig ziek is en binnenkort komt te overlijden?

1. Medicijnen
2. Bedienen
3. Euthanasie
4. Hulp van buitenaf (thuiszorg)

Islam + Jodendom

Islam:

• De overledene wordt eerst gewassen
• Rein zijn voor Allah
• Linnen doek 
• De voeten richting Mekkah
• Veertig dagen rouwperiode - afsluiting feest

Jodendom:

• Overledene is met de aarde verbonen (Begrafenis)
• Zo snel mogelijk de begrafenis
• Scheur in kleding --> teken van rouw
• Recht om te leven en recht om te sterven 

Rouw ondersteuning

We rouwen allemaal op onze eigen manier.

Om goed aan te kunnen sluiten en de ander te begeleiden is het goed om de ander te kennen, meer over diegene te weten.

Bijvoorbeeld is iemand een prater of juist niet.

praten over rouw

Wat kan helpen?

openhartig spel gezamenlijk