Domein B Planten en dieren en hun samenhang

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Domein B Planten en dieren en hun samenhang

Determineren

Het opzoeken van een naam van een plant of dier op basis van kenmerken.

• Determineertabel
• Zoekkaart
• Flora
• Apps

De vaatbundels

Houtvaten: 

• Vervoeren water en mineralen omHoog
• Liggen aan de binnenkant

Bastvaten:

• Vervoeren water en glucose naar Beneden (wortel), Boven (toppen) en Bloemen (voortplanting) = Brandstof
• Liggen aan de buitenkant

Zuigkracht van de bladeren zorgt ervoor dat water uit de grond helemaal tot boven in de plant kan komen

• Opperhuid: huidmondjes = opname en afgifte van gassen

• Waslaagje: bescherming tegen uitdroging en beschadiging

Opslag reservevoedsel

Ongeslachtelijk

• Knollen: verdikte wortels (rode biet)
• Bollen: korte stengel met korte dikke bladeren (tulpen en rode ui)

Geslachtelijk

• Zaden: reservevoedsel (eiwitten, vetten, zetmeel)voor energie tijdens ontkieming (boon)

Voortplanting op natuurlijke wijze

Geslachtelijk: met bevruchting = veel genetische variatie

Ongeslachtelijk: zonder bevruchting (klonen) = weinig genetische variatie

• Een stukje van een volwassen plant groeit uit tot een nieuw plantje 
• Bol (ondergronds stukje stengel met korte, dikke bladeren en klisters)
• Knol (reservevoedsel met ogen)
• Uitlopers
• Wortelstokken

Voortplantingsorganen Planten

Helmknoppen van meeldraden: 

• Mannelijk
• Meiose = Stuifmeelkorrels (haploïd)

In zaadbeginsel van vruchtbeginsel stamper:

• Vrouwelijk
• Meiose = Eicellen (haploïd)

Verspreiding stuifmeelkorrels door wind en water (abiotisch) 

-> Uiterlijk: klein + uitstekende helmknop en stempel, onopvallend, geurloos

of dieren (biotisch)

-> uiterlijk: opvallend, lekkere geur, nectar

Bestuiving

= bevruchting:

stuifmeelkorrel + eicel = zaadje (kiem/embryo + voorraad voedsel)

Na bevruchting

1. Kroonbladeren verkleuren, verschrompelen en vallen af
2. Zaadbeginsel wordt zaad (vanuit kiem met twee zaadlobben)
3. Vruchtbeginsel wordt vrucht

Voortplanting op kunstmatige wijze: stekken

Voortplanting op kunstmatige wijze: veredelen

Zaadverspreiding: genoeg licht, water en mineralen voor groei

Levenscyclus van een plant

Aanpassingen bij planten

1. Voorjaarsbloeiers (licht)

2. Klimplanten (licht)

3. Wortelrozet (water en mineralen)

4. Woestijnplanten (water)

Soorten skeletten

Inwendig skelet

Uitwendig skelet (chitine, vervellen)

Geen skelet

Dieren en omgevingstemperatuur

Warmbloedig: houden hun lichaamstemperatuur constant op een bepaalde temperatuur (zoogdieren en vogels)

Isolatie

• Zoogdieren: wintervacht en zomervacht, vetlaag
• Vogels: veren opzetten

Let ook op de oren en de poten van dieren

Warmbloedig en koudbloedig

De snavel van vogels

• Haaksnavel: prooi aan stukken scheuren
• Zeefsnavel: ribbels om kleine plantjes en diertjes uit het water te zeven
• Pincetsnavel: insecten tussen boomspleten uit peuteren
• Kegelsnavel: zaden open breken

De poten van vogels

• Grijppoten: prooi vastpakken en doden
• Zwempoten: zwemvliezen tussen de tenen
• Steltpoten: hoog gras en ondiep water
• Klimpoten: boomstammen

Het gebit

Planteneters

• Cellulose in celwanden
• Plooikiezen
• Lang verteringsstelsel met bacteriën

Vleeseters

• Geen celwanden
• Hoektanden en knipkiezen
• Kort verteringsstelsel

Alleseters

• Knobbelkiezen
• Middellang verteringsstelsel

Topgangers: hoeven

Teengangers:

Zoolgangers: staan stevig en kunnen op achterpoten lopen

Vissen

Kieuwen

• Kieuwholte
• Kieuwboog met kieuwplaatjes
• Kieuwlamellen (kleine plooien voor gaswisseling)

-> O2 vanuit het water naar het bloed in de kieuwlamellen

-> CO2 vanuit het bloed naar het water

O2 rijk bloed van kieuwplaatjes naar alle organen

Insecten

Tracheeën (sterk vertakte buizen)

Stigma's (openingen)

• Samentrekken spieren: achterlijf en tracheeën nauwer = lucht naar buiten
• Ontspannen spieren: achterlijf en tracheeën wijder = lucht door stigma's de tracheeën in

Tracheeën vertakken zich t/m cellen

Kikkers

Biotische en abiotische factoren

Ecosysteem: de biotische factoren én de abiotische factoren bepalen hoe een gebied eruit ziet.

• Biotische factoren: invloeden uit de levende natuur

• Abiotische factoren: invloeden uit de levenloze natuur

Van groot naar klein

• Ecosysteem: alle biotische en abiotische factoren in een bepaald gebied

• Levensgemeenschap: alle levende organismen in één gebied

• Populatie: alle dieren van dezelfde soort in één gebied
• Individu: één organisme uit de populatie in één gebied

Voorbeeld koolmees

Voedselkringloop

De voedselkringloop laat zien dat de vier rijken van elkaar afhankelijk zijn voor hun voedingsstoffen. 

1. Producenten (planten)
2. Consumenten (planteneters/vleeseters/alleseters)
3. Afvaleters
4. Reducenten (bacteriën en schimmels)

De kringloop van fotosynthese en verbranding

Voedselketen met schakels

Voedselweb (meerdere voedselketens)

Havik eet ongeveer 1000 koolmezen per jaar 

Koolmees eet duizenden rupsen per jaar

Rups eet tienduizenden bladeren per jaar

Havik eet ongeveer 1000 koolmezen per jaar 

Koolmees eet duizenden rupsen per jaar

Rups eet tienduizenden bladeren per jaar

Voedselpiramide

Piramide van aantallen

Biomassa: het gewicht van alle stoffen in een organisme, behalve water 

Er verdwijnen energierijke stoffen door:

• Verbranding
• Via afvalstoffen 

= energieverlies

Koolstofkringloop: plant -> dier -> schimmels en bacteriën

Verbranding door alle organismen zorgt voor CO2 in de lucht

Stikstof

Atoom stikstof = N

Belangrijke stof voor levende organismen

• Eiwitten -> opbouw celmembranen en spieren
• Lucht (78%)

Sommige bacteriën kunnen stikstof uit de lucht halen. Planten/dieren/mensen kunnen dit NIET.

Hoe krijgen zij dan stikstof binnen???

Stikstof binnenkrijgen

Planten: vanuit de bodem (nitraat = mineraal)

Mensen en dieren: eiwitten eten

Stikstofkringloop: plant -> dier -> bacteriën

Schimmels geen rol

Oefen nu met

examensite planten en dieren

Eerstvolgende formatieve toets: planten en dieren, ecologie en gedrag bij mens en dier