H4 Bs6 Evolutie in populaties 2022

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Populatie genetica

Wat is de beste omschrijving van evolutie?

1. Evolutie is een geleidelijke ontwikkeling, waarbij steeds ingewikkelder gebouwde organismen ontstaan.
2. Evolutie is de ontwikkeling van het leven op aarde, waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen.
3. Evolutie is het ontstaan van een nieuwe soort, doordat een andere soort uitsterft.
4. Evolutie is de ontwikkeling van het leven op aarde doordat organismen zich aanpassen aan hun milieu.

1. Homoloog
2. Analoog
3. Rudimentair

Stamboom slangen.
Met welk soort vertoont soort 2 de meeste verwantschap?

1. 1
2. 3
3. 4
4. 6

Welk van de volgende organen is rudimentair?

1. De staartwervels van een mens
2. De vleugels van een vleermuis
3. De vleugels van een wesp

Met welke diersoort is de Blauwe vinvis het meest verwant?

1. Kangeroe
2. Neushoorn
3. Nijlpaard
4. Zebra

Welke van deze organen is niet rudimentair?

1. Staartwervel mens
2. Pootresten slang
3. Vleugels pinguïn
4. Blinde darm mens

In de afbeelding zie je de evolutionaire stamboom van zowel een aantal uitgestorven als nu nog levende katachtigen. Zet de soorten in de juiste volgorde van ontstaan. Zet de soort die het langst geleden is ontstaan links.

Panthera leo

Proailurus lemanensis

Smilodon popular

Basisstof 6

Evolutie in populaties

Leerdoelen

Na deze basisstof kun/ken je:

• benoemen wat een soort en wat een populatie is.
• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.

Soort versus populatie

Soort:

individuen kunnen onderling voortplanten (op natuurlijke wijze) en zo vruchtbare nakomelingen krijgen.

Denk je dat paarden en ezels samen nakomelingen kunnen krijgen?

Muildier

Een ras is een dier van dezelfde soort. Dieren van verschillende rassen krijgen vruchtbare nakomelingen.

Dieren van verschillende soorten kunnen soms ook nakomelingen krijgen (zoals bij het paard en de ezel). Deze nakomelingen zijn onvruchtbaar.

Lijger (vader is leeuw)

Teeuw (vader is Tijger)

Soort

Organismen behoren tot één soort als ze onderling vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen.

Aantekening

Genenpool:

De verzameling van alle allelen in een populatie.

Allelfrequentie:

Hoe vaak een allel voorkomt in een populatie

Weet je nog? Thema 3 erfelijkheid:

Gen = stukje DNA voor één eigenschap         (bijv. oogkleur)

Allel = variant van een gen                                    (bijv. blauwe ogen)

Soort versus populatie

Soms zijn er twijfelgevallen.

Bijv. 

• Een deel van de nakomelingen is vruchtbaar.
  
• Fysiek paren eigenlijk niet mogelijk.

Wat is een populatie?

Populatie

een groep organismen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Leeuwen

Aantekening

Soort versus populatie

Populatie:

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Gebied is begrensd met natuurlijke grenzen. Bijv. rivier.

Kolonie Jan van Genten op afgelegen rots in zee.

Welke van de volgende groepen organismen is een voorbeeld van een populatie?

1. Alle insecten in een bos
2. Alle madeliefjes in een weiland
3. De begroeiing op een heideveld
4. Een paard met een veulen in een weiland.

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

En kun je bepalen de 

allelfrequentie bepalen.

= aantal keren elk allel voorkomt in een populatie.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Aantekening

Genenpool:

De verzameling van alle allelen in een populatie.

Allelfrequentie:

Hoe vaak een allel voorkomt in een populatie

Nieuwe allelen

Let op!

Een nieuw allel ontstaat door TOEVALLIGE mutatie. 

Een verandering die voordeel geeft is dus een TOEVALLIGE verandering. 

Allelfrequentie

Gen = bv. haarkleur

Allel = bv. bruine of rode vachtkleur, A en a

3 allelen: I^A, I^B en i

Als je maar 1 allel hebt (bv. B voor het hebben van een staart, enige genotype = BB) --> geen natuurlijke selectie

De allelfrequentie is dan 100% B en kan niet veranderen.

Allelfrequentie        bb=           BB/Bb=       

Gen = vorm van je oorlel

Allel B = losse oorlel, allel b = vaste oorlel

Stel je voor dat 80% van de mensen bb heeft.

Er vindt geen natuurlijke selectie plaats.

Dan heeft over 100 jaar nog steeds 80% van de mensen bb. Dat verandert dan niet.

De allelfrequentie verandert wel ....       

bij bosuilen in Finland:

grijs is dominant G

de winters worden warmer

er is natuurlijke selectie

het aantal bruine bosuilen (gg) neemt toe        (want meer eten)

de allelfrequentie van g neemt toe

Allelfrequenties

Constant:

er treedt géén selectiedruk op door een van de allelen. De allelfrequenties blijven gelijk.

Bijv.: bloedgroepen.

Veranderend:

 De allelfrequenties veranderen. Dit kan doordat een allel de overlevingskans verkleint. 

Of een kenmerk geeft voordeel bij voortplanting (= seksuele selectie).

Hoe langer de staart hoe aantrekkelijker voor een vrouwtje.

Genetic drift:

een grote verandering in allelfrequenties treedt op in een kleine populatie.

Bijv. door scheiding populatie door bosbrand. 

Genetic drift

= een grote verandering in allelfrequenties treedt op in een kleine populatie door toeval

Flessenhals effect

= door een toevallige gebeurtenis gaat er genetische variatie in een populatie verloren

Genetic drift:

Voorbeelden:

De kleurvarianten van de peppered moth (een mot) geven een voor- of nadeel in overleving bij een veranderende omgeving (bijv. vervuiling door fabrieken).

Voorbeeld Genetic Drift

In de  Stille Oceaan ligt het eiland Pingelap met ongeveer 800 inwoners. Rond 1775 woedde de verwoestende tyfoon Lengkieki, die de bevolking decimeerde. De daarop volgende hongersnood kostte nog meer levens, zodat ten slotte ongeveer twintig mensen overbleven, die bijna twee eeuwen een geïsoleerd bestaan leidden.

Van de bewoners is 8% volledig kleurenblind, doordat ze geen kegeltjes hebben. wereldwijd heeft 1 op de 30.000 mensen deze afwijking.

Weet jij het nog?

Checkvragen basisstof 6

Een populatie is....

1. een groep organismen van hetzelfde soort.
2. groep organismen van verschillende soorten in een bepaald gebied.
3. een groep organismen van hetzelfde soort in een begrensd gebied.
4. een individu van één soort.

Een rat en muis
behoren tot dezelfde
soort.

1. nee
2. ja

De groene kikker en de
boomkikker behoren
tot hetzelfde soort.

1. nee
2. ja

Bij genetic drift wordt de allelfrequentie beïnvloedt in een
...... populatie.

Bij seksuele selectie beïnvloeden bepaalde eigenschappen de keuze voor een partner. Dit beïnvloedt dus ook de ....

Einde van deze les

Bedankt voor je aandacht!