Fictie theorie + toepassen 3 mavo blok 4 en 5

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Welke trucs om spanning in verhalen te verhogen zijn er?

Blok 4: trucs voor spanning

• Open plek: je hebt een vraag en niet direct een antwoord. 

• Gevaarlijke situatie of gevaarlijke omgeving: de personages komen in een gevaarlijke situatie of plek.

• Informatievoorsprong: als lezer weet je meer.

• Vermoedens of verwachtingen over de afloop laten ontstaan

door aanwijzingen over de afloop te geven.

• Vertraging: stuk uit het verhaal heel gedetailleerd vertellen.

Blok 4 trucs voor spanning

• Cliffhanger/uitstel: de schrijver onderbreekt het

verhaal op een spannend moment, waardoor het even duurt voordat het verder gaat met hetgeen je graag wilt weten. 

• Onverwachte wending: er gebeurt iets totaal onverwachts.

Je hebt een vraag en niet direct een antwoord.

Deze truc voor spanning heet:

1. Informatievoorsprong
2. Vermoedens opwekken
3. Vertraging
4. Open plek

'Ze is dood. Geen twijfel mogelijk. Haar grote blauwe ogen staren me verbijsterd aan, alsof ze het zelf ook niet kan geloven. Het spijt me echt dat dit zo moest lopen, denk ik, en ik ga op haar bureaustoel zitten.
Welke open plekken (vragen) zijn er voor jou?

Blok 4: soorten spanning

Globale spanning: de spanningsboog duurt van het begin tot het eind van het boek. 

Lokale spanning: in het verhaal zelf zijn er spannende momenten die kort duren. 

Actiespanning: de spanning wordt met name veroorzaakt door de gebeurtenissen.

Psychologische spanning: de spanning komt voort uit de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon. 

Blok 4: soorten spanning

• Op het verleden gericht: als lezer wil je dan weten wat er in het verleden gebeurd is om het verhaal te kunnen begrijpen.
• Op de toekomst gericht: als lezer wil je weten wat er gaat

gebeuren in het verhaal. 

Op het verleden gericht: 

Psychologische spanning: 

Lokale spanning:

Als lezer wil je dan weten wat er in het verleden gebeurd is om het verhaal te kunnen begrijpen.

De spanning komt voort uit de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon. 

In het verhaal zelf zijn er spannende momenten die kort duren. 

Blok 4: ruimte

• Alle plaatsen in het verhaal (binnen/buiten).
• Weer, geluiden en geuren ook.
• Gevolg: oproepen meer sfeer.

Blok 4: thema en moraal

Thema: diepere bedoeling van het hele verhaal. Omschrijven in één of paar woorden. Voorbeelden: oorlog is waanzin, het belang van vriendschap, strijd tussen goed en kwaad. 

Moraal: wijze les over wat goed of fout is. 

Alles zelf doen is optellen. Samenwerken is vermenigvuldigen.

1. Dit is een voorbeeld van een moraal.
2. Dit is een voorbeeld van een genre.
3. Dit is een voorbeeld van een thema.
4. Dit is een voorbeeld van een beoordeling.

Welke trucs met tijd zijn er om de spanning in een verhaal te verhogen?

                               Blok 5: tijd 

                                                                            Zoek bewijzen in het                                                                                 verhaal zoals jaartallen, maanden, weken, dagen of uren. Beoordeel daarna de personen of gebeurtenisessen. Kijk naar gebruiken, gewoontes, voorwerpen of kleding en de ruimte die de tijd beschrijven. 

Noem minimaal één bewijs voor de tijd waarin een verhaal zich afspeelt?

Blok 5: tijd 

Vertelde tijd: hoeveel tijd in het verhaal voorbij gaat. 

Tijdsverloop: de volgorde van de gebeurtenissen. 

Chronologisch verhaal:  tijdvolgorde vanaf het beginpunt doorverteld tot het eindpunt, zonder flashbacks of flashforwards. Opbouwschema van verhalen in juiste volgorde. 

Blok 5: tijd

• Tijdvertraging: uitvoerig beschrijven van een korte gebeurtenis met veel details zorgt voor meer spanning. 
• Tijdversnelling: onbelangrijke gebeurtenissen overslaan.  
• Tijdsprong: 'overslaan' van een tijdsperiode. 

Het overslaan van onbelangrijke gebeurtenissen noemen we:

1. Tijdsvertraging
2. Tijdversnelling
3. Tijdsprong
4. Vertelde tijd

'Zo stil ik kan, sluip ik met een sporttas vol kleren de trap af naar beneden. Het hout kraakt. Mijn hart klopt. Ik wil niemand wakker maken thuis. '

Waar is dit een voorbeeld van?

1. Tijdsprong
2. Tijdvertraging
3. Tijdversnelling
4. Vertelde tijd

'Als ik twintig minuten later bij Najima de tuin in rijd, is het droog en breekt er een waterig zonnetje door.'

Waar is dit een voorbeeld van?

1. Tijdsprong
2. Tijdvertraging
3. Tijdversnelling
4. Vertelde tijd

Blok 5: tijd

• Vooruitverwijzing: mededeling over iets wat later nog zal gebeuren of iets over de toekomst. Meestal één of enkele zin. Het verhaal wordt hierdoor niet onderbroken, het is dus chronologisch.

Blok 5: tijd

• Terugverwijzing: een verwijzing naar het verleden. Het is een kort stukje (één of enkele zinnen) waarin een persoon terugdenkt aan of iets zegt over iets wat eerder gebeurd is. Het verhaal wordt hierdoor niet onderbroken, want

je gaat niet terug de tijd in, het is dus chronologisch. 

'Pas bij de Belgische grens, als de moeder van Najima begint met bidden, omdat ze bang is dat de bus te zwaar beladen is en we zullen worden tegengehouden aan de grens,
bedenk ik dat ik de scooter van Savas niet op slot heb gezet.' De laatste zin is een voorbeeld van:

1. Vooruitverwijzing
2. Terugverwijzing

'Pas bij de Belgische grens, als de moeder van Najima begint met bidden, omdat ze bang is dat de bus te zwaar beladen is en we zullen worden tegengehouden aan de grens,
bedenk ik dat ik de scooter van Savas niet op slot heb gezet.' De derde zin is een voorbeeld van:

1. Vooruitverwijzing
2. Terugverwijzing

Blok 5: tijd 

Flashback (terugblik): het verhaal wordt onderbroken en je

gaat terug de tijd in. Meestal is dit een wat langer stuk tekst bijv. een alinea, bladzijde of hoofdstuk. Het verhaal wordt

wél onderbroken door een flashback en is dus niet-chronologisch.

In een terugblik kan de schrijver iets uit het verleden laten zien dat belangrijk

is voor het heden. Wat er nu gebeurt, wordt zo begrijpelijker voor je. 

Blok 5: tijd 

Flashforward (vooruitblik): het verhaal wordt onderbroken en je

gaat terug vooruit in de tijd. Meestal is dit een wat langer stuk tekst bijv. een alinea, bladzijde of hoofdstuk. Het verhaal wordt

wél onderbroken door een flashforward en is dus niet-chronologisch.

In een terugblik kan de schrijver iets uit het verleden laten zien dat belangrijk

is voor het heden. Wat er nu gebeurt, wordt zo begrijpelijker voor je. 

Dit kan in een chronologisch verhaal voorkomen. Er kunnen meer antwoorden goed zijn.

1. Flashback
2. Flashforward
3. Vooruitverwijzing
4. Terugverwijzing

Dit kan in een niet-chronologisch verhaal voorkomen. Er kunnen meer antwoorden goed zijn.

1. Flashback
2. Flashforward
3. Vooruitverwijzing
4. Terugverwijzing

Blok 5: Vertelperspectief

Bekijk de gebeurtenissen vanuit het standpunt van iemand

die het verhaal vertelt, de verteller. 

De verteller van een verhaal is niet dezelfde als

de schrijver, de auteur. 

Blok 5: Vertelperspectief

Ik-perspectief: verhaal in ik-vorm. Je leest alleen de

gevoelens en gedachten van de ik-persoon.  Je weet

als lezer niet meer dan de ik-persoon. Gevolg: onbetrouwbaar!

O, wat een heerlijke droom. Op het strand, het zand tussen mijn tenen.

De zon brandt op mijn huid.

Ineens word ik wakker! Een felle zaklamp schijnt in mijn ogen.

Even denk ik dat het de zon is uit mijn droom.

Ik zie schimmen met petten op.

"Opstaan, en snel een beetje" roept een van de schimmen.

Blok 5: Vertelperspectief

Personaal perspectief (ook wel: hij/zij-perspectief): 

verhaal in de hij- of zij-vorm. Je leert hem of haar heel goed kennen, maar weet niet wat de andere personages voelen of denken.  Gevolg: onbetrouwbaar! 

Vicky slaapt. Ze droomt van het strand. Het zand tussen haar tenen. De zon die brandt op haar huid. Intussen opent Fred geruisloos de deur van haar slaapkamer.

Hij denkt aan zijn zoontje. Voordat hij naar zijn werk ging, keek hij nog even in zijn bedje. Met een duim in zijn mond lag hij zacht te snurken. En nu staat hij hier, als politieagent, een levensgevaarlijke opdracht uit te voeren. Het zweet voelt hij in straaltjes over zijn gezicht lopen. Zijn hart klopt in zijn keel. Hij kan ieder moment doodgeschoten worden. Hij houdt de loop van zijn geweer om de hoek, wacht dan even, steekt zijn hoofd voorzichtig om de deur, ziet niemand. Hij sluipt verder naar binnen en ziet de verdachte vrouw in bed liggen. Ze slaapt.

Blok 5: Vertelperspectief

Alwetend perspectief (ook wel: auctoriaal perspectief): 

De verteller is iemand die alles weet, het hele verhaal overziet, commentaar geeft en zich persoonlijk tot de lezer wendt. Hij weet alles (verleden/heden/toekomst) en vertelt over hen in de hij- of zij-vorm. Gevolg: meestal betrouwbaar. 

Blok 5: Vertelperspectief

Meervoudig perspectief (ook wel: wisselend perspectief):

verschillende hoofdpersonen zijn aan het woord. Gevolg: redelijk betrouwbaar. Geef aan om welk perspectief het gaat ('ik' of 'hij/zij') en wie de vertellers zijn. 

'Ze is dood. Geen twijfel mogelijk. Haar grote blauwe ogen staren me verbijsterd aan, alsof ze het zelf ook niet kan geloven. Het spijt me echt dat dit zo moest lopen, denk ik, en ik ga op haar bureaustoel zitten.
Wat is het vertelperspectief?

1. Ik-perspectief
2. Personaal (hij/zij) perspectief
3. Alwetend perspectief
4. Meervoudig perspectief

Welk vertelperspectief is meestal het meest betrouwbaar?

1. Ik-perspectief
2. Personaal (hij/zij) perspectief
3. Alwetend perspectief
4. Meervoudig perspectief

Blok 5: begin verhaal

Proloog: een apart hoofdstuk voorafgaand aan het eerste hoofdstuk. In dit hoofdstuk wordt vaak iets verteld over de afloop, maar pas aan het eind van het verhaal begrijp je wie de personages in de proloog zijn. De proloog wekt extra spanning op.

Blok 5: begin verhaal

Inleidend begin: De gebeurtenissen komen rustig op gang. Je leert de personages kennen en leert hoe hun leven eruit ziet. Daarna ontstaat het probleem.

Midden in de gebeurtenissen starten: Het verhaal start niet aan het begin, maar bijvoorbeeld bij het ontstaan van het probleem. Je weet nog niets van de personages en hun leven. 

Zo stil ik kan, sluip ik met een sporttas vol kleren de trap af naar beneden. Het hout kraakt. Mijn hart klopt. Ik wil niemand wakker maken thuis.
Waar is dit een voorbeeld van?

1. Inleidend begin
2. Midden in de gebeurtenissen starten
3. Epiloog
4. Proloog

Blok 5: einde verhaal

Gesloten einde: Als het probleem van de hoofdpersoon opgelost is, heeft het verhaal een gesloten einde. 

Open einde: Als het probleem van de hoofdpersoon niet (volledig) is opgelost, spreken we van een open einde. Het is onzeker hoe het verhaal afloopt. 

Blok 5: einde verhaal

Epiloog: een apart hoofdstuk na het laatste hoofdstuk. De epiloog sluit vaak aan op de proloog en geeft een terugblik op de gebeurtenissen, soms op een later tijdstip of vanuit een ander personage. 

Waar staat een epiloog?

1. Een hoofdstuk voor het laatste hoofdstuk.
2. Een hoofdstuk na het laatste hoofdstuk.
3. Een hoofdstuk voor het eerste hoofdstuk.
4. Een hoofdstuk na het eerste hoofdstuk.

Waar wil je nog extra uitleg over?