Gedrag: Herhaling paragraaf 1+2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Gedrag 

Wat is GEEN gedrag.

1. Leerling slaapt in de les.
2. Een vleesetende plant vangt een vlieg
3. Hond rolt in het gras.
4. Vogel zit stil op een tak.

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Wat is gedrag?

= alle waarneembare activiteiten van mens en dier.

        --> gedragselementen                          (handdelingen) 

       --> prikkels

       --> respons

distelvink

Gedragssystemen

• Gedragssysteem = als gedragselementen) samen een gemeenschappelijk doel hebben
  
• Gedragsketen = het opvolgen van handelingen in vaste volgorde .

• Gedragsketen
  
  

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Hoe beschrijft een etholoog gedrag? En wat is dan een juist voorbeeld?

1. objectief
2. subjectief
3. De kat tikt een bolletje wol voor zich uit.
4. De kat is vrolijk aan het spelen met een bolletje wol.

Ethogram en protocol

ethogram = objectieve beschrijving (zonder persoonlijk waardeoordeel) van de verschillende handelingen

   - de apen kussen elkaar, omdat ze elkaar graag mogen -- fout

   - de hond kijkt angstig --> fout

   - de hond doet zijn oren iets naar achter en plaatst zijn staart tussen zijn             benen

protocol = lijst van de achtereenvolgens waargenomen handingen

Motivatie

1. Dat je iets graag wilt doen
2. Bereidheid om te reageren op een prikkel

Motivatie is een vorm van:

1. Externe prikkel
2. sleutelprikkel
3. supranormale prikkel
4. interne prikkel

Het ontstaan van gedrag.

• motivatie --> bepaald door externe en interne prikkels

• erfelijk gedrag --> aangeboren vb. gelaatsuitdrukkingen
  
• aangeleerd gedrag --> ervaring vb. eten met mes en vork
  
• anatomie en fysiologie
  

Een prikkel die steeds weer hetzelfde gedrag oproept het een ... ?

1. Inprenting
2. Sleutelprikkel
3. Supranormale prikkel
4. Inwendige prikkel

Welk soort prikkels stonden afgebeeld op de vorige dia?

1. Sleutelprikkels
2. Supranormale prikkels
3. Sleutelprikkels en supranormale prikkels

bijzondere prikkels 

• Sleutelprikkel: prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het ontstaan van een gedrag.
  

        =    reactie op sleutelprikkel is erfelijk

• Supranormale prikkel: prikkel is effectiever dan een sleutelprikkel in het oproepen van een gedrag. 

Gedrags-

verandering

Gedrag verandert (soms)

- Leerprocessen spelen een rol

manieren van leren

Leerprocessen

• Inprenting 
• Gewenning 
• Conditionering 

• Imitatie 
• Inzicht 

Wat is gewenning?

1. Leren dat je altijd moet reageren.
2. Leren dat reageren niet altijd nodig is.
3. Leren dat reactie noodzakelijk is.
4. Leren in korte gevoelige periode.

Een jonge beer probeert voor het eerst zalm te vangen. Welk leerproces is dit?

1. Trial and error
2. Operante conditionering
3. Imitatie
4. Inprenting

Na het horen van een knal gooit je kamergenoot een prop tegen je hoofd. Na een tijd duik je vanzelf weg bij het horen van de knal. Welk leerproces is dit?

1. Operante conditionering
2. Klassieke conditionering
3. Gewenning
4. Inzicht

Leerprocessen

• Inprenting --> iets wordt geleerd in een bepaalde, korte levensperiode
• Gewenning --> een bepaalde reactie op een prikkel wordt afgeleerd bij herhaling van die prikkel 
• Conditionering --> leren door beloning en straf

• Imitatie --> leren door het gedrag van soortgenoten na te doen
• Inzicht --> ontstaat door het combineren van verschillende ervaringen in een onbekende situatie voor het vinden van een oplossing. 

Leg uit wat het verschil is tussen klassiek conditioneren en operant conditioneren?

Conditionering

• Proefondervindelijk --> conditionering onder natuurlijke omstandigheden
• Operante conditionering -->  leren door straffen en belonen waardoor de frequentie van een gedrag verandert. 
• Klassieke conditionering --> aanleren van een nieuw gedrag                                op een bepaalde prikkel
  
            

                                         Pavlov

Wat is geen voorbeeld van sociaal gedrag?

1. vlooien bij apen
2. mens laat hond uit
3. katten vechten met elkaar
4. twee eenden baltsen

Sociaal gedrag

• = gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.
  
  
• Handelingen = signalen.
  

Dit is een voorbeeld van..

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. omgericht gedrag

Vormen van sociaal gedrag

• Voortplantingsgedrag (balts)
• Territoriumgedrag
• Imponeergedrag
• Conflictgedrag
• Rangorde
• Staten

Territorium - Territoriumgedrag
Wat is NIET waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. omgericht gedrag
4. ambivalent gedrag

* Territoriumgedrag en conflictgedrag.

• Territorium --> voedsel en ruimte om nakomelingen groot te
    brengen.
• Conflictgedrag
• --> Oversprong gedrag
• --> Omgericht gedrag
• --> Ambivalent gedrag

Bij veel dieren die in groepen leven is er sprake van een rangorde. Wat is een rangorde?

1. De volgorde van dieren van oud naar jong
2. De volgorde waarin dieren mogen eten
3. Het oudste dier is de baas
4. Ieder dier kent zijn plaats

Hoe heet het gedrag wat je vertoont (naar een organisme in een hogere orde) om een conflict te vermijden

1. Overgeefgedrag
2. imponeergesdrag
3. statengedrag
4. verzoeningsgedrag

Bas heeft zijn 4 kippen geobserveerd om te kijken wie elkaar pikt. Zijn resultaten:
*kip 1 pikt kip 4
*kip 2 pikt kippen 1, 3 en 4
*kip 3 pikt kip 1 en 4
Wat is de rangorde in de ze groep?

1. kip 2 staat boven aan de rangorde, kip 4 onderaan
2. kip 4 staat boven aan de rangorde, kip 2 onderaan
3. de volgorde in rangorde is kip 3, 4, 2 en als laatste 1
4. de volgorde in rangorde is kip 2, 4,3 en als laatste 1

* Rangorde en statenvormende insecten.

• Conflicten voorkomen vb. bavianen
• Dreig- en imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag
  
  
• Staten --> taakverdeling