herhaling 4.1 +4.2

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

H4 nieuwe stoffen maken

4.1 stoffen veranderen

wat gaan we doen?

-Uitleg 4.1 + 4.2

-Opgaven 4.1 + 4.2 afmaken

Leerdoelen 4.1

1. Je kunt beschrijven hoe stoffen kunnen veranderen als je ze verhit.
2. Je kunt een ontledingsreactie en verbrandingsreactie beschrijven als een proces waarbij beginstoffen verdwijnen en reactieproducten ontstaan.
   
3. Je kunt een reactieschema opstellen van ontledingsreacties en verbrandingsreacties.
   
4. Je kunt de toestandsaanduiding toewijzen aan de beginstoffen en de reactieproducten.

uitleg 4.1

stoffen verhitten

wanneer je stoffen verhit kunnen er verschillende veranderingen optreden aan een stof zoals:

- de fase veranderd

- de stof verbrand

- de stof ontleed 

als je een lucifer bij een kaars houd gaat deze branden

zet je er een glas overheen zal de kaars uit gaan

voor verbranding is zuurstof nodig

ontleden is verhitten zonder zuurstof --> er ontstaan wel nieuwe stoffen

4.1 Chemische reactie

• Bij een chemische reactie verdwijnen de beginstoffen en ontstaan er nieuwe reactieproducten.
• Verbranding en ontledingsreacties zijn chemische reacties.
• Bij chemische reacties horen reactieverschijnselen zoals rook- en/of gasvorming, kleur-, geur- en/of smaakverandering.

welke verandering van een stof is geen chemische reactie?

1. van fase veranderen
2. verbranden
3. ontleden

4.1 Reactieschema's

• In een reactieschema wordt een reactie weergegeven
• De stoffen die met elkaar gaan reageren zijn de beginstoffen en staan voor de pijl
• De stoffen die ontstaan zijn de reactie producten en staan na de pijl
• Algemeen geldt:                                                                                               beginstoffen -> reactieproducten

Bij ontleding heb je altijd maar één beginstof

4.1 Reactieschema's

• Bij verbranding staat er naast de brandstof ook altijd zuurstof voor de pijl
• Bij een verbranding heb je dus altijd minstens 2 beginstoffen waarvan 1 altijd zuurstof is
• Bij het verbranden van aardgas (het brandbare gedeelte van aardgas is methaan) ontstaat er waterdamp en koolstofdioxide

Het reactie schema ziet er dan als volgt uit:

methaan (g) + zuurstof(g) --> water(g) + koolstofdioxide (g)

Welke van de
volgende reacties is
een ontledingsreactie?

1. A
2. B
3. C

Welke van de
volgende reacties
is een verbrandingsreactie?

1. A
2. B
3. C

4.1 Reactieverschijnselen

veel stoffen zijn organische stoffen 

bij organische stoffen ontstaat koolstof als je deze ontleed

daarnaast ontstaat ook water en witte rook

papier is ook een organische stof

het reactieschema van de ontleding van papier ziet er als volgt uit:

papier(s) --> koolstof(s) + water(l) + witte rook (g)

wel stof ontstaat niet bij de ontleding van organische stoffen

1. koolstof
2. water
3. waterdamp
4. witte rook

Brood is een organische stof. Wanneer je brood gaat ontleden zal er koolstof, water en witte rook ontstaan.
Geef het reactieschema van de ontleding van brood.

Bij de verbranding van benzine ontstaat er koolstofdioxide en waterdamp.
Geef het reactieschema van de verbranding van benzine.

Hoe kun je een ontledingsreactie herkennen aan het reactieschema?

Welke stof staat altijd voor de pijl bij een verbranding?

Wat ga je nu doen?

-Lees de theorie van 4.1  

-maken opdrachten 4.1 opdracht 1 t/m 15

Deze les

- Atomen en moleculen (4.2)

- Verbindingen en elementen (4.2)

-Symbolen en periodiek systeem der elementen (4.23)

Leerdoelen 4.2

Na deze les weten jullie:

1. Het verschil tussen moleculen en atomen
2. Het verschil tussen elementen en verbindingen
3. Hoe jullie de symbolen van een element achterhalen

Terugblik 4.1 

De vorige paragraaf hebben we het gehad over verbranding en ontleding. Bijvoorbeeld de ontleding van water.

Water (l) -> waterstof (g) + zuurstof (g)

Maar hoe en waaruit zijn al deze stoffen opgebouwd?

Op welke 3 manieren kan een stof worden ontleed?

Wat is het verschil tussen een verbranding en een ontleding?

4.2 Atomen en moleculen

- Vrijwel alle stoffen zijn opgebouwd uit moleculen.

- Elke stof heeft zijn eigen soort molecuul.

- Een molecuul is het kleinste deeltje van een stof die nog dezelfde stofeigenschappen heeft. 

- Een molecuul is weer opgebouwd uit kleinere deeltjes: Atomen. Dit zijn de kleinste bouwsteentjes in de natuur.

4.2 Atomen en moleculen

-Stel we halen water uit elkaar: 1 molecuul water is opgebouwd uit twee atomen waterstof en één atoom zuurstof.

+

4.2 Elementen en verbindingen

Behalve over moleculen en atomen, spreken we ook vaak over elementen en verbindingen.

- Elementen zijn stoffen die bestaan uit 1 soort atoom.

- Verbindingen zijn stoffen die bestaan uit 2 of meer soorten atomen.

->

+

Element

Verbinding

Water

Waterstof

Zuurstof

4.2 Overzicht

- Water links: Is een molecuul en een verbinding

- Waterstof middenin: Molecuul en element

- Zuurstof rechts: Atoom en element

4.2 Het deeltjesmodel

- Alles in de wereld is opgebouwd uit moleculen, en moleculen zijn weer opgebouwd uit atomen.

- Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen.

- Er bestaan maar ongeveer 100 verschillende atomen.

- Al deze atomen hebben hun eigen symbool.

4.2 Tabel met veel voorkomende elementen

In tabel 1 op pagina 83 staan veel voorkomende elementen.

symbool	naam	symbool	naam
Al	aluminium	H	waterstof
Cu	koper	C	koolstof
Fe	ijzer	N	stikstof
Au	goud	O	zuurstof
Mg	magnesium	S	zwavel

Open je boek op bladzijde 83, en koppel de juiste symbool bij de juiste naam

Ijzer

Koolstof

Stikstof

Zuurstof

Waterstof

Calcium

Fe

C

N

O

H

Ca

4.2 Periodiek systeem van de elementen

-Alle verschillende atomen zijn terug te vinden in het periodiek systeem van de elementen.

- In het periodiek systeem vind je de naam, symbool, en nog veel meer informatie terug.

Wat is een atoom?

Hoe noem je een groepje atomen bij elkaar?

Wat is een element?

Wat is een verbinding?

Welk van onderstaande stoffen zijn elementen en welke zijn verbindingen?

Stof 1:        C₄H₈

Stof 2:       O₂

Stof 3:       N₂

Stof 4:       CO₂

Stof 5:       CaCO₃

Aan het werk

• Lees paragraaf 4.1 + 4.2 goed door
• Maken van 4.1 opgave: 1 t/m 15 + Test Jezelf 4.1 Online
• Maken van 4.2 opgave: 1 t/m 19 + Test Jezelf 4.2 Online
• Hoe: eerste 10 min in stilte!
• Let Op! Voor volgende les moet alles af zijn!

Welkom 3HF

Ga zitten volgens het plattegrond!

Neem je laptop voor je (scherm dicht)