3M 3.3 Kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Startopdracht 

Zelfstandig stil (Zs)

Schrijf alles op wat je nog weet van de vorige les.

1. Loop rustig het lokaal binnen en praat zachtjes
2. Ga zitten op je stoel
3. Je jas hang je over je stoel
4. Pak je chromebook, boek, schrift + pen

Daarna nakijken klassikaal

Programma

• Terugblik op de vorige lessen --> 11 vragen in LessonUp
• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 3 --> Kruisingen
• Klassikaal oefenen met kruisingen
• Opdrachten maken
• Afsluiting --> leerdoelen checken
  

Nog even terug.....

Dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, fenotype, genotype... Weet jij het allemaal nog? 

Hoeveel chromosomen heeft een menselijke cel?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 48

Hoeveel chromosomenparen heeft een menselijke cel?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 48

Wat wordt bedoeld met het genotype?

1. De erfelijke informatie op je chromosomen
2. Hoe je eruit ziet

Kan het genotype tijdens je leven veranderen?

1. Ja
2. Nee
3. Nee, alleen bij een mutatie
4. Ja en tijdens mutaties

Wanneer wordt je genotype bepaald?

1. Bij de bevruchting
2. Tijdens de ontwikkeling van embryo
3. Bij de geboorte

Wat is wel onderdeel van het fenotype, maar niet van het genotype?

1. De schaafwond op je been
2. De kleur van je ogen
3. De vleugels van een vlieg die vast zitten aan zijn rug
4. De grote hoeveelheid reukzintuigcellen in de neus van een hond

Het genotype aa is...

1. Homozygoot dominant
2. Heterozygoot
3. Homozygoot recessief

Welk genotype is homozygoot dominant?

1. aa
2. Aa
3. arAr
4. AA

Welk genotype is intermediar?

1. aa
2. Aa
3. aA
4. AwAw

Waardoor wordt het fenotype bepaalt?

1. Door het genotype
2. Door het genotype en de omgeving
3. Door de omgeving
4. door de omgeving en de opvoeding

Verandert je genotype als je ouder wordt? En je fenotype?

1. Genotype wel / fenotype wel
2. Genotype wel / fenotype niet
3. Genotype niet / fenotype wel
4. Genotype niet / fenotype niet

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genen

3.3 Kruisingen

3.4 Stambomen

3.5 Variatie in genotypen

3.6 Evolutie

3.7 Verwantschap

3.8 DNA technieken

Leerdoelen 

• Je kunt een kruisingsschema opstellen
• Je kunt bij een gegeven kruising de genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.

Kruisen: twee ouders nakomelingen laten krijgen

P = De ouders (komt van parents)

F1 = 1e generatie nakomelingen (kinderen van de P) 

F2 = 2e generatie nakomelingen (kinderen van de F1)

 Kruisingen

Door het maken van een kruisingsschema kan je het het genotype en fenotype van de nakomelingen voorspellen

Kruisingen

Bij een kruising gaan we altijd uit van een aantal stappen. 

Schrijf altijd eerst op wat je weet uit de tekst!

• Stap 1 (P): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de ouders?
• Stap 2 (geslachtscellen): Welke genen/allelen zitten er in de geslachtscellen van beide ouders?
• Stap 3 (F₁): Wat zijn de genotypen en fenotypen van de nakomelingen?
• Stap 4 (F₂): Wat zijn de genotypen en fenotypen in de F₂?

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1* generatie is.

P-generatie = ouders

Fenotype = donker haar

Genotype = heterozygoot Aa

Vader zaadcel = A of a

Moeder eicel   = A of a

*F (Filius), letterlijk: zoon. De F1 is de eerste generatie nakomelingen

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans is op een bepaald fenotype bij de F1 generatie

Fenotype --> 3 x25% = 75% donker

Genotype --> 2 x 25% = 50% op Aa

                --> 1 x 25% op AA

                --> 1 x 25% op aa

Er zijn altijd 4 opties: 

Genotype

A en A = AA

a bij A = Aa

A bij a = Aa

a bij a = aa

Fenotype

- donker

- donker

- donker

- rood

Kansen en verhoudingen noteren

Kansen

Genotype = 50% Aa / 25% / AA / 25% aa

Fenotypen = 75% donker, 25% rood

Verhouding

Aa, AA en aa in verhouding 2:1:1 

Donker en rood in verhouding 3:1

Uitspreken als: "2 staat tot 1 staat tot 1"

Uitspreken als: "3 staat tot 1"

Elk hokje nakomeling is 25%

Verhoudingen 

                          

P: Aa x aa                              Genotypen verhouding:  .... : ...

                                               Fenotypen verhouding:  .... : ... 

    

P: Aa x Aa                             Genotypen verhouding: .. : .. : ..                                                                      

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Fenotype verhouding:   .. : ..

P genotypen 2 : 2 --> 1  : 1

P fenotypen idem

F1 genotypen 1 : 2 : 1

F1 fenotypen 3 : 1

Verhoudingen antwoorden

                          

P: Aa x aa                              Genotypen verhouding:  1 : 1                                                    (2:2 kan je kleiner maken)

                                               Fenotypen verhouding:  1 : 1 

    

P: Aa x Aa                             Genotypen verhouding: 1 : 2 : 1                                                                      

	A	a
a	Aa	aa
a	Aa	aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Fenotype verhouding:   3 : 1

P genotypen 2 : 2 --> 1  : 1

P fenotypen idem

F1 genotypen 1 : 2 : 1

F1 fenotypen 3 : 1

Oefenen: Kruisingsschema 

Het gen voor de paarse bloemen is dominant over het gen voor witte bloemen. Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders (P)?

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1?

d. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

Schrijf eerst op wat je weer uit de tekst --> 

paars (dominant) = R enz. 

Antwoorden Kruisingsschema 

Het gen voor de paarse bloemen is dominant over het gen voor witte bloemen. Een tuinder kruist paarse bloemen die homozygoot zijn voor de bloemkleur met witte bloemen. Gebruik de letter R en r.

a. Wat zijn de genotypen van de ouders (P)? RR en rr

b. Maak een kruisingsschema

c. Wat is het genotype van F1? Rr

d. Wat is het fenotype (Welke kleur heeft de bloem)?

    Alle nakomelingen zijn paars.

F2

Stel de nakomeling (F1) van de ouders (P) krijgen nakomelingen (F2). Hoe ziet het schema er dan uit? 

1. Maak een kruisingsschema van de F2
2. Bepaal het genotype en het fenotype van

     de F2 in percentage en verhouding. 

F2 antwoord 

                          

P = RR x rr                              

  

F1 = Rr

                                                

F2                                                 

                                                                         

	R	R
r	Rr	Rr
r	Rr	Rr

	R	r
R	RR	Rr
r	Rr	rr

F2

Genotype verhouding --> 1 : 2 : 1 Fenotype verhouding --> 3 : 1

Fenotype --> 75% paars, 25% wit

Genotype --> 25% homozygoot dominant, 25% homozygoot recessief, 50% heterozygoot

Huiswerk

Lezen 3.3 

Maken opdracht 1, 2 en 4

Herhalen en/of extra oefenen

Oefeningen erfelijkheid

Oefeningen evolutie

Playlist uitlegvideo's 

Effectief leren video's

Leerdoelen 

• Je kunt een kruisingsschema opstellen
• Je kunt bij een gegeven kruising de genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.