4V 2.1 cellen leven samen - leerdoelen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H2 Cellen en leven

2.1 leerdoelen

Ik kan

• toelichten welke organisatieniveaus er zijn en voorbeelden hiervan herkennen.
• uitleggen wat een emergente eigenschap is
• aan de hand van het voorbeeld diabetes meer vertellen over het oplossen van problemen met niet-functionerende cellen
• uitleggen hoe actieve cellen in weefsels functioneren

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: moleculen, cellen, organisme, organisatieniveau, organel, populatie, levensgemeenschap, ecosysteem, systeem Aarde, emergente eigenschap, levenskenmerken, transplantatie, stamcellen, celdifferentiatie, verhouding oppervlak/ inhoud, weefselvloeistof
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken
• je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken

Ik kan toelichten welke organisatieniveaus er zijn en voorbeelden hiervan herkennen.

de organisatieniveaus 

molecuul Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof.

organel Een onderdeel van de cel met een bepaalde taak.

cel De functionele basiseenheid van elk organisme. Een cel bevat cytoplasma, erfelijk materiaal en is omringd door een membraan.

weefsel Een groep cellen met dezelfde bouw en functie.

orgaan Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak.

orgaanstelsel Diverse organen die samen een bepaalde taak hebben.

organisme Een levend wezen, zoals jij, een hond en de zonnebloem in de tuin.

populatie Een groep organismen van dezelfde soort in een bepaald gebied. Alle organismen met vergelijkbare eigenschappen die zich onderling kunnen voortplanten en vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen, horen tot dezelfde soort.

levensgemeenschap Alle organismen (die onderlinge relaties hebben) in een bepaald gebied.

ecosysteem Een begrensd gebied waarin organismen met elkaar en met de levenloze natuur relaties hebben.

systeem Aarde Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties.

Je hebt je been gebroken. Op welk organisatieniveau bevindt zich deze aandoening?

1. cel
2. weefsel
3. orgaan
4. orgaanstelsel

Je buurman heeft leukemie (kanker in het rode beenmerg). Op welke organisatieniveau bevindt zich deze ziekte?

1. cel
2. weefsel
3. orgaan
4. orgaanstelsel

Noem alle levenskenmerken.

beweging

groei

voortplanting

stofwisseling (ademhaling, uitscheiding, voeding)

reageren op prikkels

Op welke organisatieniveau vindt de ACTIVITEIT IN GROTE LETTERS plaats?
Gezondheidsmedewerkers VERTELLEN DE MENSEN UIT EEN DORP hoe je ebola kunt voorkomen.

1. organisme
2. populatie
3. ecosysteem
4. cel

Op welke organisatieniveau vindt de ACTIVITEIT IN GROTE LETTERS plaats?

EEN KLEURSTOF GEEFT KLEUR aan de witte bloedcellen in een bloedpreparaat.

1. molecuul
2. cel
3. weefsel
4. organel

Op welke organisatieniveau vindt de ACTIVITEIT IN GROTE LETTERS plaats?

Apen brengen mogelijk het ebolavirus over. DE INWONERS VAN EEN DORP VERJAGEN ALLE APEN UIT DE OMGEVING.

1. organisme
2. populatie
3. ecosysteem
4. systeem aarde

Ik kan uitleggen wat een emergente eigenschap is

Wat is een emergente eigenschap? Geef eerst een uitleg en daarna een voorbeeld.

Is de MET GROTE LETTERS AANGEGEVEN eigenschap emergent?
Moleculen water zijn opgebouwd uit waterstof- en zuurstofatomen. Bij 20 graden Celcius zijn beiden gasvormig. WATER ZELF IS VLOEIBAAR BIJ DEZE TEMPERATUUR.

1. dit is een emergente eigenschap
2. dit is geen emergente eigenschap

Is de MET GROTE LETTERS AANGEGEVEN eigenschap emergent?

Door de toestroom van verse lucht ontstaat ZUURSTOFRIJK BLOED in de longen.

1. dit is een emergente eigenschap
2. dit is geen emergente eigenschap

Ik kan aan de hand van het voorbeeld diabetes meer vertellen over het oplossen van problemen met niet-functionerende cellen

Naast een orgaantransplantatie is bij diabetes type 1 ook een stamcelbehandeling eventueel mogelijk.

Leg uit waarom juist stamcellen geschikt zouden kunnen zijn om diabetes type 1 te genezen.

Tip 1: leg de puntwoorden uit (stamcellen/ diabetes type 1).
Tip 2: controleer je antwoord, heb je echt een uitleg gegeven?

Binas 80A.
In hoeverre kan een stamcel uit jouw rode beenmerg zich nog differentiëren? Is deze toti-/ pluri-/ multi- of unipotent?

1. totipotent
2. pluripotent
3. multipotent
4. unipotent

Ik kan uitleggen hoe actieve cellen in weefsels functioneren

juist of onjuist
gedifferentieerde cellen onderscheiden zich van elkaar door de verschillende eiwitten die ze maken

1. juist
2. onjuist

Welke lichaamsvloeistof staat in direct contact met alle cellen.

1. bloed
2. lymfe
3. weefselvloeistof

Pinguïns komen voor in heel koude, maar ook in gematigde streken. Verklaar dat een keizerspinguïn (110 cm) op de ijskoude Zuidpool kan overleven en een zwartvoetpinguïn (65 cm) met een gelijk vetpercentage niet.

Maak de oefening op de volgende dia

biologiepagina.nl