Moreel dilemma les 2

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2,4

Morele oordeelsvorming

Wat gaan we doen vandaag?

1. Terugblik op de les van vorige week. 

2. Rechten en moreel dilemma

3. aan de slag met een dilemma

Lesdoel

Aan het einde van de les heb weet je het verschil tussen moraal en ethiek.

Aan het einde van de les weet je wat een moreel dilemma is en heb je een begin gemaakt met het analyseren van een moreel dilemma. 

Hoe zat het ook alweer:
Wat is moraal?

Hoe zat het ook alweer:
Wat is ethiek?

Moraal en Ethiek

Moraal’ is het geheel van waarden en normen dat voor een persoon of een groep van belang is.

‘Ethiek’ is het systematisch nadenken over die moraal.  

Ethiek

Ethiek bestudeert en analyseert de moraal. 

Dit analyseren doe je door waarden en argumenten te ordenen en te beoordelen. 

Deze beoordeling kan resulteren in een afweging over wat juist is om te doen. 

Ethiek is een denk-discipline en een praktische activiteit. 

Centraal staat de vraag; Wat is in deze situatie moreel goed om te doen? 

Ethiek is het systematisch nadenken over waarden en normen. 

Hoe zat het ook al weer:
Wat zijn normen en waarden?

Normen en waarden

Waarden zijn principes die richting geven aan het handelen. Waarden geven aan wat je nastreeft en wat je belangrijk vindt. Belangrijke waarden in de medische ethiek zijn bijvoorbeeld eerlijkheid, privacy, weldoen en niet-schaden.

Normen zijn afgeleid van waarden. Het zijn de regels die aangeven wat je in een concrete situatie moet of mag doen. Uit de waarde ‘privacy’ volgt bijvoorbeeld de norm ‘kloppen voor het binnengaan’. Uit de waarde ‘vertrouwelijkheid’ komt de norm van het beroepsgeheim voort. 

Hoe zat het ook alweer wat is een moreel dilemma?

Moreel dilemma 

Wanneer er in een bepaalde situatie conflicterende waarden zijn, kun je te maken krijgen met een moreel dilemma. 

Het kiezen voor de ene waarde gaat dan ten koste van de andere waarde. 

Om te bepalen wat het juiste is om te doen maken we afwegingen tussen waarden. Om dat goed te doen is het van belang om de achterliggende waarden bij een dilemma in kaart te brengen. Vaak spelen er meerdere waarden op de achtergrond en worden deze door de betrokkenen verschillend gewogen.

Om die afweging te maken kun je gebruikmaken van een stappenplan.

Verschil met recht

Recht is een vast staande ethiek.

Een discussie over euthanasie of abortus kan leiden tot een wet.

De morele waarden die belangrijk gevonden worden, zijn vastgelegd in een wet.

Lichamelijke integriteit = grondwet

Informatie over behandeling = WMO

Wat heeft morele oordeelsvorming met beleid te maken?

Beleid en morele oordeelsvorming

Als je een oordeel vormt als professional moet je rekening houden met:

- afspraken die er zijn gemaakt

- beleid van de instelling

- wetgeving (verwerkt in beleid)

We gaan eens kijken naar een dilemma

Jullie krijgen een lastig moreel dilemma te zien.

Deze wordt aan alle kanten bekeken. 

Bekijk het goed en schrijf op wat jouw belangrijkste punten zijn bij dit dilemma. 

Wat is jouw moreel dilemma
(schrijf een steekwoord op)

Aan de slag met een dilemma (klassikaal)

We kiezen 1 dilemma's uit de klas

We gaan verschillende stappen doorlopen.

Dit om het dilemma goed te kunnen bekijken aan alle kanten

1. Stap: Verkennen
2. Stap: Formuleren
3. Stap: Analyseren
4. Stap: Afwegen
5. Stap: Besluiten
6. Stap: Evalueren

Stap 1. Verkennen

Inventariseer de vragen en probeer daar een antwoord op te vinden. Het doel is een compleet beeld te krijgen van de situatie door het verzamelen van feiten.

Stap 2. Formuleren

Formuleer de morele vraag waar je aan het eind van het gesprek of denkproces een antwoord op wil hebben.

Stap 3. Analyseren

Breng in kaart wie er allemaal bij de situatie betrokken zijn.

 Wat ieders verantwoordelijkheden zijn en welke argumenten betrokkenen hebben. 

Dat is in de eerste plaats natuurlijk de patiënt, maar ook diens naasten, artsen en andere zorgverleners. 

Stap 4. Afwegen

Deze fase is het belangrijkste, hier maak je de afweging tussen de verschillende argumenten. 

Bij voorkeur gebeurt dit op een systematisch mogelijke manier

Stap 5. Besluiten

Aan het einde van het gesprek of denkproces neem je een besluit en maak je afspraken over hoe het besluit wordt uitgevoerd.

Ook bekijk je of en hoe je morele schade die 

eventueel uit het besluit voortvloeit, 

zo klein mogelijk kunt houden.

Stap 6. Evalueren

Na afloop evalueer je het denkproces en het gesprek.

Is alles en iedereen aan bod gekomen?

Zijn er nog verbeterpunten en hoe ga je hiermee verder? 

Verschillende manieren

Je hebt verschillende manieren om een dilemma aan alle kanten te bekijken. In het filmpje zag je er één en zo juist heb je gewerkt met een manier. Ze zijn allemaal goed. Als je maar je dilemma bespreekt en aan alle bekanten bekijkt!

Huiswerk ( 4 maart)

Fase 1: de situatie en het dilemma.

 1. wat is precies de situatie? Kies een situatie uit jouw praktijk waarbij je het gevoel had dat er een dilemma is.

 2. wat zijn de ethische dilemma’s? En waarom en voor wie?

 3. heb je voldoende feitenkennis? Is het dossier voldoende duidelijk en heb je duidelijk onderscheid gemaakt tussen feitelijke -, normatieve - en subjectieve beweringen?

Wat heb je geleerd
deze les?