V6 18.4 2-10-2023

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Welkom :)

Ga rustig zitten en pak je spullen erbij

De temperatuur van 'onze' zon is 5772 K.

Bepaal welke golflengte straling/licht onze zon het meeste uitzendt.

Wat voor soort licht is dit? Hoe komt dit?

Leerdoelen

18.3 - twee verbanden:

Wet van Wien

Wet van Stefan - Boltzmann

18.4

aflezen: het Hertszsprung-Russell diagram

kennis over sterren: energie, levensduur, levensloop

Vandaag:

• Eerst theorie. Goed luisteren + aantekeningen maken. vraag? hand opsteken
• Checkvragen maken
• Opdrachten maken. 
• Controle & afsluiting

Waarom?

Theorie

• in het Hertzsprung-Russell diagram staan de verschillende soorten sterren.
• Het is een 3-dimensionaal diagram: de temperatuur, de lichtsterkte L en de straal R staan weergegeven.
• Er ontstaan groepen! 

H.R. Diagram

x-as: log Temperatuur

y-as: log lichtsterkte/lichtsterkte zon

schuin: straal t.o.v. zon

De meeste sterren bevinden zich in de hoofdreeks. Ook onze zon

de witte dwergen hebben 10⁴ zo weinig licht als de zon

de krachtigste sterren hebben wel 10⁵ zo veel licht als de zon

Theorie - sterren

• Sterren bestaan voor 98% uit waterstof en heliumgas.
•  Er vindt kernfusie plaats waarbij vier (kernen van) waterstof-atomen worden omgezet in een helium-atoom.
• Hierbij komt energie vrij vanwege het massa-verlies

De positron uit dit proces gaat annihileren met een elektron. Hierbij komt een gamma-foton vrij met een vaste energie: 0,511 MeV. Deze fotonen beginnen aan een reis van 60000 jaar waarbij ze continu geabsorbeerd en weer uitgezonden worden, waardoor fotonen met lagere energie ontstaan.

Sterren - levensduur

• Sterren gebruiken dus waterstof als brandstof. Dit gaat ook een keer op 
• Uit berekeningen weten we dat onze zon nog minimaal 5 miljard jaar als levensduur heeft

Opdrachten

opdrachten 36, 38 over de levensduur van de zon

Sterren <8x M_☉ - levensloop

• Wanneer het waterstof is opgebruikt, zwelt de ster op tot wel 100x zijn grootte
• De ster wordt een rode reus die zijn buitenste lagen uitstoot als een nevel
• De kern blijft over als witte dwerg; deze kern is minder krachtig en dooft langzaam uit

Sterren >8x M_☉ - levensloop

• Zwarte sterren kunnen 'instorten', door de grote massa en het grote aantal zware elementen zoals ijzer
• de elektronen en protonen worden samengedrukt tot neutronen --> neutronenster
• Dit gebeurt samen met een supernova-explosie
• als de massa van de kern groot genoeg is, vormt er een zwart gat

Opdracht

Maak: opdrachten 36, 38, 42 

Werkvorm: zelfstandig, tijd

Uitdaging --> 44

Opdrachten bespreken

Toepassing

opgave 1

opgave 3

herk SO bespreking

Vooruitblik volgende les

Toepassing opdrachten maken

wet van behoud van energie

examenopdrachten klassikaal

andere onderwerpen?

Wat heb je geleerd?

Klaar?

Moeilijke opdracht klassikaal, doorlezen, anders??