1.2 Werken en wonen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Werken en wonen

Nederland van 1848 tot 1914

...

DOEN

...uitleggen welke gevolgen de grondwet van 1848 had voor het bestuur van Nederland

Aan het einde van de les kan je...

In de tweede helft 19e eeuw worden er veel fabrieken gebouwd in Nederland.

De industrialisatie veranderde Nederland enorm:

• Mensen verhuisden van platteland naar stad
• Werken in de fabriek was zwaar werk
• Men kreeg weinig betaald
• Vrouwen en kinderen werkten ook in de fabriek
• Protesteren hielp niet, dan werd je ontslagen
• Er waren geen wetten om de arbeider te beschermen

§1.2 Werken en wonen

1 fabrieksarbeider die staakte, werd ontslagen.

Maar wat als ze allemaal gingen staken?

§1.2 Werken en wonen

1 fabrieksarbeider die staakte, werd ontslagen.

Maar wat als ze allemaal gingen staken?

Overal in Europa werden vakbonden opgericht:

• grote groep kon onderhandelen met de fabrikanten
• je betaalde maandelijks lidmaatschap
  - je kreeg wat geld als je ging staken of als je ziek was

§1.2 Werken en wonen

De situatie in Europese landen:

• veel mensen werkten hard, waren arm en hadden niks te zeggen
• een kleine club was fabriekseigenaar, was rijk en had alle macht. 

§1.2 Werken en wonen

De situatie in Europese landen:

• veel mensen werkten hard, waren arm en hadden niks te zeggen
• een kleine club was fabriekseigenaar, was rijk en had alle macht. 

Dit moest volgens Karl Marx veranderen:

• alles moest van iedereen zijn
• de macht in handen van de arbeiders
• alle mensen waren gelijkwaardig (bezit en macht)

§1.2 Werken en wonen

De situatie in Europese landen:

• veel mensen werkten hard, waren arm en hadden niks te zeggen
• een kleine club was fabriekseigenaar, was rijk en had alle macht. 

Hoe los je het probleem op? Volgens Karl Marx met een revolutie.

Dit moest volgens Karl Marx veranderen:

• alles moest van iedereen zijn
• de macht in handen van de arbeiders
• alle mensen waren gelijkwaardig (bezit en macht)

Mensen die dit in de praktijk willen brengen volgen het communisme. 

§1.2 Werken en wonen

De sociaaldemocraten wilden het probleem oplossen via wetgeving:

• rijke mensen gaan meer belasting betalen
• hierdoor kan de overheid voorzieningen betalen waarvan alle mensen in het land konden profiteren. 

§1.2 Werken en wonen

Sociaaldemocraten en communisten willen hezelfde: een samenleving waarin bezit gelijk is verdeeld.

Dit noemen we socialisme. 

Alleen de manier waarop is verschillend. 

§1.2 Werken en wonen

Pieter Jelles Troelstra richtte de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) op. 

Doel: algemeen kiesrecht 

§1.2 Werken en wonen

Pieter Jelles Troelstra richtte de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) op. 

Doel: algemeen kiesrecht 

Want:

• arbeiders konden dan stemmen
• er zouden dan mer sociaaldemocraten in de Tweede Kamer komen
• Zij zouden kunnen opkomen voor de belangen van de arbeiders

§1.2 Werken en wonen

Armen kregen altijd hulp door liefdadigheid: hulp van de kerk, van vrijwilligers of van familie.

De armoede was nu echter zo groot, dat liefdadigheid alleen dit niet meer op kon lossen.

Veel mensen dachten na over dit probleem: de sociale kwestie.

§1.2 Werken en wonen

Langzaamaan vonden ook de Liberalen dat er wat moest veranderen voor de armen.

Er kwamen sociale wetten:

• Armenwet (1854)
  Armen krijgen een klein beetje steun van de overheid

§1.2 Werken en wonen

Langzaamaan vonden ook de Liberalen dat er wat moest veranderen voor de armen.

Er kwamen sociale wetten:

• Armenwet (1854)
  Armen krijgen een klein beetje steun van de overheid

• Kinderwetje van Van Houten (1874)
  Onder de 12 jaar niet in fabrieken werken

§1.2 Werken en wonen

Langzaamaan vonden ook de Liberalen dat er wat moest veranderen voor de armen.

Er kwamen sociale wetten:

• Armenwet (1854)
  Armen krijgen een klein beetje steun van de overheid

• Kinderwetje van Van Houten (1874)
  Onder de 12 jaar niet in fabrieken werken

• Ongevallenwet (1901)
  Recht op uitkering als je door een ongeval in de fabriek niet meer kon werken

§1.2 Werken en wonen

Langzaamaan vonden ook de Liberalen dat er wat moest veranderen voor de armen.

Er kwamen sociale wetten:

• Armenwet (1854)
  Armen krijgen een klein beetje steun van de overheid

• Kinderwetje van Van Houten (1874)
  Onder de 12 jaar niet in fabrieken werken

• Ongevallenwet (1901)
  Recht op uitkering als je door een ongeval in de fabriek niet meer kon werken

• Woningwet (1901)
  Woningen moeten aan bepaalde voorschriften voldoen
  (bijv. ramen, eigen wc).
  Een krot mocht onbewoonbaar verklaard worden

§1.2 Werken en wonen

§1.2 Werken en wonen

Belangrijke jaartallen

Belangrijke personen