1. Hofcultuur: introductie

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Hofcultuur

Introductie

Wie (her)kent deze afbeelding?

Programma P1

Week 1: introductie thema: hofcultuur

Week 2: renaissance beeldende kunst + architectuur

Week 3: barok beeldende kunst + architectuur

Week 4: hofcultuur muziek

Week 5: hofcultuur dans en theater

Week 6+7: oefentoets maken + voorbereiden PTA

Programma week 1

Introductie thema: hofcultuur

- examenprogramma kua

- concept map hofcultuur

- instructie context hofcultuur

- examenvraag hofcultuur

- oefenvragen hofcultuur

Leerdoelen - CONTEXT

o Ik weet dat hofcultuur gaat om hoven aan de macht: de Italiaanse hoven komen op als machthebbers

o Dat komt door de ECONOMISCHE BLOEIPERIODE, in met name Italie. Veel onderlinge strijd tussen de verschillende vorstenhoven.

o Ik weet wat het HUMANISME is en de invloed ervan op de kunsten

Examenprogramma KUA

Thema: hofcultuur (16e + 17e eeuw)

Cultuur van het moderne

Massacultuur

Hofcultuur?

 Samengaan kunst en wetenschap

 Vormentaal van de klassieke oudheid: gulden snede, proportie, mens als maat, symmetrie

Uomo universalis

Ontwikkeling wereldse kunst

Humanisme: studie van de klassieken

Natuurwetenschappelijk onderzoek; universiteiten

Ontdekkingsreizen

Herontdekking schoonheid natuur

Reformatie

Hofcultuur

RENAISSANCE - BAROK

HOFCULTUUR IN DE 16E EN 17E EEUW IN ITALIE EN FRANKRIJK

ONDERWERPEN SE 2

Inleiding op de hofcultuur

 het hof en de hoveling

 de erfenis van de klassieken

Renaissance

 bouwkunst

 beeldende kunst

 dans/drama

 muziek

Barok

 bouwkunst

 beeldende kunst

 dans/drama

 muziek

Accenten binnen onderwerp

• Renaissancehoven in 16e eeuw
  
• Vorsten 17e eeuw
  
• (Stads)paleizen, villa’s, tuinen; Versailles
  
• Ontwikkeling tragedie en komedie
  
• Hofdans en hofballet
  
• Ontstaan opera
  
• Ontwikkeling instrumentale muziek
  
• Ontwikkelingen binnen kerkmuziek
  

Maak een concept map over het thema hofcultuur adhv volgende slides/video's

Hof van Mantua

Wat is een hof?

Kasteel/paleis/fort

Macht geconcentreerd bij het hof

Niet alleen politieke en economische, maar vooral ook culturele macht ligt bij het hof

Paleizen en kastelen worden alsmaar groter  meer ruimtes nodig voor muziek, dans en theater

Aangeven hoe de macht op een gegeven moment geconcentreerd is bij het hof. Niet alleen de politieke, economische maar vooral ook de culturele macht ligt bij het hof. Paleizen en kastelen worden daarom alsmaar groter, omdat men steeds meer nieuwe ruimten nodig heeft voor muziek, dans en theater. Ook grote tuinen en parken ( voor de jacht) maken er deel van uit.

Rollen hofcultuur

Rollen van verschillende deelnemers aan het hof:

• hofpersoneel / hovelingen ;
  
• bezoekers ;
  
• ambassadeurs ;
  
• diplomaten
  

--> Voortdurende interactie, de rol die men heeft wordt bepaald door de vorst

Hof van Mantua

Hof van Mantua: de Conzaga familie

• Vormen kunst
  
• Rol vorst
  
• Historische context van onstaan hof
  

Hofcultuur

• Voedingsbodem van bloeiperiode van kunst en cultuur:
  
• B. Castigliones ideaalbeeld van de hoveling – humanistische idealen  universele mens
  
• Klassieke opvoeding speelt grote rol – het ging er om veelzijdig opgevoed te worden: vorst omringt zich met kunstenaars, musici, dansers enz.
  
• Vorst verzamelt kunst en heeft interesse in wetenschappen
  
• Cultiveren van schoonheid was ook een van de idealen van de universele mens
  

Hofcultuur

• Voorbeeld: Cultiveren van schoonheid was ook een van de idealen van de universele mens
  

het detail met Ludovico Gonzaga en Barbara von Hohenzwillern op het fresco van Mantegna in de camera degli Sposi. Aan de hand van dit werk ook uitleggen wat er te zien is, wie iedereen is, welke positie men heeft, wat men zoal deed aan het hof

Monteverdi - hofmuziek

Hofcultuur - theater

Commedia dell’arte, verwijzen naar komedie / tragedie

Hof van Medici

Hof in Florence

Ontmoetingsplaats van geleerden en kunstenaars

Veranderingen onder Lorenzo de’ Medici 

 aandacht voor de kunsten

Vul je concept map nu verder aan

Context

Hofcultuur

In de zestiende en zeventiende eeuw

Renaissance & barok

RENAISSANCE = wedergeboorte van de klassieke oudheid

BAROK = reactie op reformatie

Tijdlijn

Ontstaan hof

• Hof middelpunt gezag
  
• Hof = centrum elite
  
• Hof wordt bewoond door vorst en volgelingen: wetenschappers, musici, schilders, architecten, beeldhouwers, astrologen en schrijvers
  

Examenvraag

In de zestiende eeuw bestond er in Italie een culturele bloeiperiode, de renaissance. Deze periode van bloei ontstond onder andere door de opkomst van een groep nieuwe rijken zoals kooplieden en bankiers. Naast de vorsten en geestelijken kreeg deze groep meer politieke invloed en zeggenschap, mede vanwege hun financiele middelen.

Kunstenaars profiteerden van deze culturele bloeiperiode in de zestiende eeuw.

Noem twee manieren waarop kunstenaars hiervan profiteerden. 

Noem twee manieren waarop kunstenaars hiervan profiteerden.

ANTW Examenvraag

maximumscore 2

Kunstenaars profiteerden hiervan, doordat (twee van de volgende):

 ze meer/vaker opdrachten kregen.

 ze bescherming van de (nieuwe) rijken verkregen (mecenaat) / ze een

(regelmatig) inkomen / werkruimte verkregen (en daarmee een stabiele

positie).

 ze hoge(re) bedragen konden vragen voor hun werk (door

opdrachtgevers tegen elkaar uit te spelen).

 ze de mogelijkheid kregen zich (intellectueel) verder te ontwikkelen.

per juist antwoord 1

Context: geest van vernieuwing

Geest van vernieuwing

• Humanisme - ‘allround’ wetenschap
  
• Humanisten wijzen op absolute schoonheid en hoge moraal van klassieke oudheid
  
• Einde humanisme  als Lorenzo de Medici macht naar zich toe trekt in 1469
  
• Onderzoek natuur  streven naar universele kennis

Renaissance (wedergeboorte) begint in 15e eeuw

• Vooral een hofcultuur, want blijft voornamelijk beperkt tot wereldlijke en kerkelijke hoven
  

Context: kerkelijke hervormingen

• Humanisten willen macht christelijke kerk terugbrengen
  
• Kritiek op kerk leidt tot verschillende religieuze afscheidingsbewegingen (Luther, 1517)
  
• Tal van godsdiensoorlogen
  
• Kerk van Rome > Concilie van Trente > gelovigen en niet-gelovigen imponeren > Deze stijl kreeg later de naam barok  stijl van machthebbers
• Eeuw van de Reformatie  16e eeuw
  

Klassieke oudheid

Humanisten wijzen op absolute schoonheid en hoge moraal van klassieke oudheid

Verzamelingen

• Midden 14e eeuw: verzamelen antieke vondsten  in ‘studiolo’
  
• 16e eeuw: uitbreiding kunstcollectie met ‘naturalia’ en ‘mirabilia’
  
• Uitgebreide verzameling is toppunt van veelzijdige kennis
  
• Kunstenaars: opnemen antiquiteiten in eigen verzamelingen. Antieke beelden hebben andere waarde > het zijn voorbeelden, waar men van kan leren
  

Homo universalis

Kunst is voor Leonardo een intellectuele aangelegenheid. De schilderkunst, als weergave van de zichtbare werkelijkheid en van menselijke gemoedstoestanden, is in zijn ogen de ultieme wetenschap.

Kunstenaarschap als nieuw beroep

Middeleeuwen: nog geen kunstenaars  ambachtslieden verbonden aan gilden

Vanaf 16e eeuw: vooral hoven die ontwikkeling van de kunsten bepalen

Kerk blijft ook nog steeds belangrijke opdrachtgever

VB: Michelangelo en Da Vinci

Hof: Michelangelo

Vb David

• Is hier zelfbewuste held
  
• Symbool jonge republiek Florence
  
• Straalt kracht en onderhuidse
  
•  spanning uit

Ideaal van de homo universalis

Kerk: Michelangelo

Sixtijnse kapel: ‘De schepping van Adam’ is een onderdeel van de plafondfresco in de Sixtijnse kapel. Adam wordt hier afgebeeld als het evenbeeld van God met proporties van beelden uit de klassieke oudheid. .

Oefenvragen

Beantwoord de vragen over de context van de hofcultuur in de 16e en 17e eeuw.

Oefenvraag 1

Bekijk afbeelding 1 (De School van Athene)

 Op deze afbeelding zie je een fresco van de Italiaanse schilder Rafaël. Hij maakte deze

 ‘stanze’ omstreeks 1510 in opdracht van paus Julius II in zijn privévertrekken in het Vaticaan

 in Rome. Het werk, één uit een serie stanzes, wordt gewoonlijk De school van Athene

 genoemd. De voorstelling geeft een overzicht van de belangrijkste wetenschappen die in de

 klassieke oudheid werden beoefend.

T1 x 2p 2. Noem drie zaken uit de voorstelling die verwijzen naar het beoefenen van wetenschap.

ANTW BIJ SO2

Oefenvraag 2

Bekijk nogmaals afbeelding 1 (De School van Athene)

Het fresco van Rafaël werd al snel beroemd. Hij beeldde er een grote groep levendige

 figuren op af zonder dat de voorstelling druk of chaotisch werd. Deze fijne balans tussen

 levendigheid en rustgevende zaken oogstte veel bewondering.

T1 x 2p 2. Noem twee manieren waarop Rafaël met kleur de voorstelling levendig maakte en noem daarnaast twee zaken waar hij de kleur gebruikt als middel om rust te scheppen in het totaal.

ANTW BIJ SO2

Oefenvraag 3

In de Renaissance was de Kerk niet langer de belangrijkste opdrachtgever; ook vorsten en edelen maakten gebruik van de kunsten om hun machtspositie te benadrukken.

De hoven van de verschillende stadstaten werden binnen de cultuur van de Renaissance steeds belangrijker. Dit had gevolgen voor de status van de hofkunstenaars.

Leg uit hoe het toenemend belang van de hoven de status van de hofkunstenaar beïnvloedde.

maximumscore 3

drie van de volgende:

− Je kon er kennis opdoen, want de hoven waren centra van kunst en

wetenschap.

− Je kon er mensen met invloed ontmoeten.

− Je kon er diplomatieke vaardigheden ontwikkelen.

− Je kwam in aanraking met gebruiken en etiquette aan het hof.

− Je maakte kennis met de organisatie van de staatkundige en

bestuurlijke macht.

− Het was een manier waarop de Europese vorstenhoven met elkaar

contact onderhielden.

per juist antwoord 1

Wat heb je vandaag geleerd over hofcultuur? Schrijf op.

Waar heb je nog vragen over? Schrijf op.

Volgende les

Beeldend: inspiratie van de klassieken