Filmgeschiedenis Jaar 1 - NL 21e eeuw

• Film
• MBO
• Studiejaar 1

NEDERLANDSE FILM 21e EEUW

INTRO

De Nederlandse film in de 21e eeuw kent ups and downs, periodes van populariteit en de laatste jaren een behoorlijke dip, alhoewel er afgelopen jaren wel enkele grote films uitkwamen zoals De Oost (Jim Taihuttu) en De slag om de Schelde (Matthijs van Heijningen Jr.). Vandaag gaan we kijken naar enkele ontwikkelingen en trends die sinds de eeuwwisseling te zien zijn in de Nederlandse film en eindigen we met een paar 'nieuwe makers'. 

Jeugdfilms

Nederland is goed in het maken van jeugdfilms. In eigen land staan Nederlandse jeugdfilms nog steeds regelmatig in de top-10 van best bezochte films. Ook internationaal staat de Nederlandse jeugdfilm hoog in aanzien. De films worden met grote regelmaat geselecteerd op toonaangevende internationale filmfestivals, worden bekroond en verkocht aan vele landen.

Rond de eeuwwisseling kende de Nederlandse jeugdspeelfilm in de bioscoop een grote bloei, met titels als Abeltje (1989) en Minoes (2001) [beiden van productiebedrijf Bos Bros], Kruimeltje (1999), Pietje Bell (2002), De Schippers van de Kameleon (2003), Het paard van Sinterklaas (2005), Oorlogswinter (2008). Belangrijke regisseurs voor de Nederlandse jeugdfilm zijn onder andere Ben Sombogaart, Nicole van Kilsdonk, Tessa Schram, Simone van Dusseldorp, Dennis Bots, Mischa Kamp. 

Welke jeugdfilms herkende je in deze compilatie?

Minoes

Vanaf Abeltje (1999) wordt er niet alleen meer geld vrijgemaakt voor het produceren maar ook voor marketing en distributie van de jeugdfilm. Zo ook voor de film Minoes (2001). Met een budget van 6,3 miljoen wordt de film gemaakt en uitgebracht door producent Burny Bos en regisseur Vincent Bal. De film gaat over Minoes, een vrouw die kat was, gespeeld door Carice van Houten, en de journalist Tibbe, gespeeld door Theo Maassen. Minoes ziet eruit als een vrouw, maar gedraagt zich als een kat. Ze klimt in bomen en over daken, is gek op vis en krabt als ze boos is. Minoes besluit, in ruil voor eten en onderdak, om Tobbe te helpen die op het punt staat ontslagen te worden.

Grappig detail: een paar weken voordat de draaidagen beginnen, ontdekt Carice van Houten dat ze allergisch is voor poezen...

npo.nl

Maatschappelijk

Er zijn filmmakers die jeugdfilms willen maken met een maatschappelijk thema. Zo regisseert Ineke Polman in 2003 de film Polleke, waarin het multiculturele aspect van de samenleving aan bod komt en waar het onderwerp verslaving in terug komt. Mieke de Jong vertelt met Knetter (2005) op een toegankelijke manier over een meisje met een manisch-depressieve moeder. De kracht om dit onderwerp op een niet te zware manier te vertellen is dat het meisje haar moeder nooit depressief noemt, maar een 'hollen-en-stilstaanmoeder'. 

Beide films, maar veel Nederlandse jeugdfilms, laten problematiek vanuit het perspectief van het kind zien in plaats vanuit volwassen ogen.

COMMERCIE

In 2001 bewees het populaire Costa! dat er ook met andere films dan kinderfilms successen behaald konden worden. Een reeks aan films die goed wisten hoe ze hun publiek konden bereiken, vaak met soapies als acteurs, kwamen uit. Deze formule werkte echter voor niet al te lange tijd. Inmiddels heeft de Nederlandse film aan populariteit ingeboet; er zijn nog nooit zo weinig mensen naar Nederlandse films in de bioscoop gegaan. 

Costa!

Costa! (2001) is komische film van Johan Nijenhuis over proppers aan de Spaanse kust. Bij Costa! kwamen verschillende commerciële en doelgroepgerichte marketing voor het eerst met succes samen. Het was het begin van een systeem over hoe je een goedlopende publieksfilm maakt. Niet alleen Georgina Verbaan inhuren, maar vervolgens ook alle publicitaire mogelijkheden daarvan uitbuiten; een scenario speciaal voor jonge doelgroep schrijven en die via de juiste kanalen weten te bereiken. Het succes van Costa! was het startsein voor een reeks op dezelfde doelgroep gerichte, veelal behoorlijk goedbezochte films.

(Inmiddels is er trouwens ook een Costa 2 (2022) gemaakt en uitgebracht.)

Wat zijn de 'soapies' van deze tijd? Anders gezegd: met welk soort mensen van nu kan je de soapies van toen vergelijken?

NOSTALGIE

Rond de eeuwwisseling was er plots een aantal films (o.a. Ja zuster, nee zuster (2002), De schippers van de Kameleon (2003), Kruimeltje (1999), Pietje Bell (2002)) met een verlangen naar het verleden, naar vervlogen tijden met veldwachters, zondagse rust, schone straten, boterhammen met pindakaas en gemeenschappelijkheid. Er heerste onvrede in de maatschappij, dus werd er door sommige filmmakers teruggegrepen naar oude verhalen. Die werken in een soort sprookjesversie goed als een vlucht naar een veilige wereld. 

Ja zuster, nee zuster

De film Ja Zuster, Nee Zuster (2002) van Pieter Kramer is gebaseerd op de populaire tv-serie uit de jaren zestig, waarvoor Annie M.G. Schmidt de teksten schreef. In het Rusthuis van zuster Klivia is het allesbehalve rustig. Buurman Boordevol ergert zich mateloos aan het lawaai van zijn buren. Zo erg, dat hij zuster Klivia regelmatig, maar tevergeefs, voor de rechter sleept. Als inbreker Gerrit ook zijn intrek neemt in het rusthuis en er bij de boze Buurman wordt ingebroken, is de link snel gelegd. Dit keer dreigt buurman gelijk te krijgen en een sluiting van Rusthuis Klivia is onafwendbaar. 

PROVINCIALISME

Tegelijkertijd kwam ook het wat ruigere provincialisme op van arthousefilms als Wilde Mossels (2000), De Poolse bruid (1998), Van God Los (2003) en Nynke (2001). Deze films speelden zich af in een specifieke provincie met bijbehorend acteren in dialect. De verhalen waren gebonden aan de provincie als locatie, vaak op het platteland, in ieder geval buiten de grootstedelijke randstad. 

Deze trend heeft zich voortgezet met films en series als New Kids, De beentjes van Sint-Hildegard en Undercover. 

Wilde mossels

Erik de Bruyns speelfilmdebuut Wilde mossels (2000), met o.a. Fedja van Huêt en Frank Lammers, is een ruige, energieke film, waarin de schoonheid van het Zeeuwse land het decor vormt voor een portret van een groep jongeren, dat groots en meeslepend wil leven maar niet weet los te komen. De kneuterigheid van het dorpscafé naast videoclipmontage, seks, rock-n-roll en een roekeloze jonge held die met zijn motor over de sluis springt. 

Van God los

Pieter Kuijpers zag in de beruchte Bende van Venlo, die begin jaren negentig minstens zeven moorden pleegde, een ideaal onderwerp voor een film: Van God los (2003).  Later is er een serie van gemaakt met dezelfde titel. 

Vwo'er Stan (Egbert Jan Weeber) sluit vriendschap met de iets oudere, kleine crimineel Maikel (Tygo Gernardt). Bij een overval doden de jongen in paniek hun slachtoffer en maken daarmee indruk op de plaatselijke drugsmaffia. Maikel's vriendin Anna (Angela Schijf) wordt bang voor de steeds aggressiever wordende Maikel en vraagt Stan om haar te helpen. Stan moet kiezen tussen Maikel en de doodsbange Anna. 

ACTUALITEIT & MAATSCHAPPIJ

De op de Bende van Venlo geïnspireerdeVan God los luidde een hausse aan actualiteitsverfilmingen in. In enkele jaren verschenen films als De dominee (2004) over onderwereldfiguur Klaas Bruinsma, Stille nacht (2004) over de Utrechtse serieverkrachter, 06/05 (2004) over de moord op Pim Fortuyn en Dennis P  (2007) over een ongebruikelijke diamantroof. Ook werden algemene maatschappelijke thema's gebruikt voor onderwerpen in films. De aanslag op de Twin Towers (2001) en de moorden op Pim Fortuyn (2002) en Theo van Gogh (2004) zorgde voor veel onrust in de maatschappij. Maar er waren ook filmmakers die daarom juist het progressieve van Nederland wilden benadrukken.

Simon

De film van regisseur Eddy Terstall vertelt over de vriendschap tussen ras-Amsterdammer Simon (Cees Geel) en de zachtmoedige homoseksuele Camiel (Marcel Hensema). Coffeeshophouder Simon komt na jaren zijn oude vriend Camiel tegen. Door Simons terminale kanker bloeit hun vriendschap weer op. 

Simon is een eerbetoon aan het progressieve Nederland, met euthanasie, homohuwelijk, softdrugs en geldt als een van de moderne klassiekers van de Nederlandse cinema. Cees Geel kreeg voor de hoofdrol een Gouden Kalf. 

MULTICULTUREEL

Jaren waren Nederlandse films 'wit', de multiculturele samenleving was niet terug te zien in de films. Totdat enkele films begin van de 21e eeuw een verandering inzette, zoals Shouf Shouf Habibi (2004), Cool (2004) van Theo van Gogh en Het Schnitzelparadijs (2005) van Martin Koolhoven. 

Shouf Shouf Habibi

De 20-jarige Ap (Mimoun Ouiassa), een in Nederland geboren Marokkaan, probeert zijn plek te vinden in de Nederlandse samenleving. Ap staat voor een dilemma: moet hij kiezen voor het moderne Nederlandse stadsleven of doen wat zijn vader wil, een traditionele Marokkaan worden en een vrouw uit Marokko halen. Ap zweeft van het ene uiterste naar het andere: van scooterdief tot rituele kippenslachter, van administratief medewerker tot bankovervaller.

ROMCOMS

In Nederlands worden heel veel romcoms (romantische komedies) gemaakt. Het genre is nergens zo populair als hier. Sinds het succes van Alles is liefde van Joram Lürsen in 2007 - ruim 1,2 miljoen mensen bezochten de film in de bioscoop - heeft het genre een vlucht genomen, met eenzelfde succes als eerder de Nederlandse kinderfilm. 

Alles is liefde

Alles is liefde (2007) is een romantische komedie die verschillende verhaallijnen over (gebrek aan) liefde vertelt. De film heeft niet minder dan twaalf hoofdpersonen. Alles is liefde is de Nederlandse variant van Love Actually (2003), maar in de Nederlandse versie spelen de verhalen zich niet af tijdens de kerstperiode maar in sinterklaastijd. De film won Gouden Kalveren voor beste film en regie.

21e eeuw - deel II

BOEKVERFILMINGEN

Verschillende Nederlandse films hebben geen origineel scenario maar zijn gebaseerd op een boek, oftewel boekverfilmingen. Boeken die hun succes al hebben aangetoond zijn minder risicovol voor producenten en subsidiegevers. Bekende boekverfilmingen uit de 21e eeuw zijn o.a.  Het leven uit een dag (2009), De gelukkige huisvrouw (2010), Alleen maar nette mensen (2012), Publieke werken (2015), De belofte van Pisa (2019) en een hele rits jeugdfilms. 

De belofte van Pisa

De belofte van Pisa (2019) is een boekverfilming van Norbert ter Hall over de vijftienjarige Samir (Shahine El-Hamus) uit Amsterdam-Noord, die in Amsterdam-Zuid met zijn trompet op een muzieklyceum wordt toegelaten. Bij de ijssalon Pisa belooft hij aan zijn oudere broer Mo om als eerste in de familie zijn vwo-examens te halen. 

De film is een coming-of-age film waarin verschillen tussen culturen en klassen maar ook ongewone vriendschappen centraal staan. 

Publieke werken

Publieke werken (2015) van Joram Lürsen is een historisch drama - gebaseerd op de roman van Thomas Rosenboom - met een voor Nederlandse begrippen groot budget gemaakt. Het is 1888. Vioolbouwer Vedder woont tegenover het zojuist gebouwde Centraal Station in Amsterdam. Hij kan zijn huis verkopen voor een goede prijs, omdat ze daar een hotel willen bouwen. Maar Vedder vraagt het dubbele. Neef Anijs woont in Hoogeveen. Hij is apotheker, maar gedraagt zich als een dokter. Het zijn twee kleine lieden die het opnemen tegen de hoge heren.

NIEUWE MAKERS

De laatste 10 jaar zien we een nieuwe generatie jonge makers met een frisse blik in de Nederlandse filmwereld. Ze vertellen authentieke verhalen die de jeugdcultuur representeren. Ieder heeft een eigen stijl en hebben een duidelijke visie op films maken en het bereiken van hun publiek. 

Jim Taihuttu

Rabat (2011) is het speelfilmdebuut van Jim Taihuttu en Victor Ponten. Samen richtten ze het productiebedrijf Habbekrats op en maakten videoclips voor o.a. De Jeugd van Tegenwoordig, The Opposites en The Partysquad. Later maakte Taihuttu ook nog de film Wolf en Ponten de film Catacombe. Inmiddels bestaat Habbekrats niet meer, want gefuseerd met een ander productiebedrijf tot New Amsterdam Film Company. Jim Taihuttu en New Amsterdam maakten recentelijk de film De Oost (2021) en Hardcore Never Dies (2023).

Rabat

De serieuze Nadir (Nasrdin Dchar) moet van zijn vader een oude taxi naar Rabat, Marokko brengen. Ongevraagd klimmen zijn twee beste vrienden, Abdel en Zakaria, in de ouwe BMW. Hun reis voert dwars door verschillende landen en brengt onverwachte ontmoetingen.

De taakverdeling tussen de twee regisseurs Jim Taihuttu en Victor Ponten: Jim concentreerde zich op het coachen en sturen van de acteurs en Victor hield de verhaallijnen in de gaten. Rabat werd met een heel bescheiden budget gemaakt. Taihuttu en Ponten staken er eigen geld in en draaiden de film in vijf weken. 

Wolf

De film Wolf (2013) gaat over Majid (Marwan Kenzari), een jonge kickbokser geboren en getogen in een troosteloze achterstandswijk. Na een gevangenisstraf moet hij zijn leven weer op de rails zien te krijgen. Veel perspectief heeft hij daarbij niet. Verstoten door zijn familie en zonder opleiding is hij aangewezen op zijn grootste talent: zijn vechtersinstinct.

Michiel ten Horn

Michiel ten Horn (1983) studeerde in 2007 af aan de HKU, richting Animatie. De ontmaagding van Eva van End (2012) is zijn speelfilmdebuut. De wereldpremière van de film was op het Toronto International Film Festival en na het zien van de film noemde het prestigieuze Amerikaanse filmtijdschrift Variety Ten Horn als een van de "tien Europese regisseurs om naar te kijken". Zijn speelfilm Aanmodderfakker (2014) werd genomineerd voor Beste Regisseur en won de prijs voor Beste Film, Beste Scenario en Beste Acteur op het NFF. Michiel maakte tevens de eerste Nederlandse Netflix Original-serie, Ares (2020).

 

De ontmaagding van Eva van End

De ontmaagding van Eva van End is een tragikomedie over de mollige, brildragende Eva die een Duitse uitwisselingsstudent in huis krijgt. De Duitse Veit stelt vervolgens het burgerlijk geluk van de familie Van End op de proef. 

Hoewel Ten Horn soms vergeleken wordt met de Amerikaanse regisseur Wes Anderson, waren films niet zijn inspiratiebron maar wel de strips van Chris Ware. Hij nam het kleurgebruik van deze striptekenaar over en bestudeerde de kaders: wat er binnen, en wat er buiten beeld valt. De cameraman kon met de strips direct zien wat Michiel wilde. Een goed voorbeeld van scherpe kadrering zit in de slotscène, zoals Michiel in de volgende video laat zien.

Sam de Jong

Sam de Jong is een van de  Nederlandse filmtalenten van de afgelopen jaren. Zijn eerste speelfilm was Prins (2015), waarna hij in Amerika zijn tweede speelfilm Goldie (2019) maakte.  Maar het begon allemaal met de virale viceocliphit Drank en Drugs, die in slechts een paar weken tijd meer dan 12 miljoen YouTube-views ontving. Naast zijn korte films en speelfilms  had Sam succes met zijn commerciële werk zoals de bekroonde A-Z of Music met i-D en Marc Jacobs en wereldwijde campagnes voor onder meer Calvin Klein en Adidas.

Prins

Ayoub woont met zijn moeder en halfzus in een Amsterdamse flat. Zijn vader is een junkie, die op straat zwerft. Thuis heeft Ayoub het niet makkelijk, maar buiten op het plein waar hij met zijn maten hangt óók niet. Dat komt omdat hij zijn oogje heeft laten vallen op het mooiste meisje uit de wijk: Laura. Maar zij heeft al verkering. Ayoub denkt dat er toch een manier is om haar hart te veroveren en dat is door het criminele pad in te slaan. Prins is het speelfilmdebuut van regisseur Sam de Jong, die ook het scenario schreef. Sam groeide net als zijn filmpersonages ook op in Amsterdam-Noord; de film werd gedraaid op twee kilometer van zijn ouderlijk huis.

Met mes

Met mes werd opgenomen in 2020, onder strenge coronamaatregelen, en is wederom een absurdistisch, felgekleurd en droogkomisch geheel geworden, met in de hoofdrollen Hadewych Minis en Shahine El-Hamus.
Ook opgenomen in Amsterdam-Noord (net als Prins).

Shady El-Hamus

Film is Shady met de paplepel ingegoten: vader Sabri El-Hamus is acteur (Het Schnitzelparadijs, Oogappels) en moeder Lisa de Rooy is actrice en scenarioschrijfster. Shady begon zijn carrière aan de Nederlandse Filmacademie, waar hij met allebei zijn afstudeerfilms een aantal prestigieuze prijzen in de wacht mocht slepen. Na een aantal korte films maakte El-Hamus zijn eerste lange speelfilm, De libi (2019), een komische roadmovie over drie vrienden.  Daarna maakte hij Forever Rich en Crypto boy.

De libi

De drie vrienden Bilal (Bilal Wahid), Gregg (Daniel Kolf) en Kevin (Oussama Ahammoud) kunnen niet wachten tot hun eindexamens voorbij zijn en het ‘echte’ leven begint. Als een paar meisjes Bilal en Gregg uitdagen hen te ontmoeten in de Jimmy Woo, zetten ze alles op alles om binnen te komen en zo te bewijzen wat ze waard zijn. De film laat de levendige atmosfeer zien van Amsterdam en de stad was de perfecte plek voor de streken die het drietal vrienden in de film uithaalt.

Shady El-Hamus speelt met vooroordelen, combineert hiphop van o.a. Hef (die een cameo heeft) met andere muziekstijlen en laat zijn personages straattaal spreken die veelal uit improvisatie is voortgekomen.

Crypto boy

Crypto Boy is de derde speelfilm van regisseur Shady El-Hamus na De Libi en Forever Rich. Crypto Boy gaat over een jongen die het restaurant van zijn vader in Amsterdam-Oost probeert te redden en dan een charismatische crypto-ondernemer ontmoet. Hij wordt meegesleurd in de wereld van cryptocurrency, met alle gevolgen van dien.

Maar in de film van El-Hamus draait het vooral om de relatie tussen vader en zoon en hun onderlinge generatieverschillen. De chemie tussen de twee spat van het scherm; niet gek, want Sabri Saad en Shahine zijn tenslotte ook in werkelijkheid vader en zoon.

Sacha Polak

Een Nederlands bekende vrouwelijke regisseur is Sacha Polak. Sacha vindt het haar taak om films vanuit een vrouwelijk perspectief te maken en dat het tijd is dat dat soort verhalen ook veel meer verteld worden.

De eerste film van Sacha Polak was Hemel (2012), die direct op het filmfestival in Berlijn (Berlinale) draaide. Dirty God (2019) is de eerste Engelstalige speelfilm van Sacha Polak. De film gaat over Jade, een jonge vrouw die zuur in haar gezicht gegooid krijgt en daardoor verminkt wordt. De film won verschillende prijzen op (inter)nationale filmfestivals. 

Maurice Trouwborst

Regisseur en scenarist Maurice Trouwborst studeerde in 2006 af aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). Na zijn afstuderen regisseerde hij het televisiedrama Urfeld. In 2015 regisseerde hij zijn eerste lange televisiedrama Dames4. Daarna regisseerde hij de jeugdseries Zenith en De regels van Floor. Hij maakte zijn  speelfilmdebuut met Captain Nova (2021), een sciencefictionfilm voor kinderen over een dreigende klimaatramp.

Bobby Boermans

Bobby Boermans is regisseur van videoclips, commercials, films en series als App, Fissa, Mocro Maffia, Hoogvliegers en Het gouden uur. Hij volgde de Filmacademie maar ook de American Film Institute in Hollywood, Amerika. Na eerst commercials en videoclips te hebben gemaakt, regisseerde hij in 2011 zijn eerste speelfilm: Claustrophobia. Bobby Boermans wil graag films en series maken die een groot publiek bereiken.

In een interview vertelt hij over zijn werkwijze. Hier een stuk over zijn visie op acteurs.

Joren Molter

Zomervacht

Gonzalo Fernandez Carmona

Gonzalo Fernandez Carmona ging naar de Willem de Kooning Academie en de Nederlandse Filmacademie. Met zijn afstudeerfilm, de absurde roadmovie Lazarus (2015), won hij de GoShort-prijs voor Beste Nederlandse Korte Film en een nominatie voor de Oscar Academy Student Awards. Hij regisseerde Tom Adelaar (2018) die genomineerd werd voor twee Gouden Kalveren. En recent maakte hij de sciencefiction horrorfilm Venus (2024) in de serie Koolhoven presenteert.

Naast zijn filmcarrière maakt Fernandez strips en graphic novels.

Michael Middelkoop

Vakkenvullers (YT-serie), Zina (tv-serie), Trauma Porn Shop (Koolhoven presenteert)