11.1 Voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 11.1: Je lichaam en je voedsel

Voorkennis

Op het wisbordje:

1. Welke voedingsstoffen kun je benoemen?

2. Wat zijn de bouwstenen van eiwitten?

3. Wat is de algemene functie van mineralen en vitaminen?

Doel 11.1

☐ 1. Je beschrijft een gezond voedingspatroon en de gevolgen van een ongezond voedingspatroon

☐ 2. Je benoemt de verschillende voedingsstoffen met hun (chemische) kenmerken en hun functies

☐ 3a. Je beschrijft wat additieven zijn en berekent via hun ADI-waarde mogelijke gezondheidsrisico’s

☐ 3b. Je kent de oorzaak van een voedselallergie en een voedselintolerantie

Gezonde voeding

De algemene regel:

Van alles wat (iedere voedingsstof), van niets teveel

Koolhydraten (sachariden)

BINAS 67F1, 2, 3

Drie soorten: 

Monosachariden, disachariden, polysachariden

Suiker is een verzamelnaam van mono- en disachariden.

Zetmeel (amylose) is een polysacharide.

Dienen als:

Brandstof, bouwstof (cellulose, receptoren), Reservestof (Glycogeen)

Vetten (lipiden)

BINAS 67G1, 2, 3

Glycerol met 3 vetzuurstaarten 

verzadigde/onverzadigde vetzuren-

zonder/met dubbele bindingen

Vetten (lipiden)

Vetzuren:

essentieel (niet zelf te maken)

niet essentieel (zelf te maken)

Dienen als:

Brandstof en bouwstof (membranen, hormonen, isolatie) 

Eiwitten (peptiden)

BINAS 67H1, 2

Opgebouwd uit een keten van aminozuren.

essentieel (Kan lichaam niet synthetiseren)

niet essentieel (Kan lichaam wel synthetiseren)

Dienen als:

Bouwstof (spieren, hemoglobine, ...) en brandstof

Water

Water (1,5-2 liter per dag)

Dient als:

Bouwstof, transportmiddel, warmtebuffer

Mineralen (zouten)

Bouwstof 

kalk (calcium) in je botten

Na+ en K+ voor zenuwcellen

Ca2+: melk, Na+ en K+: tarweproducten.

Spoorelementen: mineralen waar je maar erg weinig van nodig hebt (zoals zink)

Vitaminen

Essentiele voedingsstoffen die je in 

kleine hoeveelheden nodig hebt. 

BINAS 82A

Bij tekort ontstaat een gebreksziekte.

Verschillende voedingsmiddelen bevatten verschillende vitaminen.

Voedingsvezels

Onverteerbare delen van plantaardig 

voedsel zoals cellulose/pectine, dus

celwandmateriaal.

Bevorderen de darmperistaltiek, 

maakt de ontlasting soepel.

Tekort zorgt voor obstipatie (verstopping).

Gezonde voeding: hoeveelheid

 10.000kJ per dag (hoeveel kcal is dat? Tabel 5 BINAS)

Afhankelijk van:

Leeftijd

geslacht

inspanning

BMI

Metabolisme

Gezonde voeding: hoeveelheid

Teveel?

Obesitas: overgewicht met gezondheidsrisico's

BMI: gewicht/ (lengte)2 = indicatie

Genetische component (genen die de vetcellen aansturen, die in de hersenen het hongergevoel beïnvloeden)

Gezonde voeding: samenstelling

Nuttige voedingsstoffen (vitaminen, mineralen, kJ/kcal): 

Een tekort kan de gezondheid negatief beïnvloeden.

ADH: aanbevolen dagelijke hoeveelheid

/Referentie Inname

Hoeveel heeft een gemiddeld persoon 

per dag nodig.

Gezonde voeding: samenstelling

Additieven (toevoegingen): 

Toevoegingen aan ons voedsel. 

Een teveel kan de gezondheid negatief beïnvloeden.

ADI: aanvaardbare dagelijkse inname (per kg lichaamsgewicht)

ADI

1 blikje cola zero (330 ml) bevat 192 mg aspartaam.

Hoeveel liter cola zero mag je per dag drinken als je 70 kg weegt? 

ADI

1 blikje cola zero (330 ml) bevat 192 mg aspartaam.

Hoeveel liter cola zero mag je per dag drinken als je 70 kg weegt? 

ADI per kg lichaamsgewicht is 40 mg.

Je mag 40 mg * 70 kg = 2800 mg aspartaam binnenkrijgen per dag.

Per blikje 192 mg dus 2800/192 = 14,6 blikjes

In elk blikje zit 330 ml (=0,33L) dus 14,6 * 0,33L = 4,8 Liter

Kleine uitlegafsluiter:

Juist of onjuist?

1. Suiker is een polysacharide

2. Suiker is een koolhydraat

3. Koolhydraten dienen alleen als brandstof en reservestof

4. Vetten bestaan uit glycerolgroep met drie vetzuurstaarten

5. Vetten zijn belangrijke bouwstoffen

6. Eiwitten bestaan uit een keten van aminozuren

7. Levercellen zijn in staat om alle 20 verschillende aminozuren te synthetiseren

8. Voedingsvezels worden verteerd en bevorderen de darmperistaltiek

9. ADI staat voor aanbevolen dagelijkse inname

Aan de slag met de leerdoelen

Maak 11.1 opdracht 2, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13 en 16

Eerste 5 minuten in stilte!

Doel 11.1

☐ 1. Je beschrijft een gezond voedingspatroon en de gevolgen van een ongezond voedingspatroon

☐ 2. Je benoemt de verschillende voedingsstoffen met hun (chemische) kenmerken en hun functies

☐ 3a. Je beschrijft wat additieven zijn en berekent via hun ADI-waarde mogelijke gezondheidsrisico’s

☐ 3b. Je kent de oorzaak van een voedselallergie en een voedselintolerantie