ZZM Introductie Verfstreek

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3-6

VERFSTREEK

VERFSTREEK

VERFSTREEK

Workshop voor Museumdocenten Zuiderzee Museum

Docent: Iris Smit

Planning

5 minuten - Introductie

20 minuten - Theorie

45 minuten - Schilderen

15 minuten - Nabespreken

5 minuten - Afsluiting

Totaal: 90 minuten

Onderzoeksvragen programma Verfstreek

1. Wat zijn kenmerken die ervoor zorgen dat een dorp/plek aantrekkelijk wordt voor kunstenaars? 

2. Wat is de drijfveer van een kunstenaar om een schilderij te maken? 

3. Hoe druk je een gevoel uit in een schilderij?

Leerdoelen

Jij/u kan/kunt aan het einde van deze workshop: 

1. herkennen en uitleggen wat de kenmerken zijn van impressionisme en expressionisme.

2. verschillende beeldaspecten* benoemen, uitleggen en toepassen in een eigen schilderij.

3. een eigen idee/gevoel tot uiting brengen in een schilderij met gouache.

*beeldaspecten worden benoemd in de volgende slide.

Begrippen en beeldaspecten

Impressionisme

Expressionisme

Abstract

Figuratief

Ruimte

Suggestie van dieptewerking, door overlapping en (lijn-, kikvors-, ooghoogte of vogelvlucht)perspectief of door plasticiteit (licht-schaduw).

Kleur

Bij kleur kan je letten op kleursoort (primair, secundair, tertiair), op kleurverzadiging (zuiver/onzuiver), kleurintensiteit (licht/donker) en kleurcontrasten (licht-donker, warm-koud, complementair).

Compositie

De compositie is de verdeling van elementen uit een kunstwerk. Hoe is alles ingericht? 

Is het horizontaal/verticaal/diagonaal/driehoek/overall? Is het statisch/dynamisch? Is het symmetrisch of asymmetrisch? 

Vorm

Woorden om 'vorm' mee te beschrijven: Hoekig / rond / vierkant / kegel / - tweedimensionaal / driedimensionaal - Geometrisch / organisch - open / gesloten - abstract / figuratief

Licht

Nat-in-nat

De kleuren kunnen ook op het doek gemengd worden, dit geeft vaak een ruigere uitstraling en levert soms mooie verassingen op. 

-> let hierbij op de verschillen in kleurverzadiging (sommige kleuren dekken beter dan andere!)

Verdunnen

Het materiaal, gouache, is te verdunnen met water. Hierdoor kan je in laagjes werken of een aquarel-effect creëren. 

Grove penseelstreken

Een grove penseelstreek is een duidelijk zichtbare penseelstreek. Zowel impressionisten als expressionisten maken hier veelvuldig gebruik van, omdat dit bijvoorbeeld de mogelijkheid biedt om sneller te werken.

Wat weet je al van schilderkunst?

Wat weet je al van schetsen en studies?

Wat weet je al van impressionisme en expressionisme?

Wat weet je al van de verschillende begrippen?

Hans von Bartels

Hans von Bartels werkte in een kenmerkende stijl, te omschrijven als een vermenging van het realisme en het impressionisme. Hij werkte vaak 'en plain air', passend bij de werkwijze van de impressionisten. Zijn onderwerpen zijn juist meer passend bij het realisme: hij laat veelal het ruige leven van vissers en de mensen in een vissersdorp zien. 

Materiaal: Gouache op papier

Een oude vrouw staat aan de vloedlijn met een baby in de arm. Zij heeft een verbeten trek rond de mond. Volgens de overlevering gaat het hier om een grootmoeder die de vader van de baby bij thuiskomst van zee moet vertellen dat zijn vrouw in het kraambed is overleden. De 'klink', de lokale omroeper, waarschuwde de bevolking als een schuit aan de horizon op thuisreis werd gesignaleerd waarna familie van opvarenden zich op strand verzamelde. Op de achtergrond zijn al gelande schuiten en tal van wachtenden te zien. Daarbij ook een "klijnhaalder" te paard die de ankerlijn en de schipper van boord haalt.

Gerrit van Blaaderen

Gerrit van Blaaderen schildere een groot deel van zijn leven in impressionistische stijl. Het bovenstaande schilderij is niet meer volledig impressionistisch. Hij abstraheert de mensfiguren o.a. en gebruikt kleuren die waarschijnlijk niet écht zo waren op het moment van schilderen.

Gerrit van Blaaderen

Gerrit van Blaaderen schildere een groot deel van zijn leven in impressionistische stijl. Het bovenstaande schilderij is niet meer volledig impressionistisch. Hij abstraheert de mensfiguren o.a. en gebruikt kleuren die waarschijnlijk niet écht zo waren op het moment van schilderen.

Hans von Bartels

Hans von Bartels werkte in een kenmerkende stijl, te omschrijven als een vermenging van het realisme en het impressionisme. Hij werkte vaak 'en plain air', passend bij de werkwijze van de impressionisten. Zijn onderwerpen zijn juist meer passend bij het realisme: hij laat veelal het ruige leven van vissers en de mensen in een vissersdorp zien. 

BENOEM DE VERSCHILLEN IN VORMGEVING

IMPRESSIONISME

Mary Cassatt

Het bootfeestje (1893-94)

Wat zie je?

Denk aan: 
Compositie

Kleur

Licht

Ruimte

Vorm

Materiaalgebruik

Wat wilde Mary Cassatt het publiek laten zien?

Waarom past dit werk bij de stroming/stijl van het impressionisme?

Impressie

Bij het impressionisme draait alles om de impressie van één moment.  

En plein air

Ze werken vooral buiten en focussen hierbij op lichtinval en reflectie van licht. De kunstenaars moeten snel werken door de weerstomstandigheden en het veranderende licht. Hierdoor zie je vaak grovere schilderstoetsen en grote kleurvlakken terug in impressionistische schilderijen.

Ruimte

Impressionisten willen de ruimte ze natuurgetrouw mogelijk weergeven. Plasticiteit is belangrijk en de perspectiefwetten worden zo goed als mogelijk toegepast.

Kleur

De kleuren moeten zo nauw mogelijk overeen komen met de kleuren die de kunstenaar ziet. Een natuurgetrouwe weergave dus. Dit resulteert vaak in zachte kleurenpaletten.

Compositie

De composities hangen af van datgeen de kunstenaar uitbeeldt, maar vaak is er wel afsnijding te zien: een onderdeel uit het schilderij wordt onderbroken door het kader. Niet alles dat van belang is, wordt volledig binnen het kader geplaatst.

Licht

Licht is voor impressionisten het meest belangrijk. Licht en lichtinval bepalen hoe wij kleuren zien en zorgen voor het grootste gedeelte van de impressie van een onderwerp. Het licht bepaalt de uitstraling van het hele schilderij!

Claude Monet

Het Parlement (serie tussen 1899-1904)

EXPRESSIONISME

Wassily Kandinsky

Winterlandschap (1909)

Wat zie je?

Denk aan: 
Compositie

Kleur

Licht

Ruimte

Vorm

Materiaalgebruik

Wat voor gevoel/gedachten geeft dit jou?

Welke emotie voelde Wassily Kandinsky tijdens het maken van dit werk?

Wat zie je?

Zijn er verschillen?

Wat voor gevoel zou Wassily Kandinsky hebben gehad bij het schilderen van dit schilderij? Welk verschil merk je op t.o.v. het eerste schilderij?

Expressie

Bij het expressionisme is niet het realistisch weergeven van een onderwerp van belang, maar juist het weergeven van de innerlijke wereld van de kunstenaar.

Kleur

Kleuren worden ingezet om gevoel te uiten. Hierdoor ontstaat veelal fel kleurgebruik (maar niet altijd!) 

Ruimte

Vaak wordt bij expressionistische kunst de suggestie van ruimtelijkheid vermeden en houden de kunstenaars zich niet aan de perspectiefwetten. 

Vorm

In expressionische schilderijen is er vaak sprake van vervorming: het hoekiger maken van vormen, het uitrekken van gezichten of het krom trekken van een straat, het kan allemaal!

Compositie

In een expressionistisch schilderij vind je eerder een dynamische dan een statische compostie. Dit betekent dat de compositie beweeglijk oogt. 

Ernst Ludwig Kirchner

Straat, Berlijn (1913)

Potzdammer Platz (1914)

Materiaal hanteren

Nat-in-nat

De kleuren kunnen ook op het doek gemengd worden, dit geeft vaak een ruigere uitstraling en levert soms mooie verassingen op. 

-> let hierbij op de verschillen in kleurverzadiging (sommige kleuren dekken beter dan andere!)

Verdunnen

Het materiaal, plakkaatverf, is te verdunnen met water. Hierdoor kan je in laagjes werken of een aquarel-effect creëren. 

Grove penseelstreken

Een grove penseelstreek is een duidelijk zichtbare penseelstreek. Zowel impressionisten als expressionisten maken hier veelvuldig gebruik van, omdat dit bijvoorbeeld de mogelijkheid biedt om sneller te werken.

Praktijkopdracht!

Duur: 45 minuten

Schilder een landschap, portret of eigen onderwerp waarbij  door kleurkeuze en schilderstijl (penseelgebruik) een gevoel uitgedrukt wordt. 

Omdat jullie kort de tijd hebben, zal het waarschijnlijk een schets of studie worden om later af te maken of opnieuw te maken. 

Materiaal: gouache

Inspiratie

1. Welk gevoel wil je uitdrukken?
(Je kunt hiervoor een emotiekaart erbij pakken). 

2. Welk onderwerp zou je willen schilderen? 

(Je kunt hiervoor een voorbeeldfoto of een schets gebruiken). 

3. Welke kleuren passen bij jouw gekozen gevoel? 

(Je kunt hiervoor de kleurencirkel gebruiken).

4. Welke schilderstijl past hierbij? 

Kleuren en contrasten

Kleur

Bij kleur kan je letten op kleursoort (primair, secundair, tertiair), op kleurverzadiging (zuiver/onzuiver), kleurintensiteit (licht/donker) en kleurcontrasten (licht-donker, warm-koud, complementair).

Leg hierbij uit waarom je kleurcontrasten kan gebruiken!

Evaluatie

Duur: 15 minuten