6.2 Verteringsstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Groenten telen op Mars

Naast de samenstelling van de bodem zijn er op Mars nog meer abiotische factoren die de plantengroei zullen beïnvloeden. De gemiddelde temperatuur op Mars is –55 °C. De luchtdruk op Mars is zeer laag, waardoor water heel snel zal verdampen via de huidmondjes.
Ook de samenstelling van de atmosfeer is anders dan op aarde (tabel 1).

Examenvraag

Het verschil in abiotische factoren heeft gevolgen voor processen in de plant. Hierover worden drie uitspraken gedaan:

1. Door de samenstelling van de Mars-atmosfeer zullen de huidmondjes van planten op Mars langer open moeten zijn dan op aarde.
2. Zuurstof vormt op Mars een beperkende factor voor de fotosynthese.
3. De temperatuur vormt op Mars een beperkende factor voor de enzymactiviteit in planten.

2p 9) Schrijf de nummers 1, 2 en 3 onder elkaar en noteer erachter of de
betreffende uitspraak juist of onjuist is.

Examenvraag

1. Door de samenstelling van de Mars-atmosfeer zullen de huidmondjes van planten op Mars langer open moeten zijn dan op aarde.
   Onjuist
   
2. Zuurstof vormt op Mars een beperkende factor voor de fotosynthese.
   Onjuist
   
3. De temperatuur vormt op Mars een beperkende factor voor de enzymactiviteit in planten.
   Juist
   

 

6.2 Verteringsstelsel

Leerdoelen voor vandaag: 

• Je beschrijft het verschil tussen mechanische verkleining en chemische vertering.
  
• Je legt uit voor welk type voedingsstoffen vertering nodig is.
  
• Je licht de functie(s) toe van de organen die betrokken zijn bij de vertering.
  
• Je beschrijft wat additieven zijn en berekent via hun ADI-waarde mogelijke gezondheidsrisico's.

Leerdoelen

• Je leert welke weg je voedsel aflegt door je verteringskanaal;
• Je leert in welke organen je voedsel wordt verteert en hoe deze organen dat doen;
• Je leert gedeeltelijk de verteringsenzymen kennen;
• Je leert werken met BINAS 82 C t/m G 

Vertering

• Doel= voedingsstoffen klein genoeg maken om op te nemen in bloed.
  
  
• Het afbreken van grote moleculen (macromoleculen, polymeren) tot kleine moleculen (monomeren) met behulp van verteringsenzymen.
  
  
• Alles wat bruikbaar is neem je op in het bloed via de darmen, restanten (onverteerbaar) poep je uit.
  

Chemische vertering

Welke voedingsstoffen moeten nog verteerd worden?

                                                                                  

WEL

NIET

Eiwitten

Koolhydraten

Mineralen

Vitaminen

Vetten

Water

Verteringsstelsel

• Mondholte
• Slokdarm
• Maag
• Twaalfvingerige darm
• Dunne darm
• Blindedarm
• Dikke darm
• Endeldarm

BINAS 82C

Mechanische & Chemische vertering

• Mechanische vertering: Kleiner maken en mengen van ingeslikt voedsel. Kauwen en kneden
  Belangrijk: zorgt voor oppervlaktevergroting!!
  
  
• Chemische vertering: Verkleinen van macromoleculen (de voedingsstoffen) tot monomeren met behulp van enzymen.
  Ofwel enzymatische vertering: enzymen knippen grote voedingsstoffen kleiner.

Juist of onjuist?

De inwerking van speeksel op het voedsel in de mond noem je chemische vertering.

1. Juist
2. Onjuist

Het begrip spijsvertering is het best te omschrijven als.....

1. de verbranding van voedsel, waardoor energie vrijkomt
2. de opbouw van eiwitten uit voedsel
3. het afbreken van grote moleculen, zodat er kleinere ontstaan
4. het veranderen van voedsel in stoffen, die worden opgeslagen

Tanden

• Melkgebit & volwassen gebit.
• Mechanische verkleining => voedsel in kleine delen knippen en vermalen.
  
  
• Oppervlaktevergroting bij verteringsproces door kauwen:
  
• Waarom is dat nuttig?

Waarom is oppervlaktevergroting door kauwen nuttig?

Enzymen

Enzymen zijn heel selectief bij de vertering, door hun vorm.
Net als een puzzelstukje past een enzym precies op 1 plaats.

Spoiler voor 6.3 :D

Mondholte

• Vertering start al in de mond
• 6 speekselklieren => produceren speeksel.
  
  
• Speeksel: verteringssap met het enzym AMYLASE
• Breekt zetmeel af.

BINAS 82E

Slokdarm

• Peristaltiek => knijpbeweging die voedsel voort duwt.

• Kringspieren en lengtespieren trekken om de beurt samen.
• Kringspieren maken het smaller (samentrekken)
  
• Lengtespieren maken het wijder 
  
• Peristaltische bewegingen ook in de maag en darmen

Welke voedingsstoffen zijn al deels verteerd als het eten in de maag zit?

1. Koolhydraten
2. Eiwitten
3. Vetten
4. Vitaminen

Maag

• Opslagplaats (kan veel voedsel in)
  
  
• Wand produceert maagsap (2,5L/ 24h)
  
• Maagsap = enzymen + zoutzuur + slijm
  
• Zoutzuur pH 1,5 => doodt bacteriën.
  
• Slijm beschermt maagwand tegen zoutzuur.
  
• Peptase (pepsine) verteert eiwitten tot peptiden.

Waarom produceren maagcellen het
inactieve pepsinogeen? En niet gelijk
het actieve pepsine?

1. Omdat pepsinogeen eiwitten beter kan verteren dan pepsine
2. In de maag is het erg zuur door zoutzuur en pepsine werkt niet bij zo'n lage pH
3. Omdat pepsinogeen wordt omgezet in peptase. Pepsine zelf kangeen eiwitten verteren
4. Anders zal pepsine de eiwitten van de kliercellen zelf verteren

BINAS 82E

Maagportier

• De kringspier tussen de maag en de 12-vingerige darm.
  
• Twaalfvingerige darm = eerste stukje darm na de maag.
  
  
• Gaat open als eten ertegen duwt. 
• Gaat daarna pas weer open als de zure brei minder zuur is geworden door het alvleessap wat er in de 12-vingerige darm bij komt. 

Twaalfvingerige darm

• Eerste deel van je dunne darm
  
• Afvoerbuizen vanaf de alvleesklier en galblaas
• Alvleessap - pH8, en enzymen die koolhydraten, vetten en eiwitten (verder) verteren
  
• HCO₃^- neutraliseert maagsap en bij deze hogere pH werken de enzymen het beste

In welke organen kunnen eiwitten worden verteerd?

1. mondholte, maag en dunne darm
2. maag, dunne darm en dikke darm
3. maag, 12-vingerige darm en dunne darm
4. mondholte, 12-vingerige darm en dunne darm

BINAS 82E

Het verslappen van de sluitspier van de maag (maagportier) wordt bevorderd wanneer:

1. NaHCO3 in de twaalfvingerige darm in overmaat aanwezig is
2. HCl in de twaalfvingerige darm in overmaat aanwezig is
3. de wand van de twaalfvingerige darm wordt uitgerekt
4. door de werking van lipase er vetzuur in de twaalfvingerige darm ontstaat

Lever en Galblaas

• Lever maakt gal
• Gal wordt opgeslagen in galblaas
• Bij vet eten komt gal in 12-vingerige darm
• Grote vetdruppels worden klein gemaakt = emulgeren

Gal bevat geen enzymen!

Dus geen sprake van vertering!

Waar wordt vet verteerd?
In de ...

1. Mondholte
2. Maag
3. Twaalfvingerige darm
4. Dikke darm

Dunne darm

• 5 m lang
• Darmsapklieren => Toevoegen enzymen laatste stap vertering
  
• Koolhydraten => monosachariden
• Eiwitten => aminozuren
  
• Vetten => vetzuren en glycerol
  
• Opname voedingsstoffen en verteringsproducten

Welke verteringsproducten worden opgenomen door de dunne darm?

1. Enkelvoudige suikers, vetten, en eiwitten
2. Alle suikers, vetzuren, fosfaten en aminozuren
3. Enkelvoudige suikers, vetzuren en aminozuren
4. Alle suikers, vetten en aminozuren

Blinde en dikke darm

• 1,5 m lang
• Blinde darm - appendix (wormvormig aanhangsel)
  
• Darmflora (bacteriën)
  
• Vitamine K en water resorptie
  
• Ontlasting = onverteerde voedselresten, darmbacteriën, afvalstoffen, water, slijm.
  

Bacteriën in de blindedarm en dikke darm helpen bij de vertering.

1. Waar
2. Niet waar

Te veel stoffen

• Additieven => geur, kleur en smaakstoffen.
• ADI-waarde => hoeveelheid die mensen per kg lichaamsgewicht kunnen eten zonder risico op gezondheidsklachten 

ADI staat voor....

1. Algemene dagelijkse inname
2. Aanvaardbare dagelijkse inname
3. Algemene daadwerkelijke inname
4. Aanvaardbare daadwerkelijke inname

Sulfiet wordt gebruikt als steriliseer- en conserveringsmiddel van voedselproducten, zoals rozijntjes.

De ADI voor sulfiet = 0,7 mg/kg lichaamsgewicht.

Margriet krijgt van oma een doosje rozijntjes.

Deze bevatten gemiddeld 240 mg sulfiet per kg.

Margriet zelf weegt 17 kg.

Een kinderhandje rozijntjes weegt gemiddeld 15 gram.

Hoeveel handjes rozijntjes kan Margriet eten zonder de ADI voor sulfiet te overschrijden?

De ADI voor sulfiet = 0,7 mg/kg lichaamsgewicht.

Dus de ADI voor Margriet = 17x0,7 = 11,9 mg

1000 gram bevat 240 mg sulfiet

handje van 15 gram bevat dan 

(15x240)/1000 = 3,6 mg sulfiet

11,9/3,6 = 3,3 dus Margriet mag maximaal 3 handjes rozijntjes eten!

Leerdoelen voor vandaag: 

• Je beschrijft het verschil tussen mechanische verkleining en chemische vertering.
  
• Je legt uit voor welk type voedingsstoffen vertering nodig is.
  
• Je licht de functie(s) toe van de organen die betrokken zijn bij de vertering.
  
• Je beschrijft wat additieven zijn en berekent via hun ADI-waarde mogelijke gezondheidsrisico's.

Huiswerk

Paragraaf 6.2 goed bestuderen

Maak opdrachten:
28, 29, 30*, 

33, 34, 35*, 40*, 41*