H9.1

• Bio
• Voortgezet speciaal onderwijs

H9 Systeem aarde en de mens

VOORKENNIS

Welk proces geven de pijlen A weer?

Welk proces geeft pijl b weer?

Wat is het belang van reducenten (nummer 3) in de C-kringloop?

dissimilatie

(C-)assimilatie

Omzetten van organische stoffen naar anorganische stoffen.

Omzetten van anorganische stoffen naar organische stoffen.

Hoort het proces waarbij brooddeeg rijst door gist bij de C-kringloop, de N-kringloop of beide?

1. Bij de koolstofkringloop
2. Bij de stikstofkringloop
3. Bij beide kringlopen

Hoort het proces waarbij dode planten in een sloot anaeroob worden afgebroken tot de C-kringloop, de N-kringloop of beide?

1. Bij de koolstofkringloop
2. Bij de stikstofkringloop
3. Bij beide kringlopen

Hoort het proces waarbij kalkrotsen verweren tot de C-kringloop, de N-kringloop of beide?

1. Bij de koolstofkringloop
2. Bij de stikstofkringloop
3. Bij beide kringlopen

Hoort het proces dissimilatie tot de C-kringloop, de N-kringloop of beide?

1. Bij de koolstofkringloop
2. Bij de stikstofkringloop
3. Bij beide kringlopen

9.1 Klimaatverandering

Leerdoelen 9.1

• Je beschrijft de grote koolstofsinks van systeem Aarde
  
• Je legt uit hoe door menselijke activiteiten de uitstoot van broeikasgassen het klimaat beïnvloedt
  
• Je legt de effecten van klimaatverandering op biodiversiteit uit
  

Braindump:

Lees blz. 11

Als je klaar bent met lezen:

1. Sla je boek even dicht

2. Schrijf zoveel mogelijk op wat je hebt onthouden 

3. Vergelijk nu wat je hebt opgeschreven met wat er in het boek staat. Klopt het en welke dingen was je vergeten?

Koolstofkringloop

Pak BINAS 93G erbij

Snelle en langzame CO₂ kringloop

Snelle kringloop: via producenten       , consumenten (dieren)       , reducenten 

Langzame kringloop: via fossiele brandstoffen of kalkskeletten (alles 

Welke organismen vallen onder deze groep?

Welke organismen vallen onder deze groep?

Welke organismen vallen onder deze groep?

Source en Sink in de koolstofkringloop

Source: een plaats in de koolstofkringloop waar opgeslagen koolstof uit vrijkomt

Sink: een plaats in de koolstofkringloop waar koolstof wordt opgeslagen

Koolstof voorraden (sinks)

• Fossiele brandstoffen
• Permafrost gebieden
• Bodem van de oceaan
• Kalkgesteenten

• Biomassa

Langzame koolstofkringloop

Snelle koolstofkringloop

=

=

Sink

Sink

Sink

Sink

Wanneer neemt de CO2 in omloop toe? Gebruik de woorden sink en source.

CO2 en broeikaseffect

versneld vrijmaken CO2 uit  langzame koolstof kringloop

 verhoogt het CO2 gehalte in de atmosfeer.

Broeikasgassen

• CO2
• Methaan
• Ozon
• N2O (lachgas)
• Waterdamp

Hoe groter de hoeveelheid broeikasgassen hoe groter het broeikaseffect -> versterkt broeikaseffect.

Biodiversiteit

Door wijzigingen in de temperatuur is voedsel niet meer op het juiste moment beschikbaar.

Bijvoorbeeld eikenprocessierupsen voor koolmezenkindjes.

Voedselketens raken ontregeld.

Methaan en broeikaseffect

Methaan (CH4) komt vrij bij:

• de veeteelt (koeien *)
• landbouw
• verbranden fossiele brandstoffen
• afvalstortplaatsen (anaerobe afbraak)
• ontdooien permafrost.

(*) Eén Nederlandse koe stoot gemiddeld ongeveer evenveel methaan uit als de CO2 van een gemiddelde personenauto, die 15.000 km per jaar rijdt.

Lachgas en broeikaseffect

Lachgas (N2O) komt vrij door:

• bacteriewerking in de oceanen
• door uitspoeling van nitraat
• feestende jongeren

Waterdamp en broeikaseffect

Door de opwarming van de aarde 

meer waterdamp in de atmosfeer

zorgt voor een zichzelf versterkend effect.

Gevolgen klimaatverandering

De abiotische factoren van ieder ecosysteem veranderen.

Welk effect heeft dit op de soortensamenstelling (biodiversiteit) van ieder gebied?

Biodiversiteit

Elke soort heeft een optimum voor abiotische factoren. Door de klimaatverandering veranderen abiotische factoren in veel gebieden op aarde. De soorten zijn dan niet meer optimaal aangepast op de abiotische factoren van het gebied. De verandering gaat sneller dan de soort met adaptatie (evolutie) kan bijhouden.

Biodiversiteit

Door wijzigingen in de temperatuur is voedsel niet meer op het juiste moment beschikbaar.

Bijvoorbeeld eikenprocessierupsen voor jonge koolmezen.

Voedselketens raken ontregeld.

Leerdoelen 9.1

• Je beschrijft de grote koolstofsinks van systeem Aarde
  
• Je legt uit hoe door menselijke activiteiten de uitstoot van broeikasgassen het klimaat beïnvloedt
  
• Je legt de effecten van klimaatverandering op biodiversiteit uit
  

Leerdoelen 9.1

• Je beschrijft de grote koolstofsinks van systeem Aarde
  
• Je legt uit hoe door menselijke activiteiten de uitstoot van broeikasgassen het klimaat beïnvloedt
  
• Je legt de effecten van klimaatverandering op biodiversiteit uit
  

Huiswerk

• Maak de opdrachten van 9.1