9.1 Klimaatverandering

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H9 Systeem aarde en de mens

Voorkennis 

Op je wisbordje:

a. Welk proces geven de pijlen a weer?

b. Welk proces geeft pijl b weer?

c. Wat is het belang van reducenten (3) in de koolstofkringloop?

d. Welke van de genummerde organismen maakt of maken deel uit van zowel de koolstofkringloop als de stikstofkringloop?

Kenmerken hoofdstuk

Niet veel nieuwe concepten, verdieping op V4 stof 

Complexiteit zit in de contexten en grafieken/ tabellen/ modellen

Maak de opdrachten uit de methode om daar mee te oefenen

In het examen komen vaak ecologievragen voor!

9.1 Klimaatverandering

Leerdoelen 9.1

☐ 1. Je kunt beschrijven wat een koolstofsink is en die van systeem Aarde benoemen.

☐ 2. Je kunt uitleggen hoe door menselijke activiteiten de uitstoot van broeikasgassen het klimaat beïnvloedt

☐ 3. Je legt de effecten van klimaatverandering op biodiversiteit uit

Langzame koolstofkringloop

Pak BINAS 93G erbij

Snelle en langzame CO₂ kringloop

Snelle kringloop: via prod..centen       , consumenten (dieren)       , reduc..nten 

Langzame kringloop: via fossiele brandstoffen of kalkskeletten

Welke organismen vallen onder deze groep?

Welke organismen vallen onder deze groep?

Welke organismen vallen onder deze groep?

Source en Sink in de koolstofkringloop

Source: een plaats in de koolstofkringloop waar opgeslagen koolstof vrijkomt

Sink: een plaats in de koolstofkringloop waar koolstof wordt opgeslagen

Vraag

Wanneer neemt de netto CO2 in omloop toe? 

Koolstofvoorraden (Sinks)

Sinks in langzame kringloop:

Fossiele brandstoffen

Permafrost gebieden

Bodem van de oceaan

Kalkgesteenten

Sinks in snelle kringloop:

Biomassa (C opgeslagen

 in weefsel van organismen)

Braindump:

Lees blz. 11

Als je klaar bent met lezen:

1. Sla je boek even dicht

2. Schrijf  op je wisbordje zoveel mogelijk op wat je hebt onthouden 

3. Vergelijk nu wat je hebt opgeschreven met wat er in het boek staat. Klopt het en welke dingen was je vergeten?

Doel 9.1

☐ 1. Je beschrijft de grote koolstofsinks van systeem Aarde

☐ 2. Je legt uit hoe door menselijke activiteiten de uitstoot van broeikasgassen het klimaat beïnvloedt

☐ 3. Je legt de effecten van klimaatverandering op biodiversiteit uit

Huiswerk

​​​​​​Leerdoel 1 en 2 

Opdracht 1 t/m 9 

Voorkennis / reflectie

Reflectie:

1. Wat is de koolstofsink in de snelle kringloop?

2. Via welk proces komt koolstof vrij in de snelle kringloop?

3. Waardoor neemt de netto CO2 in de lucht de afgelopen 100 jaar erg toe?

Voorkennis:

1. Waardoor zorgt het broeikaseffect voor warmte op aarde?

2. Welke mogelijke effecten heeft klimaatverandering op de soortensamenstelling (biodiversiteit) van ecosystemen?

Sink

Sink

Sink

Sink

CO2 en broeikaseffect

Het versneld vrijmaken van CO2 uit de sinks van de langzame koolstof- kringloop verhoogt het CO2 gehalte in de atmosfeer.

Broeikasgassen

• CO2
• Methaan
• Ozon
• N2O (lachgas)
• Waterdamp

Biodiversiteit

Door wijzigingen in de temperatuur is voedsel niet meer op het juiste moment beschikbaar.

Bijvoorbeeld eikenprocessierupsen voor koolmezenkindjes.

Voedselketens raken ontregeld.

Global Warming Potential

Het vermogen van de gassen om bij te dragen aan het broekaseffect wordt uitgedrukt in GWP (Global Warming Potential). 

GWP van CO2 is gesteld op 1, de GWP van methaan is 25, die van ozon is 1000, die van N2O is 265

Methaan en broeikaseffect

Methaan (CH4) komt vrij bij de veeteelt (koeien boeren *), landbouw, verbranden fossiele brandstoffen, afvalstortplaatsen (anaerobe afbraak), ontdooien permafrost.

(*) Eén Nederlandse koe stoot gemiddeld ongeveer evenveel methaan uit als de CO2 van een gemiddelde personenauto, die 15.000 km per jaar rijdt.

Waterdamp en broeikaseffect

Door de opwarming van de aarde komt er meer waterdamp (Broeikasgas) in de atmosfeer, dit zorgt voor een zichzelf versterkend effect.

Gevolgen klimaatverandering

De abiotische factoren van ieder ecosysteem veranderen.

Welk effect heeft dit op de soortensamenstelling (biodiversiteit) van ieder gebied?

Optimumkromme

Voor elke abiotische factor kun je meten hoe de overlevingskans is van een bepaald organisme. Bijvoorbeeld temperatuur.

Biodiversiteit

Elke soort heeft een optimum voor abiotische factoren. Door de klimaatverandering veranderen abiotische factoren in veel gebieden op aarde. De soorten zijn dan niet meer optimaal aangepast op de abiotische factoren van het gebied. De verandering gaat sneller dan de soort met adaptatie (evolutie) kan bijhouden.

Biodiversiteit

Door wijzigingen in de temperatuur is voedsel niet meer op het juiste moment beschikbaar.

Bijvoorbeeld eikenprocessierupsen voor koolmezenkindjes.

Voedselketens raken ontregeld.

Doel 9.1

☐ 1. Je beschrijft de grote koolstofsinks van systeem Aarde

☐ 2. Je legt uit hoe door menselijke activiteiten de uitstoot van broeikasgassen het klimaat beïnvloedt

☐ 3. Je legt de effecten van klimaatverandering op biodiversiteit uit

Huiswerk

​​​​​​Leerdoel 3 en 4

Exitticket

1. Wat is de koolstofsink in de snelle kringloop?

2. Via welk proces komt koolstof vrij in de snelle kringloop?

3. Waardoor neemt de netto CO2 in de lucht de afgelopen 100 jaar erg toe?