H1.1 Koning en parlement bewerkt

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Koning en parlement

Staatsinrichting van Nederland

Wat weet jij van de Nederlandse regering en politiek?

Hoeveel mensen zitten er in de  Tweede Kamer? 

1. 150
2. 75
3. 225
4. 100

Om de hoeveel jaar mogen mensen stemmen? 

1. 1
2. 2
3. 4
4. 5

In welk jaar kregen vrouwen eindelijk stemrecht?

1. 1917
2. 1919
3. 1922
4. 1953

H1. Democratisering van Nederland

§1 Koning en parlement

§1.1 De machtsverhouding tussen koning en parlement vóór 1848

Welke grote verandering bracht de grondwetsherziening van 1848? 

1. Meer rechten voor de koning
2. Meer rechten voor de burgers
3. Het begin van het koninkrijk Nederland
4. Het begin van de Republiek Nederland

Wie zorgde in 1848 voor een nieuwe grondwet?

1. Koning Willem I
2. Koning Willem IV
3. Thorbecke
4. Piter Jelles Troelstra

Meer dan 200 jaar was Nederland een republiek: een land zonder koning.

In 1813 werd Nederland (met België en Luxemburg) een monarchie onder koning Willem I.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Nederland kreeg een grondwet 1815 (constitutie) 

De macht van de koning (monarch) was ook vastgelegd in deze grondwet. 

Ook staan de grondrechten van alle burgers in de grondwet. Grondrechten zijn de basisrechten.

Nederland werd een constitutionele monarchie: de macht van de koning is vastgelegd in een grondwet.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

- Welke periode past bij deze situatie (jaartallen - meerkeuzevraag).

In de grondwet van 1815 had de monarch (koning) veel macht:

• De ministers waren dienaren van de koning. Koning en ministers vormden samen de regering.
• Het parlement (Eerste- en Tweede Kamer) had weinig te zeggen.
• De koning benoemde de leden van de Eerste Kamer.
• De mensen van de Provinciale Staten kozen de leden van de Tweede Kamer.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

• Na een korte oorlog scheidt België zich in 1830 af van het koninkrijk.
• Willem I wilde België graag terug en gaf daardoor (te) veel geld uit aan het leger.
• Het parlement wil de macht van de koning verkleinen
• Dit zorgde voor spanningen tussen de koning en het parlement.
• In 1840 werd Willem II koning van Nederland.

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Oorzaken:

• Onvrede over macht van de koning
• Spanning in Europa (revolutie Parijs)

Willem II schrikt van de revoluties. Hij is bang dat hij zijn troon gaat verliezen.

Gevolg         Nieuwe grondwet in 1848, geschreven door o.a. parlementslid  en liberaal Thorbecke

Een liberaal is iemand die opkomt voor de vrijheid van burgers en die vinden dat de regering zo weinig mogelijk regels moet maken

§1.1

Koning en parlement

A

DeBoze burgers

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Deze vraag gaat over 'democratie in Nederland'. Het schema gaat over de staatsinrichting van Nederland vanaf 1848.  Sleep alle begrippen naar de juiste plek in het schema:

Eerste Kamer

Tweede Kamer

Provinciale Staten

Koning

minister-president

aka premier

Burgers

ministers

Regeringsleider

Staatshoofd

H1. Democratisering van Nederland

§1 Koning en parlement

§1.2 De verandering in de grondwet van 1848

Wat wordt Nederland in 1848?

1. Een constitutionele monarchie
2. Een parlementaire democratie
3. Een totalitaire staat
4. Een federale republiek

Waarom was Willem II bang om zijn macht te verliezen (en was dus de oorzaak van de grondwet van 1848)?

1. Industrialisatie
2. Revoluties
3. Ondernemers
4. Stakingen

De grondwet van 1848 is een liberale grondwet.

1. Juist
2. Onjuist

Door wie is de grondwet van 1848 gemaakt?

1. Koning Willem II
2. Koning Willem III
3. Thorbecke
4. Pieter Jelles Troelstra

De grondwet zorgde voor een aantal belangrijke liberale politieke veranderingen:

• De koning werd onschendbaar. De ministers werden verantwoordelijk voor wat de koning deed/zei
• De koning bleef staatshoofd.
• Ministers moesten verantwoording afleggen aan het parlement, niet meer aan de koning
• Ministers werden verantwoordelijk voor hun eigen werk: ministeriële verantwoordelijkheid

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

- Welke 2 grondwetswijzigingen horen ij het jaartal 1848?

H1. Democratisering van Nederland

§1 Koning en parlement

§1.3 Het parlement wordt echt de baas in Nederland.

Met de nieuwe grondwet komt de macht bij het parlement te liggen. Dit noemen we een parlementair stelsel.

Dit parlement werd door burgers gekozen:

• De Tweede Kamer werd elke 4 jaar door de burgers gekozen middels een districtenstelsel: elk gebied (district) in Nederland kiest 1 kamerlid.
• De Eerste Kamer werd gekozen door de Provinciale Staten. Zij werden dus indirect gekozen.

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Nieuwe rechten parlement:

• recht van amendement (wetsvoorstellen wijzigen)
• recht van enquete (onderzoek instellen)

Nieuwe rechten volk:

• vrijheid van onderwijs
• recht van vereniging
• recht van vergadering

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Grondwet 1814

Grondwet 1848

Eerste kamer wordt gekozen door de provincies

Willem II

constitutionele monarchie 

parlementaire constitutionele monarchie

Eerste kamer wordt gekozen door de koning

Willem I

In de grondwet van 1848 staat dat de koning onschendbaar is. Welke van onderstaande zinnen gaat hierover?

1. De koning heeft het recht om wetten te maken.
2. De koning kan alleen door de Tweede Kamer worden ontslagen.
3. De koning maakt deel uit van het parlement.
4. De koning valt onder ministeriële verantwoordelijkheid.

Wat veranderde er door de grondwet van 1848?

§1.1

Koning en parlement

B

DeBoze burgers

De grondwet van 1848

Het parlement had veel macht gekregen door de grondwet van 1848. 

Willem III kon dat moeilijk accepteren.

Willem III had in 1849 zijn vader opgevolgd. 

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Luxemburgse kwestie duidelijk maakte dat het parlement in Nederland de macht had.

Begrippen:

Luxemburgse kwestie

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

• Pas in 1867 werd duidelijk dat de macht echt bij het parlement lag door de Luxemburgse Kwestie.
• Deze ruzie ontstond toen bekend werd dat Willem III Luxemburg stiekem wilde verkopen.
• Het parlement was boos over deze zelfstandige actie van de koning.
• Door de ministeriële verantwoordelijkheid kon het parlement niet de koning aanpakken. Wel eisten ze het ontslag van de ministers. Uiteindelijk gebeurde dit.
• De koning moest de macht van het parlement accepteren.

§1.1

Koning en parlement

C

DeBoze burgers

De Luxemburgse kwestie

- Wie had volgens deze kwestie de macht in de parlementaire democratie in NL.

 De koning werd onschendbaar en er kwam ministeriële verantwoordelijkheid

Nederland werd een parlementaire democratie. 

Het werd pas duidelijk dat de koning geen macht meer had door de Luxemburgse kwestie

Pas in 1867 werd duidelijk dat de macht echt bij het parlement lag door de Luxemburgse Kwestie.

Deze ruzie ontstond toen bekend werd dat Willem III Luxemburg stiekem wilde verkopen.

Het parlement was boos over deze zelfstandige actie van de koning.

Door de ministeriële verantwoordelijkheid kon het parlement niet de koning aanpakken. Wel eisten ze het ontslag van de ministers. Uiteindelijk gebeurde dit.

De koning moest de macht van het parlement accepteren.

Afsluiting

Sleep de omschrijving naar het juiste begrip:

Revolutiejaar

Liberaal

Ministriële verantwoordelijkheid

Constitutionele monarchie

Luxemburgse kwestie

Censuskiesrecht

Belasting betalen om te stemmen

Onschendbaarheid van de koning

Koning moet zich ook aan de grondwet houden

Minister is verantwoordelijk voor het handelen van de koning

Thorbecke

1848

Door de Luxemburgse kwestie veranderde rond 1867 de politieke

verhouding tussen het kabinet en het parlement. Bij deze verandering

waren de volgende stappen belangrijk. Zet in de juiste tijdsvolgorde.

Alle leden van het kabinet dienden hun ontslag in. 

Het kabinet kreeg een conflict met de Tweede Kamer over de aanpak

van de Luxemburgse kwestie. 

De Tweede Kamer keurde de begroting van het kabinet af. 

eerst

vervolgens

tenslotte

Einde