H4E les 3 en 4

• Godsdienst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom bij godsdienst

Ethiek

Ethische visies en de gevolgenethiek

Deze les

Korte terugblik vorige les

Korte uitleg moreel kompas & ethische visies

Uitleg stroming gevolgenethiek

Placemat

1. Groepje van 4

2. Teken dit na op je blad

3. Beantwoord zonder te overleggen steeds een vraag, zet er 1, 2, 3, 4 voor

4. Middelste vak blijft nog leeg

5. Na 3/4 minuten overleg wat er in het middelste vak moet komen

6. Klassikaal: groepen vertellen wat ze hebben opgeschreven

Vragen placemat

1. Wat zijn belangrijke waarden voor jou?

2. Hoe zie je dat terug bij jou --> wat zijn de normen?

3.  Bedenk een ethisch dilemma = een botsing van waarden

4. Wat wordt er bedoeld met verschillende optieken?

5. Wat betekent een moreel kompas? 

Geen overleg! Pas als dat aan wordt gegeven!

Moraal

• Iemand wel eens gehoord van een moreel kompas?
• Moraal = Normen en waarden en opvattingen over goed en kwaad die burgers van een land gezamenlijk hebben 
• Denk aan: vrijheid, solidariteit, tolerantie, rechtvaardigheid 
• Je hebt ook een persoonlijke moraal, ook wel moraal kompas genoemd. Dat zijn de regels die je jezelf oplegt en waar je je aan houdt.

Ethische visies

Ethische visies zijn opvattingen over hoe wij ons behoren te gedragen.

Niet iedereen denkt daar namelijk hetzelfde over...

Verschillende visies

Stapje terug: gehad over verschillende optieken, manieren om naar de werkelijkheid te kijken. Maar ook binnen een optiek bestaan verschillen, kun je een verschillende visie hebben.

Voorbeeld: overleg met je buurman of buurvrouw: 

Wat vindt je van dit schilderij? Mooi of niet zo super...?

De schreeuw - Edvard Munch

Iedereen bekeek het schilderij op dezelfde manier, via de esthetische optiek: hoe mooi vind je het?

Maar daarover zal niet iedereen dezelfde mening hebben = visie

Dat is ook zo in de ethische optiek

Ethische visies

Ethische visies zijn standpunten die kunnen worden ingenomen vanuit de ethische optiek. Het zijn opvattingen over hoe wij ons behoren te gedragen.

We onderscheiden: 

• Gevolgenethiek  
• Plichtsethiek/Beginselethiek (volgende les)
• Deugdethiek (die les erna)

Casus: acute operatie

Je bent hartspecialist in een ziekenhuis. Om twee uur ’s nachts komen er twee spoedgevallen binnen. Deze twee mensen moeten acuut geholpen worden om doodsgevaar af te wenden. De enen patiënt (mevrouw De Wit) is een dementerende alleenstaande bejaarde vrouw van 73 jaar. De andere patiënt is een levenslustige jonge vrouw van 27 jaar, gehuwd en moeder van 3 kinderen. Ze zijn op exact hetzelfde moment aangemeld. 

Wie moet je als eerste opereren? 

En waarom? 

Overleg met je buren 2, 3 of 4 personen (1-2 minuten, dan bespreken we het)

Acute operatie II

Je bent hartspecialist in een ziekenhuis. Om twee uur ’s nachts komen er twee spoedgevallen binnen. Deze twee mensen moeten acuut geholpen worden om doodsgevaar af te wenden. De enen patiënt (mevrouw De Wit) is een vrouw van 53 jaar, gehuwd en moeder van 3 kinderen. De andere patiënt is een levenslustige, jonge vrouw van 27 jaar zonder directe familie. Ze zijn op exact hetzelfde moment aangemeld.

Verandert er nu iets in je mening?

Acute operatie III

Je bent hartspecialist in een ziekenhuis. Om twee uur ’s nachts komen er twee spoedgevallen binnen. Deze twee mensen moeten acuut geholpen worden om doodsgevaar af te wenden. De enen patiënt (mevrouw De Wit) is een dementerende alleenstaande bejaarde vrouw van 73 jaar. De andere patiënt is een levenslustige jonge vrouw van 27 jaar, gehuwd en moeder van 3 kinderen. 

En wat nou als in de eerste situatie, de bejaarde vrouw een halve minuut eerder was aangemeld? 

Acute operatie IV

Kijk je naar de gevolgen en wat diegene nog kan betekenen? (gevolgenethiek)

Of kijk je vooral naar de uitgangspositie: iedereen is gelijk? (beginselethiek)

En verandert dat wanneer de omgeving verandert? 

M.a.w. kijk je naar het meeste geluk voor allen? (Ook dat is gevolgenethiek, utilisme)

Gevolgenethiek

Gevolgenethiek : die handeling of beslissing is juist die in zijn gevolgen een bepaald doel realiseert, bijvoorbeeld zoveel mogelijk genot, zoveel mogelijk geluk of zoveel mogelijk nuttigheid.

Er wordt gekeken naar het doel, de gevolgen, de consequenties

Je zou kunnen zeggen; het doel heiligt de middelen

We onderscheiden: Hedonisme, Eudemonisme en Utilitarisme

Aan de slag

Lees bladzijde 14 -16 (A. Gevolgenethiek) 

en maak opdracht 36 en 38

Hedonisme, Epicurus (341-270 v.Chr)

Hedonisten --> Ethiek: 

Wat is goed handelen?  --> De beslissing die het meeste genot oplevert en zoveel mogelijk pijn en verdriet vermijdt

Hedonisme, volgens het woordenboek

• 1) Genotzucht 
• 2) Godsdienst op basis van genot 
• 3) Leer dat genot het hoogste goed is
• 4) YOLO!!

Hedonisme, Epicurus (341-270 v.Chr)

Alleen maar YOLO op korte termijn? Niet te combineren met je verstand? 

Epicurus: Maak wél gebruik van je verstand. 

Korte termijn keuzes geven onlust, dus ga voor de lange termijn en leef bescheiden en gematigd

Bijv.  lekker eten --> buikpijn, spijbelen --> minder baankansen of  vreemdgaan -->  gebroken relatie...

Eudemonisme

Lijkt veel op Hedonisme --> maar vervangt genot en lust voor 'geluk'.

Geluk is voor de langere termijn, genieten meer op de korte termijn

Utilitarisme

Het utilitarisme of utilisme stelt dat een handeling moet bijdragen aan het algemene nut/welzijn en geluk van mensen. 

Algemeen belang > persoonlijk belang 

Jeremy Bentham: "Een handeling is goed, als het gelijk staat aan dat wat het grootste geluk brengt aan het grootste aantal mensen".

Utilitas: nut (Latijn)

Kritiek op het utilitarisme

'Grootste goed voor het grootste aantal mensen' 

Dat klinkt goed en aannemelijk, denk aan het voorbeeld van de acute operatie, 3 kids en een echtgenoot

maar... geen enkele theorie is perfect.

Waar zou het utilitarisme de plank mis kunnen slaan? bedenk een voorbeeld

Kritiek op het utilisme

• De toekomst is niet met zekerheid te voorspellen
• Het kan individuele rechten en belangen verwaarlozen of zelfs schenden, het gaat immers over het geluk van de meerderheid (voorbeelden video's)
• Het kan leiden tot onrechtvaardige uitkomsten (vb. straffen onschuldige om volkswoede tegen te gaan) 

Aan de slag

Reader Opdracht 38, 39 en 40

Verder met je PO