Formuleren: alles door elkaar - oefenen!

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Formuleren

Herhaling en oefening van alle formuleerfouten!

Lesinhoud taalverzorging

- Uitleg samentrekking weglating

- nog wat andere zaken van taalverzorging

- daarna opfrissen tekststructuur en tekstdoelen

Samentrekking/weglating

Als in een zin bepaalde woorden herhaald worden, mag je die woorden alleen weglaten onder de volgende voorwaarden:

• ze hebben dezelfde vorm (ev/mv)
• ze hebben dezelfde betekenis (laten vs uitlaten)
• ze hebben dezelfde grammaticale functie (ow/lv, wwg/nwg)

Dezelfde vorm

Het weggelaten woord is net als het woord in de zin enkelvoud of juist meervoud.

Voorbeeld:

Na de excursie werden de leerlingen snel naar huis gestuurd en de school gesloten.

Na de excursie werden de leerlingen snel naar huis gestuurd en [werd] de school gesloten. 

Dezelfde functie in de zin

Het weggelaten woord heeft dezelfde grammaticale functie in de zin.

Voorbeeld:

De door de hitte uitgezette brugdelen (ond) zaten muurvast maar heeft men (ond) met een kraan toch losgekregen.

De ... brugdelen zaten muurvast, maar deze heeft men ... toch losgekregen. 

Dezelfde betekenis

Het weggelaten woord heeft dezelfde betekenis

Voorbeeld:

De uitgeverij gaf dit jaar heel veel boeken uit en daarom alle werknemers een flinke kerstgratificatie..

De uitgeverij gaf dit jaar heel veel boeken uit en gaf daarom alle werknemers een flinke kerstgratificatie.

Ik liet de honden uit en mijn sleutels vallen.

1. Juist
2. Onjuist

Paul is ziek en naar huis gegaan.

1. Juist
2. Onjuist

Slechts een kleine minderheid van de werknemers waren tevreden over de loonafspraken.

1. Foutieve samentrekking
2. Incongruentie
3. Goed

uitleg: incongruentie

Het onderwerp en de persoonsvorm moeten met elkaar 'congrueren' (samenvallen in getal). Als het ow mv is, moet de pv ook in het mv staan (en vice versa).

De media (=mv) vertellen niet altijd de waarheid.

De politie (=ev) staat altijd voor je klaar.

Let op: de kern van het onderwerp stuurt de pv -->

Slechts een kleine minderheid van de werknemers was ...

Hij (updaten, pv vt) gisteren alle bestanden van dat programma.

1. update
2. updatete

De vereniging stuurde een brief naar zijn leden om te vertellen dat het seizoen was afgelast.

1. Onjuist verwijzen
2. Onduidelijk verwijzen
3. Foutieve beknopte bijzin
4. Goed

uitleg: verwijzen

Je kunt onduidelijk verwijzen of verwijsfouten maken in:

• het woordgeslacht (m/v/o/mv-de/het/zijn/haar)
  
• hen / hun
  
• het betrekkelijk voornaamwoord (die/dat/wat/wie/welke)
  
• verschil in zaken / personen (die/wie)

Het nieuwe boek van Tommy Wieringa is erg goed, maar die boeken van Arnon Grunberg niet.

1. Foutieve beknopte bijzin
2. Incongruentie
3. Goed
4. Foutieve samentrekking

Hij vroeg ... om advies.

1. hun
2. hen
3. ze
4. zij

Het allerleukste ... ik ooit heb meegemaakt is de ontmoeting met de koning van Spanje.

1. dat
2. wat

uitleg: verwijzen

Dat of wat?

dat: als je verwijst naar een het-woord

wat: als je verwijst naar...

... een overtreffende trap
(mooiste/beste/grootste)

... een onbepaald voornaamwoord
(enige, iets, niets, alles)

... een hele zin

Ik keek gefascineerd naar de koeien in de wei. ... stonden daar rustig te grazen.

1. Zij
2. Ze
3. Hun
4. Hen

Is het correct om met zij in het meervoud naar zaken te verwijzen: Je spullen. Zij liggen in de kast?

Antwoord

Nee. In het meervoud kan zij alleen naar personen verwijzen. Naar niet-personen kan alleen worden verwezen met de onbeklemtoonde vorm ze of met het beklemtoonde die.

Het personage ... ik het leukste vind in de roman van Harry Mulisch is Anton.

1. wat
2. dat
3. die

Die dozen worden morgen opgehaald en naar de stort gebracht.

1. Juist
2. Onjuist

De koekjes waren knapperig en de taart zacht.

1. Juist
2. Onjuist

Foute samentrekking

De koekjes waren (meervoud) knapperig en de taart (enkelvoud) zacht. 

Dit MOET ZIJN:

De koekjes waren knapperig en de taart was zacht. 

Zijn broek kost 80 euro en vind ik niet mooi.

1. Juist
2. Onjuist

Onjuiste samentrekking

Zijn broek (ond) kost 80 euro en vind ik (ond) niet mooi.

MOET ZIJN:

Zijn broek (ond) kost 80 euro en deze (lijd. vw) vind ik niet mooi.