Tijdvak 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H5 De Tijd van ontdekkers en hervormers

Tijdvak 5

Kenmerkend aspect

het begin van de Europese expansie

Kenmerkend aspect

het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Kenmerkend aspect

de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid

Kenmerkend aspect

de protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

Kenmerkend aspect

het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

bron 3

In 1502 reist de Portugees Vasco da Gama naar India. Een bemanningslid aan boord noteert in zijn dagboek:

Op 11 september bereikten wij het koninkrijk Cannaer1). (...) Daar zagen wij de schepen uit Mekka2). Dat zijn de schepen die de specerijen naar ons land brengen, en die vernietigden wij zodat alleen de koning van Portugal de specerijen daar kon halen. (…) In diezelfde tijd enterden wij een schip uit Mekka met driehonderdtachtig mannen en veel vrouwen en kinderen aan boord. Wij roofden ongeveer twaalfduizend dukaten en voor tienduizend dukaten koopwaar. Op 1 oktober bliezen wij met buskruit het schip en alle opvarenden op. (…) Op 20 oktober gingen wij in Cannaer aan land en handelden in allerlei specerijen; de koning ontving ons op grootse wijze en toonde ons twee olifanten en andere vreemde dieren die ik niet ken.

noot 1 streek aan de kust van India

noot 2 Arabische stad

Gebruik bron 3.
Je concludeert dat er in de specerijenhandel in de zestiende eeuw sprake is van continuïteit en van verandering.
3p 6 Licht dit toe door:
- een voorbeeld van continuïteit en een voorbeeld van verandering in de specerijenhandel te noemen en
- een kenmerkend aspect van de zestiende eeuw te noemen dat past bij deze verandering.

bron 4

Marcus van Vaernewijck is lid is van het Gentse stadsbestuur. Hij beschrijft in zijn dagboek hoe op 22 augustus 1566 hoogbaljuw1) Adolf van Bourgondië bezoek krijgt van Lieven Onghena en twee medestanders:

Ze betraden zijn ontvangstkamer en stelden zich voor als aanhangers van de nieuwe religie. Ze kwamen als onderhandelaars, om te vermijden dat er zich enig kwaad of oproer zou voordoen tegen het voornemen en absolute verlangen van de geuzen om de beelden te breken. (…) Toen hij [de hoogbaljuw] dat hoorde kreeg hij grote schrik. (…) Het gerucht dat men de beelden wou breken was al drie of vier dagen oud of nog ouder. Toen de hoogbaljuw hoorde dat er al een samenscholing aan de gang was bij het Tempelhuis2), heeft hij hen gevraagd om voorzichtig te zijn bij het weghalen van de beelden en er naar behoren mee om te springen, met de grootst mogelijke omzichtigheid. (…) Om enige garantie te hebben stuurde de hoogbaljuw enkele van zijn dienaars met hen mee, die het nakomen van zijn bevel moesten bewaken, zodat er een minimum aan schade was. Meester Artus Boessin was een van de voornaamste dienaars, die door de hoogbaljuw meegestuurd werd. (…) In het gezelschap van Lieven Onghena en zijn kompanen zijn ze naar het Tempelhuis getrokken, waar ze de koster bevel hebben gegeven om de poort van het kerkhof open te maken en meteen ook de deur van de kerk. De toeloop van volk, meestal vreemdelingen, schamele kerels, groeide meteen aan tot wel vijf- of zeshonderd. Ze hadden zich allemaal samen naar binnen gewurmd, zodat de kerk en het kerkhof vol volk stonden. Toen de hiervoor genoemde Artus dit zag hield [hij] een korte toespraak. Hij legde uit dat hij en nog anderen die daar aanwezig waren, door de heer hoogbaljuw waren gezonden met de expliciete opdracht erop toe te zien dat niemand het zou wagen te breken tenzij hij daartoe opdracht had. (…)

.

noot 1 De hoogbaljuw is namens het stadsbestuur verantwoordelijk voor de orde en veiligheid in de stad.

noot 2 Het Tempelhuis is een kerk in het centrum van Gent

1 Sommige historici beweren dat de Beeldenstorm in Gent een gepland oproer is, andere historici denken dat het gaat om een spontane uitbarsting.

2 Van Vaernewijck houdt zijn dagboek in de jaren na de Beeldenstorm geheim.

Gebruik bron 4.
Twee gegevens:
4p 7 Leg uit, telkens met een verwijzing naar de bron:
- welke visie op de Beeldenstorm in Gent (gegeven 1) je met deze bron het best kunt ondersteunen en
- dat je de beslissing van bestuurder Van Vaernewijck om zijn dagboek geheim te houden (gegeven 2), kunt verklaren vanuit de komst van Alva.