11.3 Je lijkt op

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

11.3 Je lijkt op

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

- Laptop

LessonUp: 

JA!

Telefoons in de telefoontas!

Programma

Welkom

Herhalen 11.1/11.2 uitleg 

Nieuwe uitleg 11.3 'Je lijkt op'

Aan de slag/huiswerk

- Maak deze LessonUp

Klassikale afsluiting

Fenotype

Alle ontstane eigenschappen van een individu. Genotype + invloeden van milieu. (rood haar)

De vorm van een erfelijke eigenschap die te zien is.

Voorbeeld: oogkleur is eigenschap

Bruin, blauw, groen is verschijningsvorm

Genotype

(genen) = Alle informatie voor de erfelijke eigenschappen van een individu, dus alle genen in de chromosomen.

Gen

Deel van een chromosoom, dus een stukje van het DNA.

Dat informatie heeft over een erfelijke eigenschap.

Bijvoorbeeld kleur van je ogen.

Voor elke uiterlijke eigenschap, heb je 2x informatie

Genoom

alle chromosomen met daarop de genen

Door invloeden buitenaf kan fenotype verschillen met het genotype.

Geslachtschromosomen

De mens heeft totaal 46 chromosomen in elke cel. (spiercellen, alle cellen) De mens heeft 23 paar chromosomen in elke cel.

23ste paar bepaalt geslacht.

XX = meisje,

chromosomen zijn gelijk aan elkaar

XY = jongen

Vorming Geslachtschromosomen - Meiose

Reductiedeling, komt alleen voor bij de vorming van geslachtscellen. Vindt plaats in de eierstokken (vorming eicellen) en in de teelballen/zaadballen (vorming zaadcellen)

Normale celdeling - Mitose

normale celdeling, die vooraf gaat aan de celdeling. (onder meer bij groei van het lichaam)

De nieuwe cellen krijgen evenveel chromosomen als de oorspronkelijke cel.

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

Zie je in de afbeelding hiernaast de meiose of mitose?

1. Meiose
2. Mitose
3. Beiden
4. Niet te zeggen

Hoeveel chromosomen zitten er in een bevruchte eicel van de mens?

Een eicel geeft altijd een X of een Y-chromosoom door.

1. juist
2. onjuist

23

46

Hoeveel chromosomen bevatten de onderste cellen afkomstig van een mens?

Een mens heeft 46 chromosomen, of te wel 23 paar. 

Leg uit dat er vaak gesproken wordt van 23 paar i.p.v 46 chromosomen.

Examenvraag

Wat is het verschil tussen de mitose en meiose?

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen hoe je aan een eigenschap komt die je ouders niet hebben.

2. Je kunt genotypen noteren.

3. Je kunt uitleggen wat een intermediaire kruising is en deze kruising noteren.

Elke ouder geeft één chromosoom door.

Er zijn twee chromosomen.

Helft chromosomen van moeder

Helft chromosomen van vader

Je kunt uitleggen hoe je aan een eigenschap komt die je ouders niet hebben.

2 ouders met donker haar krijgen een zoon met rood haar. Hoe kan dat?

- Moeder heeft 2 genen voor haarkleur, bruin en rood.

- Vader heeft 2 genen voor haarkleur, bruin en rood.

- Vader geeft rood door, moeder geeft rood door. 

Je kunt uitleggen hoe je aan een eigenschap kan komen die je ouders niet hebben.

Genotypen noteren

De ouders zijn heterozygoot, 

ze hebben twee verschillende genen voor haarkleur. 

Bruin haar is het dominante gen. De jongen is homozygoot, hij heeft twee dezelfde genen voor haarkleur. Rood haar is het recessieve gen.

Homozygoot of heterozygoot, welk fenotype?

Intermediaire eigenschappen

Een fenotype is intermediair als beide genen even sterk zijn. Er is geen dominant of recessief gen:

Genotypen noteren

Dominant gen - Hoofdletter

Recessief gen - kleine letter

AA = homozygoot dominant

Aa = heterozygoot

aa = homozygoot recessief

Hiernaast zie je een afbeelding waarin via het genotype wordt uitgelegd hoe het kan dat 2 ouders met donker haar een kind krijgen met rood haar.

 Juist of onjuist

In de zaadcellen van de jongen kunnen zowel het gen voor donker als voor rood voorkomen

1. juist
2. onjuist
3. niet te zeggen

Bekijk de afbeelding hiernaast. Is de vader, homozygoot, heterozygoot of niet te zeggen?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Niet te zeggen

Bekijk de afbeelding hiernaast. Is de zoon, homozygoot, heterozygoot of niet te zeggen?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Niet te zeggen

De vader is Heterozygoot voor haarkleur. Zijn haar is bruin. Wat is het dominante gen?

1. Bruin
2. Rood
3. Bruin en rood
4. Geen van beiden

Bekijk de afbeelding hiernaast. De vader is heterozygoot voor de haar kleur bruin. Hoe noteer je dit?

1. AA
2. Aa
3. aa

Bekijk de afbeelding hiernaast. Hoe noteer je het genotype van deze jongen?

1. Homozygoot dominant AA
2. Heterozygoot Aa
3. Homozygoot ressecief aa
4. Homozygoot dominant aa

Noteer het genotype van de moeder. Vermeld erbij of het om homozygoot of heterozygoot gaat.

AA is

AA staat voor 

1. homozygoot dominant
2. heterozygoot
3. homozygoot recessief

aa

aa staat voor 

1. homozygoot dominant
2. heterozygoot
3. homozygoot recessief

Aa

Aa staat voor 

1. homozygoot dominant
2. heterozygoot
3. homozygoot recessief

Hoe zijn de ouders van de jongen aan het gen voor rood haar gekomen?

Bekijk de afbeelding hiernaast. Wat is het dominante gen?

1. Zwart
2. Wit
3. Beiden
4. Geen

Bekijk de afbeelding hiernaast. Hoe noteer je het genotype van de haan?

1. Zwart
2. AzAz
3. AA
4. Homozygoot

Bekijk de afbeelding hiernaast. Hoe noteer je het genotype van het kuiken?

1. Grijs
2. AzAw
3. AA
4. Heterozygoot

Een cavia met langhaar paart met een cavia met kort haar. Het jong heeft half lang haar.
a:Wat kun je zeggen over de eigenschap haarlengte bij cavia's?
b: Noteer van beide cavia's het genotype.

De ziekte van Duchenne is een aangeboren spierziekte die wordt veroorzaakt door een recessief gen op het X-chromosoom.

Wie hebben meer kans op de ziekte van Duchenne, mannen of vrouwen? Leg je antwoord uit. [1p]

Een bepaalde erfelijke eigenschap geeft bij poezen een zwarte of een rode vachtkleur.
Uit een rode kat en een rode kater, beide heterozygoot, worden tien jonge poesjes geboren.
Welke uitspraak over de jonge poesjes is juist?

Een bepaalde erfelijke eigenschap geeft bij poezen een zwarte of een rode vachtkleur.

Uit een rode kat en een rode kater, beide heterozygoot, worden tien jonge poesjes geboren.

Welke uitspraak over de jonge poesjes is juist?

1. De jongen zijn allemaal rood
2. De jongen zijn allemaal zwart.
3. Een grootste deel van de jongen is zwart en een kleiner deel is rood.
4. Een grootste deel van de jongen is rood en een kleiner deel is zwart

Hoe noem je het als de genen voor een eigenschap verschillend zijn?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Welke soort genen geef je aan met een hoofdletter, bijvoorbeeld A?

1. Dominante genen
2. Recessieve genen

Bij sommige baby’s die geboren zijn met donker haar, wordt het haar na enkele maanden lichter. Tijdens de puberteit wordt het haar dan weer donkerder.
De kleur van het haar vlak na de geboorte wordt beïnvloed door geslachtshormonen van de moeder. Na een tijdje zijn die uit het bloed van de baby verdwenen. In de puberteit neemt de productie van geslachtshormonen bij het kind toe.
Verandert door de werking van de geslachtshormonen het fenotype voor ‘haarkleur’? En verandert het genotype erdoor?

Bij sommige baby’s die geboren zijn met donker haar, wordt het haar na enkele maanden lichter. Tijdens de puberteit wordt het haar dan weer donkerder.

De kleur van het haar vlak na de geboorte wordt beïnvloed door geslachtshormonen van de moeder. Na een tijdje zijn die uit het bloed van de baby verdwenen. In de puberteit neemt de productie van geslachtshormonen bij het kind toe.

Verandert door de werking van de geslachtshormonen het fenotype voor ‘haarkleur’? En verandert het genotype erdoor?

1. alleen het fenotype
2. alleen het genotype
3. zowel het fenotype als het genotype

Aan de slag

1. Maak deze LessonUp van 11.3 in de klas LessonUp.

2. Maak de volgende leerwerkboek opdrachten: 4, 5, 7, 8,  OF

3. Ben je toe aan wat meer uitdaging? Maak dan de Examentraining (blz.104) van je werkboek en kijk deze na.

Level 1 opdracht	Level 2 opdracht	Level 3 opdracht	Level 4 opdracht
Maak de volgende werkboek opdrachten van 11.3 en kijk deze na! Opdracht: 4, 5, 7, 8,	Werk de leerdoelen van 11.3 uit en gebruik hierbij ook de plaatjes uit het boek. Leerdoelen vind je in de Studiewijzer van biologie en in de LessonUp.	Maak de Samenvatten opdrachten (blz. 95) + Test jezelf opdrachten (blz.100) van 11.3 van je werkboek en kijk deze na!	Maak de Examentraining (blz.104) van je werkboek en kijk deze na.

Keuzemenu

Spelregels:

1 keuze maken uit onderstaan level opdrachten en kunnen laten zien tijdens de volgende les.