Grammatica zinsdelen herhalen uitleg + oefenen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 3

2TH zinsdelen

Nodig: 

1. Laptop voor Lessen Up

2. Je eigen aantekeningen.

3. pen en papier

Redekundig ontleden

Zinsdelen:

persoonsvorm

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Leerdoel

• Ik weet de regels van zinsontleding. 
  
• Ik kan de regels van zinsontleding toepassen in  zinnen. 
  

De persoonsvorm (pv)

Maak de zin vragend (enkelvoudige zin). Het werkwoord dat aan het begin van de zin komt, is de persoonsvorm. 

Joost kan goed voetballen. 

Kan Joost goed voetballen?

Het werkwoord kan komt aan het begin en is dus de persoonsvorm.

Zet de zin in een andere tijd.

Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Joost kan goed voetballen.

Joost kon goed voetballen.

Het werkwoord kan wordt kon, dus kan is de persoonsvorm.

Quiz

Benoem in de volgende zinnen de persoonsvorm.

Mijn ouders hebben een nieuwe auto gekocht.

1. hebben
2. hebben gekocht
3. een nieuwe auto

De verzekering heeft het geld uitgekeerd.

1. de verzekering
2. het geld
3. uitgekeerd
4. heeft

Maak de oefening

1. Het zwarte jurkje van Claire heeft ze gekocht in Utrecht.

2. De planten hebben op de vensterbank gestaan.

3. Wij gaan naar Griekenland op vakantie.

4. De zomervakantie zal 6 weken duren.

5. Met Kerst gaan wij 2 weken naar New York.

Werkwoordelijk gezegde (wwg)

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit:

Een persoonsvorm (wanneer er 1 werkwoord in de zin staat) of 

Een persoonsvorm + één of meer andere werkwoordsvormen.

Quiz

Benoem in de volgende zinnen het werkwoordelijk gezegde.

Komt je zus ook vanavond?

1. Komt
2. Komt vanavond

Ik ben vandaag naar Amsterdam gereden.

1. Ben
2. Ben vandaag gereden
3. Ben gereden

Ik ben gisteren gaan fietsen.

1. ben gisteren
2. ben fietsen
3. ben gaan fietsen

Maak de oefening

1. Het zwarte jurkje van Claire heeft ze gekocht in Utrecht.

2. De planten hebben op de vensterbank gestaan.

3. Wij gaan naar Griekenland op vakantie.

4. De zomervakantie zal 6 weken duren.

5. Met Kerst gaan wij 2 weken naar New York.

Het onderwerp (ow)

Zoek eerst de persoonsvorm.

Stel dan de vraag:

Wie of wat + persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde)?

Het antwoord op die vraag is het onderwerp.

Voorbeelden

Morgen ga ik naar de markt.

Persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde): ga

Onderwerp: wie gaat? = ik 

De dieren in de dierentuin hebben vanmorgen gegeten.

Persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde) hebben gegeten

Onderwerp: wie hebben gegeten? = de dieren in de dierentuin 

Quiz

Benoem in de volgende zinnen het werkwoordelijk gezegde en het onderwerp.

Alle leerlingen in onze klas hebben een boek en een schrift.

1. hebben/alle leerlingen
2. hebben/een boek en een schrift
3. in/alle leerlingen
4. hebben/alle leerlingen in onze klas

Wie heeft er geld gespaard voor het schooluitje?

1. heeft/geld
2. heeft gespaard/voor het schooluitje
3. heeft gespaard/geld
4. heeft gespaard/wie

Wil jij mij even optillen?

1. wil/mij
2. wil/jij
3. wil optillen/jij
4. wil optillen/mij

Maak de oefening

1. Het zwarte jurkje van Claire heeft ze gekocht in Utrecht.

2. De planten hebben op de vensterbank gestaan.

3. Wij gaan naar Griekenland op vakantie.

4. De zomervakantie zal 6 weken duren.

5. Met Kerst gaan wij 2 weken naar New York.

Lijdend voorwerp (lv)

Je vindt het lijdend voorwerp door in een zin te vragen:

wie/wat + gezegde + onderwerp.

Ik plak mijn band. 

Persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde): plak

Onderwerp: wie plakt? = ik

Vraag: Wat plak ik? = mijn band. 

Lijdend voorwerp = mijn band.

Ik heb voor mijn verjaardag een smart watch van mijn ouders gekregen. 

Persoonsvorm = heb

Werkwoordelijk gezegde = heb gekregen

Onderwerp (wie heeft gekregen?) = ik

Lijdend voorwerp (wat heb ik gekregen?) = een smart watch

Quiz

Benoem in de volgende zinnen het lijdend voorwerp.

Ik heb die kapotte computer gemaakt.

1. ik
2. kapotte computer
3. die kapotte computer
4. heb gemaakt

Mijn moeder heeft voor Moederdag een mooie bos bloemen gekregen.

1. mijn moeder
2. een bos bloemen gekregen
3. een mooie bos bloemen
4. voor Moederdag

De docent geeft ons een compliment voor ons gedrag.

1. een compliment
2. de docent
3. ons
4. voor ons gedrag

Maak de oefening

1. Het zwarte jurkje van Claire heeft ze gekocht in Utrecht.

2. De planten hebben op de vensterbank gestaan.

3. Wij gaan naar Griekenland op vakantie.

4. De zomervakantie zal 6 weken duren.

5. Met Kerst gaan wij 2 weken naar New York.

Meewerkend voorwerp (mv)

Voor een meewerkend voorwerp kun je aan of voor zetten of weglaten.

Je vindt het meewerkend voorwerp door te vragen: 

aan wie/voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp. 

Het is geen meewerkend voorwerp wanneer aan of voor voorzetsels zijn:

De auto staat aan de kant van de weg (aan is voorzetsel)

Het schilderij hangt aan de muur (aan is een voorzetsel)

Je stelt dan de vragen: waar staat de auto? / waar hangt het schilderij?

Voorbeelden

Ik koop voor mijn vrienden een ijsje in de stad.

Persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde): koop

Onderwerp (wie koopt?) = ik

Lijdend voorwerp (wat koop ik?) = een ijsje

Meewerkend voorwerp (voor wie koop ik een ijsje?) = voor mijn vrienden

Ik heb een brief gestuurd aan mijn vriendin in Engeland. 

Persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde) = heb gestuurd

Onderwerp (wie heeft gestuurd?) = ik

Lijdend voorwerp (wat heb ik gestuurd?) = een brief

Meewerkend voorwerp (aan wie heb ik een brief gestuurd?) = aan mijn vriendin in Engeland

Quiz

Benoem in de volgende zinnen het meewerkend voorwerp.

Geven alle leerlingen jou een high five?

1. een high five
2. jou
3. alle leerlingen
4. jou een high five

Deze broek heb ik voor jou gekocht.

1. voor jou
2. deze broek
3. heb gekocht
4. ik

Die foto van jou hangt bij je ouders aan de muur.

1. die foto van jou
2. je ouders
3. aan de muur
4. geen meewerkend voorwerp

Bijwoordelijke bepaling (bwb)

• Een bijwoordelijke bepaling kan in een zin staan, maar dat hoeft niet. 
• Er kunnen ook meerdere bijwoordelijke bepalingen  in een zin staan.
  
• Alles wat je overhoudt na het benoemen van alle zinsdelen, noem je bwb.
  
• Bijwoordelijke bepalingen zijn vaak plaatsen of tijden, maar het kan van alles zijn. 
  

Voorbeelden / zinsdelen

Hij | heeft | aan Sanne | voor haar verjaardag | een cadeau | gegeven.

persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde) = heeft gegeven

onderwerp (wie heeft gegeven?) = hij  

lijdend voorwerp (wat heeft hij gegeven?) = een cadeau

meewerkend voorwerp (aan wie heeft hij een cadeau gegeven?) = aan Sanne

bijwoordelijke bepaling (je houdt over) = voor haar verjaardag

Vorige week | wilden | Bart, Kees en Ben | een bioscoopbon | gaan kopen | bij de Primera | voor hun jarige vriendin. 

Persoonsvorm (werkwoordelijk gezegde) = wilden gaan kopen

Onderwerp (wie wilden gaan kopen?) = Bart, Kees en Ben

Lijdend voorwerp (wat wilden Bart, Kees en Ben gaan kopen?) = een bioscoopbon

Meewerkend voorwerp (voor wie wilden Bart, Kees en Ben een bioscoopbon gaan kopen?) = voor hun jarige vriendin

Bijwoordelijke bepaling (wat blijft over?) = vorige week (wanneer?), bij de Primera (waar?)

Opdracht

Benoem alle zinsdelen (zet strepen) van onderstaande zinnen.

1. Vorige week heeft onze mentor voor alle leerlingen een ijsje gekocht in de stad.

2. De medewerker van de supermarkt heeft alle verrotte bananen weggegooid.

3. De dure Mercedes staat vanaf morgen bij ons in de garage.

4. Ik schenk een glas cola in voor jou.