Taalverzorging deel 10

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

TAALVERZORGING

BASIS op ORDE

Jas in de kluis

Tas op de grond

Oortjes & kauwgom uit

Respect 

Positieve mindset

Kahoot 

Taalverzorging

Werkwoordspelling:

Correct spellen van alle werkwoorden in een (samengestelde) zin 

- PV correct spellen

- VD correct spellen

- Bijvoeglijk gebruikt VD

- Engels werkwoorden

- Gebiedende wijs

Spelling:

Correct spellen van niet-werkwoorden 

-Leestekens

-Afkortingen

-Aan elkaar of los?

-Tussenletters in samenstellingen

-Koppelteken en trema

-Met of zonder n? 

Lesdoel 

Je leert het koppelteken en de trema op de juiste manier gebruiken

Herhaling samenstellingen: 4 opties

Optie 1)  De basisregel

Optie 2)  De regel van de tussen -s 

Optie 3) De regels van de tussen -en

Optie 4) De regels van de tussen -e 

Optie 1) De basisregel

Samenstellingen schrijf je aan elkaar, je plakt de woorden aan elkaar vast. 

Stoelpoot

Tafellaken 

Luchtballon 

 

Optie 2) je krijgt een tussen -s

Als je die hoort!
jongen + broek = jongensbroek 

beroep + voetballer = beroepsvoetballer
stad + plein = stadsplein (want ook stadspark, stadsmens etc)

TIP: bij twijfel omdat je al een 's' hoort: maak een andere samenstelling!

varkensstal want varkensvlees  / varkenshaas

Optie 3) je krijgt een tussen -en 

Als het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is met alleen een meervoud op -en:  

roos + geur = rozengeur

kip + hok = kippenhok

krent + bol = krentenbol

tomaat + soep = tomatensoep 

Optie 4) je krijgt een tussen -e

Let op: Dit is een moeilijke! 

• Heeft het meervoud een -s --> dan gebruik je de -e:
  garages dus garagebedrijf
• Heeft het meervoud -en EN -es --> dan -e:
  groenten of groentes dus groentesoep / lades of laden dus ladeblok
• Het eerste deel verwijst naar iets waar er maar 1 van is:
  zonneschijn, maneschijn (maar sterrenstof), koninginnemarkt
• bij versterkende betekenis: beresterk / apetrots 

Maar wat nou als de uitspraak in de problemen komt ? 

Klinkerbotsing 

In samenstellingen komen vaak klinkers voor die je ook samen kunt uitspreken, de zogenaamde botsende klinkers, zoals aa, oe, ui. 

Deze klinkerbotsing los je op met een koppelteken: 

naapen --> na-apen

familieuitje --> familie-uitje

autoexpert --> auto-expert

maar... knieoperatie en pizzaoven (hier geeft de uitspraak geen probleem)

Maak de juiste samenstelling
zo + even

Maak de juiste samenstelling
gala + avond

Maak de juiste samenstelling
ski + instructeur

Maak de juiste samenstelling
informatie + avond

Maak de juiste samenstelling
rij + examen

1) Samenstelling met klinkerbotsing

2) Bij gelijkwaardige delen: zwart-wit / hotel-restaurant

3) Bij samengestelde aardrijkskundige namen: Zuid-Holland / Midden-Limburg

4) Voor of achter een cijfer, letter of symbool: A4-papier / tussen -n 

5) Bij een samenstelling met een afkorting: tv-zender / vmbo-leerling

6) Een samenstelling met de woorden: niet- / non- / bijna- / leerling-/ oud- / ex- / collega- / interim- : non-binair / oud-leerling / ex-vriendin

7) Samenstelling met woorden: -generaal / -president / - verbaal / - militair

proces-verbaal / minister-president 

8) Samenstelling met Sint- of St- : Sint-Nicolaas / sint-bernardshond

9) Samenstelling met ik- / jij- / wij- /: ik-persoon / wij-vorm

10) Woorden die samen 1 begrip vormen: kant-en-klaarmaaltijd / twee-onder-een-kapwoning

Wanneer een koppelteken? 

Alle regels van het koppelteken!

Klinkerbotsing

Bij samenstellingen waarbij de uitspraak in de problemen komt gebruik je dus een koppelteken.

Maar hoe lossen we het op bij woorden die geen samenstelling zijn?

Bij geen samenstelling gebruiken we dan een trema:

Poëzie

Zeeën

Geëxperimenteerd

Beëindigen 

maar: beangstigen (uitspraak geen probleem... vindt men..)

Alle regels van de trema! 

Nu jullie :) 

Nieuw Nederlands digitaal

Cursus 7 - Spelling 

§ 6 Koppelteken en trema

Opdracht 1 t/m 6

Zelfstandig