H5 - TH3 - BS1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H5 - T3: Vertering - BS1: voedingsstoffen

SE2: H4: T3 & H5: T1 t/m T3 + PSE =>8t/m21 december

planner 6,5 weken:

-> 2 weken: thema 3 - vertering 

-> 2 weken: thema 4 -  transport 

-> 2,5 weken: herhaling T1 + T3 + onderzoek doen

• thema 2 - DNA
  
• thema 3 - genetica (havo4)

Leerdoelen

Je kent het onderscheid tussen een voedingsmiddel en een voedingsstof

Je kent de 7 groepen voedingsstoffen

Je kunt uitleggen waar de voedingsstoffen voor worden gebruikt

begrippen

voedingsmiddelen

voedingsstoffen

bouwstof

brandstoffen

eiwitten

aminozuren

koolhydraten

voedingsvezels

vetten

verzadigd 

onverzadigd

essentiële vetzuren

cholesterol

Voedingsmiddel of voedingsstof?

Sleep de termen naar de juiste categorie

voedingsmiddel

voedingsstof

vitamine C

sinaasappelsap

aardappel

koolhydraat

boterham

eiwit

Welke groepen van voedingsstoffen ken je?

7 groepen voedingsstoffen

koolhydraten (sachariden; binas 67F)

eiwitten (peptiden; binas 67H)

vetten (lipiden; binas 67G)

water

mineralen

vitaminen

voedingsvezels

koolhydraten

kennen we van: thema 1 stofwisseling

-> binas 67F

opbouw: 

• voortgezette assimilatie
• mono- en disachariden samen
• vormen: polysachariden

eiwitten

kennen we van o.a. thema 2 DNA

-> binas 67H

opgebouwd uit peptiden / 

aminozuren

"recepten" in het DNA

geproduceerd in ribosomen

eiwitten

kennen we van o.a. thema 2 DNA

-> binas 67H

opgebouwd uit peptiden / 

aminozuren

"recepten" in het DNA

geproduceerd in ribosomen

-> structuren 2D/3D/4D + Golgi apparaat

eiwitten

let op:

bij dissimilatie worden eiwitten eerst

omgezet in glucose voor ze verbranden

essentiële aminozuren kunnen mensen 

niet zelf produceren

vetten

kennen we van thema 1 stofwisseling

binas 67G -> opbouw:

• door voortgezette assimilatie
  
• glycerol + vetzuren

vetten

kennen we van thema 1 stofwisseling

binas 67G -> opbouw:

• door voortgezette assimilatie
  
• glycerol + vetzuren

verschillende vetzuren mogelijk

verzadigde - onverzadigde

vetten

kennen we van thema 1 stofwisseling

binas 67G -> opbouw:

• door voortgezette assimilatie
  
• glycerol + vetzuren

verschillende vetzuren mogelijk

verzadigde - onverzadigde

mineralen (zouten)

stoffen zoals:

• calcium, fosfor, kalium, natrium...
  

gebruikt bij verschillende processen:

• werking zenuwen
  
• stevigheid botten

dosering is erg belangrijk! 

spoorelementen: weinig nodig (I, Fe, F, Cr)

ze worden niet verteerd!

vitamines

organische stoffen 

nodig bij processen

- provitamine = bouwstof

• lichaam maakt zelf vitamine 
  

ze worden niet verteerd!

vitamines

organische stoffen 

nodig bij processen 

- provitamine = bouwstof

• lichaam maakt zelf vitamine 
  

dosering is belangrijk!

• hangt van levensfase af

vitamines

organische stoffen 

nodig bij processen 

- provitamine = bouwstof

• lichaam maakt zelf vitamine 
  

dosering is belangrijk!

• hangt van levensfase af

voedingsvezels

let op! niet in BS1

worden niet verteerd

nodig voor goede ontlasting 

geven een voller gevoel

te vinden in:

• volkoren producten, groente, fruit

ze worden niet verteerd!

glucose is een ...

1. koolhydraat
2. vet
3. eiwit
4. voedingsvezel

het molecuul uit de afbeelding behoort tot de ...

1. sachariden
2. peptiden
3. lipiden

zowel natrium als chloride zijn ...

1. vitaminen
2. mineralen
3. voedingsvezels

het molecuul uit de afbeelding behoort tot de ...

1. sachariden
2. peptiden
3. lipiden

Geef de definitie van het begrip 'verteren'.

Verteren

het verkleinen van grote niet-opneembare moleculen zodat voedingstoffen opgenomen kunnen worden in het bloed

deze afbraak vindt plaats door werking van enzymen

Wel of niet verteren?

Moeten deze voedingsstoffen wel of niet worden verteerd?

wel verteren

niet verteren

koolhydraten

eiwitten

mineralen

vitaminen

vetten

water

voedingsvezels

koolhydraten verteren: sleep de termen naar de juiste plaats

afgebroken

 tot

afgebroken

 tot

opname in het bloed

polysacharide

monosachariden

disachariden

eiwitten verteren: sleep de termen naar de juiste plaats

afgebroken

 tot

afgebroken

 tot

opname in het bloed

di/tripeptiden

aminozuren

polypeptide

vetten verteren: sleep de termen naar de juiste plaats

afgebroken

 tot

opname in het bloed en/of lymfe

glycerol

triglyceride

losse vetzuren

Functies van voedingsstoffen

3 B's 

brandstof: koolhydraat, vet (overschot wordt opgeslagen)

bouwstof: eiwit, vet en water

beschermende stof: vitaminen en mineralen

voedingsvezel: wordt niet verteerd, wordt niet opgenomen

trekt water aan en stimuleert peristaltiek

Wat is een essentieel aminozuur?

1. een aminozuur dat je lichaam zelf aanmaakt dus die hoef je niet met je voeding binnen te krijgen
2. een aminozuur dat je lichaam niet zelf aanmaakt dus die hoef je niet met je voeding binnen te krijgen
3. een aminozuur dat je lichaam zelf aanmaakt dus die moet je binnenkrijgen met je voeding
4. een aminozuur dat je lichaam zelf niet aanmaakt dus die moet je binnenkrijgen met je voeding

Maak gebruik van binas 82A!
Nachtblindheid is een gebreksziekte ten gevolge van een tekort aan ...

1. vitamine A
2. vitamine B3
3. vitamine C
4. vitamine D

Maak gebruik van binas 82A!
Rachitis is een gebreksziekte ten gevolge van een tekort aan ...

1. vitamine A
2. vitamine B3
3. vitamine C
4. vitamine D

diabetes mellitus type 2 (ouderdomssuikerziekte) is een ...

1. 'gebreksziekte'
2. 'welvaartsziekte'

huiswerk

maak opdracht 1 t/m 9

verdieping -> opdracht 10

lees BS2