5.5 Impulsgeleiding

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

WAT

* lezen, maken, nakijken 5.5+5.6

** testjezelf 5.5 en 5.6
** groene context opgaven 5.5

*** examenopgaven T5

HOE

individueel

in stilte

HULP NODIG

1. kijk in de tekst in je basisstof
2. schrijf je vraag op, vraag na afloop of tijdens een R-les aan je docent
3. vinger omhoog zodra docent langs je tafeltje loopt

actie - IN STILTE

Hormonen worden gemaakt door:

1. endocriene klieren
2. exocriene klieren
3. beide soorten klieren

Alvleesklier

Glucose

Glycogeen

Insuline

Glucagon

Bloedsuikerpsiegel gaat omlaag

Bloedsuikerpsiegel gaat omhoog

Lever

Wat is het verschil tussen een prikkel en een impuls? (er zijn 2 antwoorden goed )

1. Een prikkel is informatie uit de omgeving
2. Een impuls is informatie uit de omgeving
3. Een prikkel is een elektrisch stroompje
4. Een impuls is een elektrisch stroompje

Zenuwstelsel

communicatie mogelijk tussen:

• zintuigcellen en zenuwcellen, 
• zenuwcel en zenuwcel
• zenuwcel en spieren/klieren. 

gebeurt door:

1. impulsgeleiding 
2. afgifte van neurotransmitters.

Impulsgeleiding   

Hoe een elektrisch signaal van dendriet naar het cellichaam (A) naar de axon uiteinde (B) wordt doorgegeven.

A

B

impuls = elektrisch signaal dat via zenuwcellen wordt doorgegeven

Impulsgeleiding is een electrisch signaal. Electriciteit wordt veroorzaakt door het bewegen van geladen deeltjes. In dit geval zijn dit ionen. De binnenkant van de cel is negatief geladen ten opzichte van de buitenkant   .

BINAS 88D

Impulsgeleiding: elektrisch signaal, via zenuwen,
door actiefase, even kort positief geladen, verplaatst zich over de zenuwcel, van dendriet naar axon. 

Hoe ziet impulsgeleiding er uit langs het membraan van het axon? 

Drempelwaarde

In een zintuigcel ontstaat een impuls als de prikkel sterker is dan de drempelwaarde = prikkeldrempel

-> de prikkel moet boven de drempelwaarde zijn

Minimaal -50mV aan binnenkant van zenuwcel, anders wordt er geen impuls doorgegeven --> "alles of niets principe"

Hoe kan je lichaam dan een sterke prikkel van een zwakke prikkel onderscheiden?

zwakke prikkel - lage impulsfrequentie

Sterke prikkel - hoge impulsfrequentie

impulsfrequentie - het aantal impulsen per tijdseenheid.

Impulsgeleiding  kan nog sneller!

• Cel van Schwann/myelineschede = een isolerende laag om axon.
• signaal moet sprongsgewijs worden doorgegeven. 
• dit gaat 50x zo snel als zonder myeline.

Synaps - impulsoverdracht

1. impuls komt aan bij uiteinde zenuw (axon)
2. blaasje met neurotransmitter wordt losgelaten
3. in de synapsspleet
4. bindt aan receptor op volgende zenuwcel
5. poortje gaat open: impuls in nieuwe zenuwcel!

www.bioplek.org

Als de ADH concentratie hoog is, dan...

1. Wordt er veel, geconcentreerde urine geproduceerd
2. Wordt er weinig, geconcentreerde urine geproduceerd
3. Wordt er veel, ongeconcentreerde urine geproduceerd
4. Wordt er weinig, ongeconcentreerde urine geproduceerd

Het zenuwstelsel bij vertebraten is in 2 secties verdeeld: Het centrale en het perifere zenuwstelsel. Het centrale zenuwstelsel bestaat uit:

1. De hersenen
2. De hersenen en het ruggenmerg
3. De hersenen, het ruggenmerg en de spinale zenuwen
4. De hersenen, het ruggenmerg, de sensorische en de motorische neuronen

Waar ligt het cellichaam van de motorische neuron?

1. in het centrale zenuwstelsel
2. buiten het centrale zenuwstelsel

Welke neuronen bevinden zich in deel 9?

1. alleen schakelneuronen
2. alleen sensorische neuronen
3. Alleen motorische neuronen
4. zowel schakel als motorische neuronen

Een sensorisch neuron loopt van perifere zenuwstelsel naar het centrale zenuwstelsel

1. waar
2. niet waar
3. Beide
4. nee andersom

Reflexen en het autonome zenuwstelsel

Autonome zenuwstelsel regelt niet bewuste reacties zoals hartslag, temperatuur, stofwisseling. 

autonome zenuwstelsel

Autonome zenuwstelsel te verdelen in:

• orthosympathisch: fight&flight (in actie)
• parasympatisch: rest&digest (rust)

Dubbele innervatie bij organen 

binas tabel 88L

binas tabel 88L

Is het effect van adrenaline gelijk aan die van het para- of orthosympatisch zenuwstelsel?

1. parasympatisch
2. orthosympatisch

Binas 88B - Het orthosympatische zenuwstelsel is een onderdeel van het ... zenuwstelsel.

1. autonome
2. animale
3. perifere
4. brain crash

Via het orthosympatische zenuwstelsel wordt:

1. Glycogeen omgezet naar glucose door insuline
2. Glucose omgezet naar glycogeen door insuline
3. Glycogeen omgezet naar glucose door glucagon
4. Glucose vrijgemaakt uit glycogeen door insuline

Je schrikt. Welk deel van je autonome zenuwstelsel is actief? En wat gebeurt er met je pupilgrootte? Binas 88L

1. orthosympatisch-groter
2. orthosympatisch-kleiner
3. parasympatisch-groter
4. parasympatisch-kleiner

Het autonome zenuwstelsel

Opdrachten samen bespreken

39, 40, 41, 45

www.bioplek.org

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe impulsgeleiding plaatsvindt.
• Je kunt beschrijven hoe impulsoverdracht plaatsvindt. 

Zenuwstelsel zorgt voor:

communicatie tussen:

• zintuigcel   > zenuwcel
• zenuwcel  > zenuwcel
• zenuwcel  > spier of klier

door:           impulsgeleiding         en         afgifte neurotransmitters

Wat is het verschil tussen een prikkel en een impuls? (er zijn 2 antwoorden goed)

1. Een prikkel is informatie uit de omgeving
2. Een impuls is informatie uit de omgeving
3. Een prikkel is een elektrisch stroompje
4. Een impuls is een elektrisch stroompje

Impulsgeleiding

Hoe een electrisch signaal van het cellichaam (A) naar de axon uiteinde (B) wordt doorgegeven.

A

B

Impulsgeleiding is een electrisch signaal. 

Electriciteit wordt veroorzaakt door het bewegen van geladen deeltjes. In dit geval zijn dit ionen. De binnenkant van de cel is negatief geladen ten opzichte van de buitenkant.

BINAS 88D

Impulsgeleiding kan opgedeeld worden in 5 fasen

1. rustfase

2. depolarisatiefase

3. repolarisatiefase

4. hyperpolarisatie

5. herstelfase

1. rustfase - rustpotentiaal, waarbij het ladingsverschil tussen de binnenkant en buitenkant van de cel -70mV is. 

2. depolarisatiefase -  door prikkels worden ionen door het membraan gelaten waarbij het potentiaal verschil tussen binnen en buiten oploopt tot +30mV

3.  repolarisatie - door nog meer verplaatsing van ionen verandert het potentiaal verschil tussen binnen en buitenkant weer terug naar -70mV

4. hyperpolarisatie - de ion verdeling schiet zelfs evenonder de -70mV

5. herstelfase - de ionen gaan weer naar hun oorspronkelijke positie. tijdens deze periode kan er geen impulsgeleiding plaatsvinden (duurt 1 msec.)

Impulsgeleiding door middel van een actiepotentiaal die opgedeeld kan worden in 5 fasen

Impulsgeleiding & impulsoverdracht

ladingsverschil:

Bij een zenuwcel in rust heeft het cytoplasma een negatieve elektrische lading ten opzichte van de buitenkant van de cel.

Het verschil is +- 70 milivolt.

Dit noemen we het rustpotentiaal.

Na+ en K+ poorten

In het membraan van zenuwcellen zitten natrium en kalium poorten,

 deze laten natrium en Kalium door

Natrium van buiten naar binnen de 

Kalium van binnen naar buiten de zenuwcel

Ionen

In het cytoplasma meer K+ ionen.

Buiten cel meer Na+ ionen.

Binnen de cel meer negatief geladen ionen waardoor negatieve lading binnenkant.

actief transport

Impulsgeleiding kan opgedeeld worden in 5 fasen

1. rustfase

2. depolarisatiefase

3. repolarisatiefase

4. hyperpolarisatie

5. herstelfase

De prikkel die bij de dendrieten binnenkomt moet sterk genoeg zijn om een potentiaal verschil van -50mV te bewerkstelligen. Dit is de drempelwaarde. Lukt dit niet, dan wordt de impuls niet doorgegeven naar het axon. Lukt dit wel dan ontstaat er een actiepotentiaal. (het alles-of-nietsprincipe).

Tijdens de actiepotentiaal ontstaat er altijd eenzelfde impulssterkte (+20mV) . 

Hoe kan je lichaam dan een sterke prikkel van een zwakke prikkel onderscheiden?

Zorgt elke prikkel tot impulsgeleiding? 

Hoe kan je lichaam dan een sterke prikkel van een zwakke prikkel onderscheiden?

zwakke prikkel - lage impulsfrequentie

Sterke prikkel - hoge impulsfrequentie

impulsfrequentie =  het aantal impulsen per tijdseenheid.

Impulsgeleiding kan nog sneller!

• Cel van Schwann maakt een isolerende laag om axon. 
• Hierdoor moet signaal sprongsgewijs worden doorgegeven. 
• Dit gaat 50x zo snel als zonder myeline.

Hoe ziet impulsgeleiding er uit langs het membraan van het axon? 

bestudeer nu de animatie op de volgende  slide

https:

Impulsoverdracht

Hoe een signaal van de ene zenuwcel naar de andere zenuwcel wordt doorgegeven (bij een synaps C).

C

Impulsoverdracht

De impulsoverdracht van zenuwcel naar zenuw-, spier- of kliercel gebeurt met neurotransmitters.

Deze neurotransmitters worden losgelaten in de synaptische spleet waarna zij zich binden aan receptoren van de doelwitcel en daar de Na+ kanalen open gaan.

bestudeer de animatie op de volgende slide

Impulsoverdracht

neuron 1

neuron 2

Wanneer de actiepotentiaal van neuron 1 aankomt bij de synaps zal een stof (neurotransmitter) vrijkomen in de synaptische spleet. Deze neurotransmitter kan binden aan receptoren van neuron 2 en zo een actiepotentiaal in neuron 2 starten (impusoverdracht van neuron 1 naar neuron 2). 

Aan de slag: maken

5.5 impulsgeleiding 

5.6 Spieren en bewegen + samenhang (pijn is fijn) 

Examenopgaven H5

Axonen geleiden impulsen

Een impuls is een lading verandering over het axon.

Wat is een impuls?

1. een signaal uit de omgeving
2. een elektrisch signaal in de huid
3. een elektrisch signaal dat door zenuwen gaat
4. signaal in de hersenen

Welke opmerking over impulsen is juist?

1. Impulsen laten zintuigen reageren
2. Zintuigen nemen Impulsen van buiten je lichaam waar
3. Impulsen kunnen ontstaan in zintuigen
4. Impulsen gaan altijd naar spieren toe

Drempelwaarde

Als een prikkel te zwak is --> geen impuls

Als een prikkel sterk genoeg is --> wel impuls

Impulsoverdracht

De impulsoverdracht van zenuwcel naar zenuw-, spier- of kliercel gebeurt met neurotransmitters.

Deze neurotransmitters worden losgelaten in de synaptische spleet waarna zij zich binden aan receptoren van de doelwitcel en daar de Na+ kanalen open gaan.