Hoofdstuk 3 Parlementaire democratie in NL vanaf 1917

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welke politicus staat hier achter premier Rutte?
(hint: van welke partij is Rutte en
bij welke politiek-maatschappelijke stroming
hoort deze partij?)

1. 
2. 
3. 
4. 

Waarom zou Rutte een foto van Thorbecke op zijn kamer hebben staan?

Vorige les

H2 Politieke stromingen 

1848-1919

- Regering legt verantwoording af aan 

   parlement, koning is onschendbaar.

- opkomst politieke stromingen; liberalen, 

   confessionelen en socialisten

- ontstaan politieke partijen

Het kabinet liberale van Cort van der Linden 

1913- 1918

In 1917 vond een nieuwe grondwetswijzing plaats
(de Pacificatie). Welke twee belangrijke kwesties werden na jaren van strijd nu eindelijk opgelost?

'Sinterklaasfeest van 1917'

Aletta Jacobs

Zij krijgt hier 'niks', omdat vrouwen slechts passief en geen actief kiesrecht kregen.

Pieter Jelles Troelstra

Hij was blij, omdat er algemeen kiesrecht voor mannen kwam.

Abraham Kuyper

Hij was blij, omdat er ook geld kwam voor bijzonder onderwijs.

MP Cort van der Linden

van Gijn

De partijendemocratie

- Volksvertegenwoordiging moest afspiegeling worden van het Nederlandse volk.

- Dit kon niet met een districtenstelsel, dit werd in 1917 vervangen door de evenredige vertegenwoordig.

- Hierdoor kwam er een partijendemocratie met politieke partijen in plaats van individuen die gekozen werden. 

- Er ontstonden fracties. 

Bekijk deze afbeelding goed.

Maak de juiste combinaties. 

feministen

socialisten

liberalen

confessionelen

streefden in de politiek naar meer gelijkheid en minder verschil tussen arm en rijk

deze politici gingen van het geloof uit en richtten in 1879 de eerste politieke partij op

eisten gelijke rechten voor vrouwen en opheffing van de achterstanden

streefden in de politiek naar meer vrijheid

Welke kenmerken horen bij welke periode?

Nederland tussen 1848-1917

Nederland na 1919

Censuskiesrecht

Districtenstelsel

Kamerleden vertegenwoordigen politieke partijen

Evenredige vertegenwoordiging

Kamerleden 

vertegenwoordigen district

Alleen openbare scholen gefinancierd door overheid

Algemeen kiesrecht

Openbaar en bijzonder onderwijs fincieel gelijkgesteld

3.1 Verzuiling crisis en bezetting

1919-1945

Gevolgen van de invoering van het algemeen kiesrecht en systeem van evenredige vertegenwoordiging:

• liberalen verliezen meerderheid in 

       parlement

• confessionele partijen hebben nu meerderheid
• Geen enkele partij absolute meerderheid dus altijd coalities van ARP, CHU, RKSP

Het interbellum

Gevolgen voor Nederland

November 1918:

Einde WOI; overal in Europa breken opstanden uit

Troelstra leider van de SDAP denkt dat ook in Nederland de arbeiders de macht kunnen overnemen en roept de revolutie uit.

1917 Russische revolutie:

communisten onder leiding van Lenin grijpen de macht

Internationale ontwikkelingen

Nov 1918 Einde Eerste Wereldoorlog

Gevolgen voor Nederland:

Overal in Europa breken revoluties en opstanden uit

Troelstra leider van de SDAP denkt dat ook in Nederland de arbeiders de macht kunnen overnemen en roept de revolutie uit.

Mislukt; SDAP wordt gezien als gevaarlijk en onbetrouwbaar

1

2

Oprichting Communistische Partij Nederland (CPN)

Gevolgen voor Nederland

Oprichting Nationaal- Socialistische Beweging (NSB) onder leiding van Anton Mussert

Ontstaan fascisme en nationaal- socialisme

1929 Beurscrisis in New York

Gevolgen:

- wereldwijde economische crisis

- grote werkloosheid en armoede

- extreme partijen die tegen de democratie zijn 

   zoals de communisten en de nationaal- 

   socialisten krijgen steeds meer aanhang

Gevolgen voor Nederland:

CPN en NSB ondanks werkloosheid en armoede weinig aanhang -> geen bedreiging voor democratie

Nederland stabiele democratie omdat:

1. Verzuiling; Nederlanders trouw aan hun eigen 'zuil'
2. Nederland niet betrokken geweest bij WO I dus geen ontevreden oorlogsveteranen
3. Minister- president Colijn (ARP); gezien als een krachtige leider die Nederland door crisis kon leiden

mei 1940

 Einde van de democratie en de rechtsstaat in Nederland

3.1 Verzuiling, crisis en bezetting 

                        1919-1945

Gevolgen grondwetswijziging van 1917: 

- Liberalen verliezen meerderheid in parlement

- Confessionele partijen meerderheid

- Socialisten gewantrouwd door Troelstra's   

   revolutie poging

- Ontstaan antidemocratische partijen: CPN en 

   NSB maar weinig aanhang door:

       - verzuiling

      -  geen oorlogsveteranen uit WO I

      - krachtig leiderschap minister- president 

         Colijn

Duitse bezetting (1940-1945) maakt einde aan Nederlandse rechtsstaat en democratie.

Wat is een gevolg van de grondwetswijziging van 1917?

1. De liberalen verliezen hun meerderheid in het parlement aan de confessionelen
2. De SDAP wordt de grootste partij in het parlement
3. De confessionelen verliezen hun een meerderheid in het parlement aan de liberalen
4. De ministeriële verantwoordelijkheid wordt ingevoerd

Welke twee antidemocratische partijen ontstaan in Nederland tijdens het interbellum?

Ondanks de vele bedreigingen blijft de Nederlandse democratie in de jaren '30 bestaan. Wat is hiervoor geen verklaring

1. Nederland heeft geen ontevreden oorlogsveteranen uit de Eerste Wereldoorlog
2. minster-president Colijn wordt gezien als een krachtige leider
3. Door de verzuiling blijven Nederlanders trouw aan de bestaande politieke partijen
4. Tegenstanders van de democratie worden streng aangepakt en belanden in de gevangenis

Welke gebeurtenis maakt (tijdelijk) een einde aan de Nederlandse rechtsstaat en democratie?