3.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Geloof, tolerantie & onderzoek

paragraaf 3.4

Programma 

Terugblik	klassikaal	10 minuten
uitleg 3.4 / 3.5	klassikaal	15 minuten
check	klassikaal	10 minuten
afsluiten	klassikaal	5 minuten

De moedernegotie is een oorzaak voor het opkomen van commerciële landbouw. Leg dit uit.

Wat is een aandeel?

1. Een stukje van een bedrijf
2. Een klein deel van de winst
3. Een andere naam voor de VOC
4. Een plek waar je spullen verkoopt

Leg handelskapitalisme uit aan de hand van een voorbeeld

Welke zinnen zijn juist?

De WIC werd opgericht om in Zuid-Amerika te handelen

De Republiek handelde al in Zuid-Amerika, voordat de WIC werd opgericht

De WIC werd opgericht om op zee oorlog te voeren tegen de Spanjaarden

De Spanjaarden handelden met de WIC in Zuid-Amerika

Na de vrede met Spanje ging de WIC handelen in slaven

De VOC speelde in "de Gouden Eeuw" een belangrijke rol.
Wat was de VOC?
De VOC had een aantal rechten. Wat zijn rechten van de VOC?

1. De VOC was een grote Handelsvereniging en mocht oorlog voeren
2. De VOC was een vereniging van kooplieden en handelaren en mocht verdragen sluiten
3. De VOC was een onderneming waarvan je aandelen kon kopen en mocht forten bouwen
4. De VOC was een beursgenoteerd bedrijf en mocht als enige handel drijven met Azië

In de juiste volgorde

1. uitkering dividend - oprichting VOC - aandelen,
2. oprichting VOC - aandelen - uitkering dividend
3. aandelen - uitkering dividend - oprichting VOC
4. oprichting VOC - uitkering dividend - aandelen

Sleep de woorden/jaartallen in het juiste vakje

VOC

VOC

VOC

WIC

WIC

WIC

slaven

Specerijen

Azië

1621

1602

suiker en koffie

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• weet je waarom er in de Republiek geloofstolerantie was
• kun je verklaren hoe deze vrijheid van denken leidde tot meer wetenschap

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• weet je hoe arme mensen leefden in de Gouden Eeuw
• Weet je hoe rijken leefden in de Gouden eeuw
• ken je de oorzaken van het rampjaar

geloof en tolerantie

• calvinistische kerk was de bevoorrechte kerk in de Republiek

• Katholieken kwamen samen in schuilkerken 

• Tolerantie: het accepteren van andersdenkenden 

handel en tolerantie

Tolerantie was vooral handig in politiek en economisch opzicht. Bijvoorbeeld:

• Tolerant zijn tegenover indianen --> bondgenoot tegen Portugezen
• Tolerantie tegenover katholieke Portugezen in Brazilië 
• Tolerant zijn tegenover Joodse vluchtelingen uit Antwerpen --> kennis en geld in de Republiek 

Wetenschap en tolerantie 

Dankzij de tolerantie in de Republiek ontstond er veel vrijheid van denken. Hierdoor waren natuurwetenschappelijke onderzoeken mogelijk. Uitvinden werd een rage. Bijvoorbeeld:

• de microscoop van Antoni van Leeuwenhoek
• Het slingeruurwerk van Christiaan Huygens 

Baruch de Spinoza 

• filosoof
•  De bijbel is door mensen bedacht: God is geen persoon, maar zit in elk stukje natuur

• Denken vanuit de Ratio (vestand) --> rationeel denken / rationalisme 

• Wetenschappelijke revolutie nadat zijn werk vanuit het Latijn was vertaald 

Is het toestaan van "schuilkerken" een oorzaak of een gevolg van tolerantie?

1. Oorzaak
2. Gevolg

Een schip dat vanuit de landen rond de Oostzee naar Amsterdam vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

Geef een voorbeeld waaruit blijkt dat de tolerantie in de Republiek vaak voort kwam uit een economisch of politiek belang

Rijk zijn 

• kunst --> zelfportretten

pronken met rijkdommen

• grachtenpanden: winter
  

buitenhuizen zomer

• geld geven aan de armen: opvatting van de kerk 

Arm zijn

Tekort aan werklui --> hoge lonen, maar ook hoge prijzen

• gebruik maken van bedeling: gratis brood (genoeg graan), klompen of turf
• Hongeroproer was niet van toepassing in de 17e eeuw 

Paleis op de dam

• stadhuis van Amsterdam, gebouwd in 1655
• Classicisme: Grieks- Romeinse bouwstijl 

Rampjaar 1672

• stadhouder Willem II overleed aan pokken: Staten Generaal stelde geen nieuwe aan --> raadspensionaris Johan de Witt kreeg het voor het zeggen
  

• 1672 oorlog met Frankrijk , Engeland & bisschoppen van Münster en Keulen --> vanwege ontbreken stadhouder verzwakt leger
• --> nieuwe stadhouder Willem III slaagt erin FR. & ENG te verslaan: veel geld kwijt 

Wat was Johan de Witt?

1. Koning
2. Raadspensionaris
3. Stadhouder
4. Hertog

Waarom deed de VOC aan inter-Aziatische handel? Leg je antwoord uit aan de hand van een voorbeeld.

Een handelaar denkt: ‘Binnenkort komt er weer een schip vol kaas, boter, textiel en vis aan, uit Holland. Die producten kan ik hier voor een goede prijs verkopen! De Hollander zal ook tevreden zijn, want ik heb een mooie partij graan voor hem.’

➤Waar woont deze handelaar? 

1. het Oostzeegebied
2. Zuid-Europa
3. Amerika
4. Indië