FORMATIEF HANDELEN - BIJEENKOMST 4

• Begeleiding
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom!

Bijeenkomst 4: verdiepen en herhalen

Programma

• Quiz + terugblik
• Denkproces voorafgaand aan een proces van formatief handelen
• Verwerkingsopdracht 

Pauze
 

• bespreken praktijkcasus

• Afsluiting traject
  

Traject

Doel: Je kunt een gefocust proces van formatief handelen 

ontwerpen en uitvoeren.

Terughalen bijeenkomst 1 t/m 4

Wat is het hoofddoel van formatief handelen?

1. Dat leerlingen actiever nadenken over stof in de les.
2. De summatieve toetsdruk verminderen door kleine testmomenten tussendoor.
3. Leerlingen zelfstandig maken.
4. Dat leerlingen leren zonder het leren van cijfers.

Zet de stappen van het proces van Formatief handelen in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

Bedenk en noteer de drie strategieën die tijdens de bijeenkomsten aan bod zijn gekomen

Waarom is kwaliteitsbesef belangrijk?

1. Zodat leerlingen zelfstandig worden.
2. Zodat leerlingen een beter product inleveren.
3. Zodat leerlingen beter weten hoe ze jouw feedback kunnen gebruiken.
4. Zo weten leerlingen of ze op de goede weg zijn.

Hoe meer feedback hoe beter?

1. Ja, want dan leren de leerlingen meer.
2. Ja, want dan gaan leerlingen nadenken over hun werk.
3. Nee, want sommige leerlingen hebben feedback niet nodig.
4. Nee, want bij te veel feedback doen ze er minder mee.

Wat is de basisregel van feedback?

1. Hoe meer feedback, hoe meer de leerlingen leren.
2. Feedback moet een landingsplek hebben.
3. Feedback geven moet weinig tijd kosten.
4. Leerlingen moeten de feedback als nuttig ervaren.

Welke uitspraak past bij transformatieve feedback?

1. Leerlingen moeten de feedback snel en gemakkelijk kunnen toepassen.
2. Geef je altijd aan beginners in het leerproces.
3. Wordt gegeven door de docent.
4. Heeft als doel om leerlingen aan het werk te zetten.

Verwerkingsopdracht

Bespreek in tweetallen...

1. Hoe succesvol vond je het?
2. Heb je ervoor gekozen om zelf criteria te maken?
3. Heb je het idee dat de leerlingen over meer kwaliteitsbesef beschikten?
4. Hoe heb je feedback gegeven?
5. Wat zou je een volgende keer wellicht anders doen?

Stand van zaken

Welke ... blijft/blijven je tot nu toe het meeste bij over formatief handelen?

Ik zet regelmatig strategieën voor formatief handelen in tijdens de les.

Ja

Nee

Wat heb je nodig om hier steeds meer een gewoonte van te maken?

Gewoonte maken

• Begin klein » focus
• Bewust tijd vrij maken voor voorbereiding
• Maak het een vaste routine
• Koppel aan al bestaande gewoonte
• Spreek een periode af voor hoe lang je dit bewust gaat doen » mis geen dag
• Delen met iemand anders

Wat neem je hieruit mee/wat ga je uitproberen?

Aan de slag: criteria opstellen

• Vergelijk de procesvoorbeelden van Frans en Techniek op de Padlet. https://padlet.com/kmangal/formatief-handelen-bijeenkomst-4-zumlap5h1qo2rriz
• Noteer samen met degene naast je criteria waaraan een goed proces voldoet. Doe dit op post-its en hang deze op het bord.

» Uiteindelijk komen we zo tot een klassikale lijst van criteria.

Formatief handelen richting een doel

Bijvoorbeeld:

Je kunt de oppervlakte van een cirkel berekenen.

Het denkproces voorafgaand aan FH

Welke vraag moet iedere
leerling kunnen beantwoorden
aan het einde van de les?

                      

Bereken de oppervlakte

Het denkproces voorafgaand aan FH

Welke vraag moet iedere
leerling kunnen beantwoorden
aan het einde van de les?

                      

Bereken de oppervlakte

Welke (voor)kennis is nodig 
zodat iedere leerling de vraag

kan beantwoorden? 

Het denkproces voorafgaand aan FH

Welke vraag moet iedere
leerling kunnen beantwoorden
aan het einde van de les?

                      

Bereken de oppervlakte

Welke (voor)kennis is nodig 
zodat iedere leerling de vraag

kan beantwoorden? 

• De formule voor de oppervlakte kennen 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒= 𝜋𝑟²
  
• Kunnen kwadrateren
  
• Pi kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Weten wat 𝑟² betekent
  
• Weten wat 𝜋𝑟² betekent
  
• Het verschil tussen diameter en straal weten
  
• Alles goed kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Kunnen afronden op een aantal decimalen

Het denkproces voorafgaand aan FH

Welke vraag moet iedere
leerling kunnen beantwoorden
aan het einde van de les?

                      

²

Bereken de oppervlakte

Welke (voor)kennis is nodig 
zodat iedere leerling de vraag

kan beantwoorden? 

• De formule voor de oppervlakte kennen 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒= 𝜋𝑟² 
• Kunnen kwadrateren
  
• Pi kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Weten wat 𝑟² betekent
  
• Weten wat 𝜋𝑟² betekent
  
• Het verschil tussen diameter en straal weten
  
• Alles goed kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Kunnen afronden op een aantal decimalen

Het denkproces voorafgaand aan FH

Welke vraag moet iedere
leerling kunnen beantwoorden
aan het einde van de les?

                      

Bereken de oppervlakte

Welke (voor)kennis is nodig 
zodat iedere leerling de vraag

kan beantwoorden? 

• De formule voor de oppervlakte kennen 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒= 𝜋𝑟² 
• Kunnen kwadrateren
  
• Pi kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Weten wat 𝑟² betekent
  
• Weten wat 𝜋𝑟² betekent
  
• Het verschil tussen diameter en straal weten
  
• Alles goed kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Kunnen afronden op een aantal decimalen

Het denkproces voorafgaand aan FH

Welke vraag moet iedere
leerling kunnen beantwoorden
aan het einde van de les?

                      

²

Bereken de oppervlakte

Welke (voor)kennis is nodig 
zodat iedere leerling de vraag

kan beantwoorden? 

• De formule voor de oppervlakte kennen 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒= 𝜋𝑟² 
• Kunnen kwadrateren
  
• Pi kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Weten wat 𝑟² betekent
  
• Weten wat 𝜋𝑟² betekent
  
• Het verschil tussen diameter en straal weten
  
• Alles goed kunnen intoetsen op de rekenmachine
  
• Kunnen afronden op een aantal decimalen

OF OPP = STRAAL x STRAAL x 𝜋

Het denkproces voorafgaand aan FH

• De formule voor de oppervlakte kennen 𝑜𝑝𝑝𝑒𝑟𝑣𝑙𝑎𝑘𝑡𝑒= 𝜋𝑟²
• Kunnen kwadrateren
• Pi kunnen intoetsen op de rekenmachine
• Weten wat 𝑟² betekent
• Weten wat 𝜋𝑟² betekent
• Het verschil tussen diameter en straal weten
• Alles goed kunnen intoetsen op de rekenmachine

Focus aanbrengen in

formatief handelen

Het denkproces voorafgaand aan FH

Aan de slag!

Bepaal eerst:

• Een lesdoel voor een van je volgende lessen (deze of volgende week)
• Een bijbehorende focusvraag: ‘Welke vraag/welke prestatie moet iedere leerling kunnen beantwoorden/leveren aan het einde van de les?’
• Maak een lijst met (voor)kennis om dit doel te bereiken.
• Op welk aspect van deze les wil je een proces van formatief handelen ontwerpen?

Werk vervolgens stap 1 en 2 van het proces uit.

Klassikale feedback op de eerste twee stappen

Waarom?

» De grote fouten eruit halen

Aandachtspunten

» Als er zich grote problemen voordoen dan is dat vooral de koppeling tussen de misvattingen en/of denkfouten en de vraag die geformuleerd is in stap 2. 

Noteer de eerste twee stappen van jouw proces van F.H.

15 minuten pauze

Casus

Hoe krijg ik alle leerlingen mee met formatief handelen? 

Praktijkvoorbeeld

“Docent Habiba wil graag oefenen met formatief handelen. Zij wil daarom een proces van formatief handelen uitvoeren in haar klas. Hierbij kiest zij ervoor om wisbordjes in te zetten.
Zij wil graag dat alle leerlingen actief nadenken en hun antwoord op een wisbordje produceren."

   

Schrijf op wat deze docent tegen haar klas zou kunnen zeggen en waar je op gaat letten tijdens het organiseren van het proces in je klas. 

Deel dit zo in:

• Voor het beantwoorden van de vraag (nadenken & produceren)
  
• Denk ook aan toelichting van je vraag/werkvorm
  
• Tijdens het nadenken & produceren
  
• Na het nadenken & produceren in het gesprek over het geproduceerde werk. 

Hoge verwachtingen

Bij het succesvol implementeren van formatief handelen in je lespraktijk, is het belangrijk dat alle leerlingen gaan nadenken en produceren.

» Maar wat als leerlingen dit niet doen?

Fouten maken hoort erbij, toch??

Leerlingen zijn van nature niet geneigd om hun fouten te delen.

» Wat kunnen wij doen dit mogelijk te maken?

Suggesties = positief framen

• 'Wat fijn dat deze fout nu gemaakt wordt. Daar kunnen we allemaal iets van leren. Laten we even uitpluizen wat hier nog niet goed gaat.'
• 'Dank je wel dat je dit antwoord met ons deelt. Ik denk dat dit voor ons allemaal heel leerzaam is.'
• 'Boeiend antwoord. Laten we die even gezamenlijk uitwerken'
• 'Dit is echt een heel mooi antwoord. De aanpak is fantastisch, heel mooi uitgewerkt. Er zit nog één foutje in, laten we kijken of we die met elkaar kunnen vinden en kunnen oplossen'
• 'Fijn dat deze fout nu gemaakt wordt, want nu kunnen we het nog oplossen, zodat jullie de fout op de toets niet meer zullen maken'

Denkvraag 1

In stap 2 haal je informatie op van de leerlingen uit jouw klas.

Daarna wil je hier over communiceren in stap 3.

Opdracht:
Geef een voorbeeld uit jouw lespraktijk waar het informatie ophalen en dit gesprek soepel/gestructureerd verliep. Wat maakte dit succesvol? Wat zei of deed je toen?*

* Lukt het niet om een praktijkvoorbeeld te geven ?

• Bedenk zinnen die je zouden kunnen helpen om deze twee stappen goed te laten verlopen

Suggesties = routines

• 'Vraag stellen, denktijd bieden, aftellen en stemmen'
• 'Eerst antwoord 1 bespreken dan 2 etc…'
• 'Het geven van het antwoord uitstellen zodat leerlingen blijven nadenken'
• 'Alleen gebruiken als ik het vraag
  » op mijn teken omhoog
  » veeg nog niet uit'

Denkvraag 2

Om stap 2 en 3 soepel te laten verlopen wil je duidelijk communiceren wat je van de leerlingen verwacht.

Opdracht:
Omschrijf op welke manier jij non-verbaal communiceert om jouw verwachtingen duidelijk te maken.*

* Lukt het niet om een praktijkvoorbeeld te geven ?

• Bedenk non-verbale handelingen die je kunt gebruiken om stap 2 en 3 goed te laten verlopen.
  

Suggesties = non-verbale signalen

• Pauzeren
• Weglopen naar de andere kant van
  het lokaal
• Zichtbaar aftellen
• Te zacht praten
• Storende leerling begrenzen

Denkvraag 3

Om te werken aan de zelfstandigheid en autonomie van leerlingen is het van belang om als docent uit te leggen waarom je bepaalde didactische keuzes maakt. Leerlingen zijn dan ook vaak gemotiveerder.

Opdracht:
Omschrijf een moment uit jouw les waar je uitleg geeft over jouw didactische keuze. Wat deed of zei je toen?*

* Lukt het niet om een praktijkvoorbeeld te geven ?

• Bedenk zinnen die je kan gebruiken om jouw didactische keuzes tijdens een proces van formatief handelen te onderbouwen.
  

Suggesties = expliciet je strategie toelichten

Maak (vooraf) duidelijk aan de klas waarom je het als docent op een bepaalde manier aanpakt

• 'Ik ga nu informatie ophalen om te kijken waar jullie staan. Als het nog niet helemaal lukt, is dat niet erg, dan weet ik waar ik jullie beter mee moet gaan helpen'
• 'Ik wil nu even dat het 30 seconden stil is, zodat je echt voor jezelf kan bedenken wat jij denkt dat het goede antwoord is.'
• Je mag nu niet overleggen, omdat ik wil weten of iedereen het nu snapt
  
• 'Ik wijs iemand aan om zijn antwoord te delen, en daarna wijs ik iemand aan om te vragen wat hij of zij van dat antwoord vindt'

Denkvraag 4

Opdracht: 

Geef een voorbeeld uit je lespraktijk waarbij jij heel tevreden was hoe je met foute antwoorden van leerlingen bent omgegaan? En waarom?*

* Lukt het niet om een praktijkvoorbeeld te geven?

Bedenk zinnen die je kan gebruiken om fouten maken bij een proces van formatief handelen te normaliseren

Hoe ga je om met 'weet niet..'?

• 'Weet niet telt niet': als een leerling antwoordt met 'weet niet', benoem je dat dat niet telt in de klas, dus dat je op korte termijn (bij een andere vraag) bij hem terugkomt.
  
• Vraag een andere leerling te helpen en laat de leerling dat antwoord herhalen en stel vervolgens een vergelijkbare vraag als controle vraag.
  
• Stimuleer ze met de zin: 'je weet misschien niet alles, maar je weet wel iets. Waar denk je aan?'
• Als leerlingen 'dat weet ik niet' of 'we weten niks' gebruiken, draai kun je hem vaak omdraaien naar. 'Wat weet je wel?'.
  
• Kijk welke voorkennis de leerling wel heeft. Wat weet je nog wel... vervolgens samen met die lln. Op onderzoek uitgaan wat het antwoord dan moet worden.
  
• Weten veel leerlingen een vraag niet? Laat ze eerst het antwoord opschrijven (evt. Samen) in hun schrift of op een wisbordje.
  

Denkvraag 5

Om een goede vervolgactie te bepalen in stap 4 is het van belang dat je informatie hebt van alle leerlingen.

Opdracht: Geef een voorbeeld uit jouw les waarbij alle leerlingen actief meededen in stap 2. Omschrijf zo nauwkeurig mogelijk hoe jij dit organiseerde en welke taal/zinnen je hebt gebruikt.* 

* Lukt het niet om een praktijkvoorbeeld te geven ?

Bedenk zinnen/handelingen die je kunt inzetten om leerlingen toch betrokken te krijgen bij het nadenken en produceren

Bespreken praktijkvoorbeeld

“Docent Habiba wil graag oefenen met formatief handelen. Zij wil daarom een proces van formatief handelen uitvoeren in haar klas. Hierbij kiest zij ervoor om wisbordjes in te zetten.
Zij wil graag dat alle leerlingen actief nadenken en hun antwoord op een wisbordje produceren."

   

Schrijf op wat deze docent tegen haar klas zou kunnen zeggen en waar je op gaat letten tijdens het organiseren van het proces in je klas. 

Deel dit zo in:

• Voor het beantwoorden van de vraag (nadenken & produceren)
  
• Denk ook aan toelichting van je vraag/werkvorm
  
• Tijdens het nadenken & produceren
  
• Na het nadenken & produceren in het gesprek over het geproduceerde werk. 

En wat nou als ...

… er toch leerlingen zijn die, ondanks deze perfecte voorbereiding, tóch niet mee willen doen?

Suggesties 

• Uitvragen waarom leerling nog niks lijkt te kunnen produceren
  
• Leerlingen tijdens het produceren aansporen —> ik ben heel benieuwd wat jij denkt?
  
• Na de les kort in gesprek
  
• Bij het herhaaldelijk niet mee doen is opschaling (schoolleiding/ouders) nodig
  

Wat neem jij nu hiervan mee?

Schrijf enkele punten voor jezelf op.

• ............
• ............
• ............

Pedagogische uitdaging

•  Leerlingen moeten ervaren dat het hen iets oplevert
  
•  Gedragsverandering = moeilijk dus tijd nodig om te wennen
  
•  Proces van de lange adem
  
•  Met elkaar
  

Veel succes!

Bedankt voor jullie aandacht tijdens de afgelopen weken!