V4 Erfelijkheid 5.4 Uitleg Dihybride kruising

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

5.4 Meer genen in het spel

Uitleg dihybride kruisingen

Leerdoelen

9) Je kunt een di-hybride kruising uitvoeren en resultaten interpreteren voor zowel gekoppelde als ongekoppelde genen.

10) Je kunt uitleggen hoe genetische modificatie en gentherapie worden toegepast.

Dihybride kruising

• Twee genen​ 
• Kan gaan om 2 eigenschappen (2 fenotypen, bijv gladde en groene erwten)
  of gecombineerd 1 eigenschap (1 fenotype, bijv kleur slang

Dihybride kruising uitvoeren

• Combinatie van 2 monohybride kruisingen (EN)​
  
  Twee manieren:​
  
• Vermenigvuldigen kansen beide monohybride kruisingen​
  
• Verwerk beide kruisingen in 1 kruisingsschema (beste bij 1 fenotype)

Zelf oefenen

Bij mensen is het allel voor zwart haar dominant over dat van blond haar. Het allel voor krullend haar is dominant over sluik haar. Een vrouw met zwart krullend haar is heterozygoot voor beide eigenschappen. Haar man heeft blond sluik haar.

Hoe groot is de kans dat hun toekomstige kind dezelfde haarkleur en haarvorm heeft als de moeder?​

Teken het schema in je schrift. 

Op de volgende slide moet je de foto uploaden. 

Lever je foto van het dihybride kruisingsschema in.

Vraag = zwart krul, dus A en B

Antw = 25%

Gekoppelde overerving

Beide genen liggen op HETZELFDE

chromosoom

Onafhankelijke overerving

Beide genen liggen op VERSCHILLENDE

chromosomen

 Notatie gekoppelde genen:
streep onder/boven genen

Bij gekoppelde genen zijn er minder combinaties van gameten mogelijk.

Er ontstaan minder verschillende geslachtscellen

Kleur: grijs en zwart​. Vleugellengte: lang en kort​.
Kruising F1 nakomelingen onderling​
Hoeveel % nakomelingen heeft
zwart lichaam en korte vleugels?

Uitwerking 

Antwoord: 25% van de nakomelingen heeft zwart lichaam en korte vleugels.​

Let op: omcirkel altijd de juiste genotypen! Of noteer welk(e) genotype(n) bij dit wenselijke fenotype kunnen horen

Polygeen

Fenotypen kunnen ontstaan door de invloed van meerdere genen (haarkleur, oogkleur): polygeen

Deze genen hoeven niet gekoppeld te zijn, kunnen op elk chromosoom liggen 

(Gekoppelde overerving: meerdere genen op 1 chromosoom. Hoeft niet voor 1 eigenschap te zijn, dus niet polygeen.)

Leerdoelen

10) Je kunt uitleggen hoe genetische modificatie en gentherapie worden toegepast.

Genen beïnvloeden

Klassieke veredeling:

Planten/ dieren die een gunstige combinatie van allelen hebben met elkaar kruisen (bij dieren heet dat fokken)

Genetische modificatie:

een stukje DNA van een ander organisme inbrengen in het DNA van een organisme: transgene organismen.

GMO's

GMO's (Genetically Modified Organisms) zijn genetische gemodificeerde organismen. Bijvoorbeeld mais/ soja.

Ze zijn gemaakt omdat ze betere eigenschappen hebben dan het origineel.

Veel discussie over: wat mag wel en wat mag niet.

Ethische kwesties.

Gentherapie

Voor gentherapie worden cellen genetisch aangepast om een ziekte met een genetische oorzaak te genezen.

DNA van een missend of kapot allel wordt dankzij een virus (vector)  in de celkern  van stamcellen gebracht. Die stamcellen worden teruggeplaatst in de patient.

Gentherapie

Voorzichtig met gentherapie

Gentherapie is niet erg precies. Het kan dus fout gaan, bijvoorbeeld omdat het nieuwe DNA op de verkeerde plek in het DNA terecht komt en schade toebrengt. 

Dankzij de nieuwe technologie CRISPR/Cas kan DNA preciezer geknipt worden. Dit kan worden ingezet voor gentherapie. 

Leerdoelen

9) Je kunt een di-hybride kruising uitvoeren en resultaten interpreteren voor zowel gekoppelde als ongekoppelde genen.

10) Je kunt uitleggen hoe genetische modificatie en gentherapie worden toegepast.

Zelfstandig werken

Maak opdracht 4 t/m 10 van 5.4

Kijk het huiswerk na met een andere kleur pen.

Lever een foto van je huiswerk in op de volgende dia. 

Lever een foto in van je nagekeken huiswerk van 5.4