Aristoteles

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Aristoteles (384-322 v. Chr.)

Wie, Wat, Waar ?

• Leerling van de Academie van Plato
• 355 v. Chr.: richt eigen Lyceum op
• Leraar van Alexander de Grote
  
• 47 overgeleverde werken over alle takken van wetenschap
• Behandelt tragedies in de Poetica
  
• Leeft zelf kort na de tijd van de grote tragici
• Veel tragedies werden toen nog regelmatig opgevoerd

Kunst is nabootsing 

van de werkelijkheid

De Poëtica

• “kunst is nabootsing van de werkelijkheid”
  
• Geschiedenis: wat gebeurd is
  
• Dichtkunst: wat zou kunnen zijn
  
• Dus: algemene geldigheid
• niet alleen dat werk/verhaal, maar menselijk gedrag
• verklaring dat toneelstukken nu nog relevant zijn

Opbouw

zoals de werkelijkheid zou kunnen zijn, dus:

samenhang van het plot/verhaal (μῦθος):
verband tussen gebeurtenissen:

noodzaak (ἀναγκαῖον) óf waarschijnlijk (εἰκός)

Plot en Personages

• plot (μῦθος) > karakter van personages (ἦθος) 
• Handelingen maken karakter (ἠθος) duidelijk
• oftewel: we weten wie de personages zijn door de dingen die ze doen
• Verkeerd inzicht/fout (ἀμαρτία) creëert verloop van handeling; begaan door goede bedoelingen of morele principes? ->  vergroot tragisch effect

Het effect van de tragedie

• Twee kenmerkende effecten van een tragedie op het publiek: medelijden (ἐλεος) en angst (φοβος)
• Dit gebeurt vooral door een plotselinge omslag (περιπετεια) en als een personage daardoor ἀναγνώρισις "herkenning / inzicht" verkrijgt: het beste volgens Aristoteles.
• Door dit inzicht vindt Reiniging (κάθαρσις) plaats
• Niet elke tragedie bevat deze elementen

Afwikkeling van het plot

• Ontknoping moet ook waarschijnlijk of noodzakelijk zijn
•  "deus ex machina": (vaak goddelijke) ingreep
• alleen gebruikt als gebeurtenissen buiten de eigenlijke handelingen van het stuk vallen

Moord

• Het doden van een personage heeft alleen effect als er een persoonlijke relatie bestaat tussen slachtoffer en dader
• Duidelijk verschil tussen een bekende en onbekende relatie
• Onbekende relatie is effectiever 

Grote invloed van de Poëtica

• De poëtica heeft grote invloed in late renaissance & barok (17e eeuw)
• Veel toneelschrijvers beroepen zich hierop
• Grote nadruk op: eenheid van tijd, plaats en handeling.
• Maar: dit is niet van Aristoteles!

Tijd, plaats en handeling. 

• Tijd: Hij noemt dat de gebeurtenissen vaak in één dag plaatsvinden, geen eis, praktisch i.v.m. koor
  
• Plaats: Niet genoemd, praktisch i.v.m. koor
  
• Handeling: Wél dwingend voorgeschreven, logisch en noodzakelijk