Les 1. Prikkels

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in telefoontas
Tas en jas van tafel
Laptop pakken  

Ga in deze Lesson Up 

 

Hoofddoel

• Na deze les weet je (weer) wat gedragsbiologie is, wat de belangrijkste functies van gedrag zijn en hoe gedrag veroorzaakt wordt.

begrippen: inwendige prikkel, uitwendige prikkel, supernormale prikkel, sleutelprikkel, signaal, fitness, imitatie, klassiek- en operant conditioneren, inzicht, gewenning, inprenting.

theorie 9.1 en 9.2.2

Niko Tinbergen

• Welke functie heeft gedrag in de natuur?
  
• Wat is de directe aanleiding voor gedrag?
  
• Hoe ontstaat gedrag tijdens de ontwikkeling van een dier?
  
• Hoe verandert gedrag in de loop van de evolutie?

00:10

Wat is de functie van dit soort speelgedrag in de natuur?

1. functies

• Succesvol gedrag leidt tot overleving, groei en voortplanting
  
  
  
• Gedrag ontstaat als reactie op inwendige en uitwendige prikkels

fitness

.fitness: voortplantingssucces

absoluut: hoeveel (klein) kinderen krijgt een individu.

relatief: hoeveel kinderen krijgt een individu ten opzicht van het gemiddelde

Het uiterlijk van deze vogel zorgt voor zowel een voordeel als een nadeel als het gaat om zijn fitness. Benoem beiden en leg uit. (2p)

Waardoor is de fitness van dieren die fysieke conflicten vermijden groter? (2p)

In welke situatie ga jij het snelst naar bed?

1. situatie A
2. situatie B
3. situatie C
4. situatie D

 2. aanleiding

inwendige prikkel: moe

uitwendige prikkel: signalen van ouders

som van prikkels levert motivatie

motivatie > drempel-> handeling

door handeling daalt motivatie =

negatieve terugkoppeling

in- of uitwendig

inwendig:

waargenomen door receptoren in het lichaam. Receptoren voor hormonen, of inwendige zintuigen.

uitwendig:

waargenomen door externe zintuigen: oren, ogen, neus, tong, huidzintuigen

Sleep de voorbeelden naar de juiste prikkel; inwendig of uitwendig

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Omgevingstemperatuur

Geluiden

Voortplantingsdrang

Honger

Pijn

Bijzondere prikkels

sleutelprikkel: prikkel/signaal dat steeds dezelfde reactie oproept

(soms alleen als het dier door inwendige prikkels voldoende gemotiveerd is, bv in de broedperiode)

supernormale/supranormale prikkel

versterkte sleutelprikkel die een sterkere reactie dan normaal oproept

01:28

Wat is voor het mannetje de sleutelprikkel om tot paringsgedrag over te gaan?

02:41

Het bierflesje is voor de mannetjes kever een:

1. subnormale prikkel
2. normale prikkel
3. sleutelprikkel
4. supranormale prikkel

De kuikens van de meeuw beginnen zodra ze een snavel met een rode stip zien gelijk op die snavel te pikken (altijd). Die rode snavel is voor deze kuikens een:

1. Inwendige prikkel
2. Supranormale prikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

De koekoek legt eieren in het nest van de karekiet. Zodra deze karekiet dit abnormaal grote ei en jong ziet, begint dit vogeltje extra goed voor dit jong te zorgen. Het koekoeksjong is voor de karekiet een:

1. Inwendige prikkel
2. Supranormale prikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

1. Erfelijk, sleutelprikkel
2. Erfelijk, geen sleutelprikkel
3. Niet erfelijk, sleutelprikkel
4. Niet erfelijk, geen sleutelprikkel

Motivatie

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag door een prikkel. 

Bijvoorbeeld: 

Je hebt honger en je ruikt vers brood. Je motivatie om te eten is dan hoog. 

Wanneer reageer je?

• Drempelwaarde (wel of niet reageren) 

• Motivatie (bereidheid)

Motivatie  tot gedrag

som van prikkels levert
motivatie

motivatie > drempel-> handeling

door handeling daalt motivatie =

negatieve terugkoppeling

Beschrijf een andere situatie (mens of dier) waarbinnen je interne- en externe prikkels, motivatie, behoefte, gedrag, bevrediging en negatieve terugkoppeling uitlegt. Tekenen + foto mag ook

Doel

Je kunt met behulp van algemene regels de verschillende vormen van conflictgedrag in een specifieke situatie onderscheiden.

tegenstrijdige prikkels

conflictgedrag

• ambivalent: dier vertoont afwisselend tegengesteld gedrag
• omgericht: dier richt het gedrag op een ander object/dier dan het object/dier dat het gedrag veroorzaakt.
• oversprong: dier vertoont gedrag uit een niet relevant gedragssysteem

Gedragssystemen zijn o.a.

• Fourageergedrag (voedsel zoeken)
• Poetsgedrag
• Vluchtgedrag
• Exploratief gedrag (onderzoeken/verkennen)
• Sociaal gedrag, oa

           -voortplantingsgedrag
           -teritoriumgedrag

 

Afgaand op beide filmpjes, is het oorbijten in de bio-industrie ambivalent, omgericht, of oversprong gedrag? Motiveer je antwoord

Hier was sprake van

1. ambivalent gedrag
2. omgericht gedrag
3. overspronggedrag
4. normaal gedraag

Huiswerk

Maak en kijk na 

thema 4, opdracht 2: gedrag, wat weet je er al van

thema 4 opdracht 5.1, 5.2 en 5.3