LES 2 Agressie en Agressief gedrag

• Sport en Bewegen
• MBO
• Studiejaar 3

Professioneel handelen

Vaardigheden voor professioneel handelen

Mentale vaardigheden

• zelfcontrole 
• inschatting 
• reflectie 

Fysieke vaardigheden

• zelfbescherming 
• Bescherming van zorgvrager(s)
• Assistentie aan collega's 
• Technieken

 Sociale vaardigheden

• Communiceren met de zorgvrager(s)
• Communiceren met collega's

Professioneel handelen

 

• Het geïntegreerd inzetten van mentale, fysieke en sociale vaardigheden

=

03:00

Past deze werkwijze bij jou?

10:00

Wat kunnen valkuilen zijn van deze aanpak en wat zijn de sterke punten hiervan?

03:00

Als je gaat kijken naar de 3 vaardigheden voor professioneel handelen. Op welk vlak zullen de jeugdigden het meest van hem onder de indruk zijn?

1. mentale vaardigheden
2. fysieke vaardigheden
3. sociale vaardigheden
4. alle vaardigheden

Waarom zijn deze 2 filmpjes belangrijk voor het werken in de zorg in de breedste zin van het woord, maar eigenlijk ook binnen het onderwijs?

Welke vaardigheid komt hier het sterkst naar voren?

1. Fysieke vaardigheid
2. Mentale vaardigheid
3. Sociale vaardigheid
4. Alle vaardigheden

Wanneer je in staat bent alle 3 de vaardigheden op het juiste moment in te zetten en hier naar te handelen, dan speek je van...........

1. een complexe situatie
2. een goede balans
3. professioneel handelen
4. verwarring van vaardigheden

Zelfstudie

Mentale vaardigheden 

Zelfcontrole

Wanneer je met agressie wordt geconfronteerd levert dat een emotie bij je op. Deze emotie uit zich in een

geestelijke reactie en in lichamelijke reacties.

Oorspronkelijk hadden deze reacties de functie om je te beschermen. In de moderne tijd en binnen de

functie die je straks hebt zijn deze reacties echter niet altijd even functioneel. In jouw beroep mag je je

immers niet alleen door je gevoelens laten leiden. (Dit wil overigens niet zeggen dat je er geen gebruik van

moet maken).

Zelfcontrole door je gedachten te sturen

Als wij met agressie geconfronteerd worden, hebben we daar vaak allerlei vervelende, negatieve

gedachten bij. Gedachten die ons handelen negatief beïnvloeden. We kunnen bijvoorbeeld heel angstig zijn

voor een grote, sterke jongen ("Hij geeft me straks een klap!") of we kunnen erg kwaad worden op een

zorgvragers die het altijd weer lukt het bloed onder de nagels vandaan te halen ("Ik geef hem straks een

dreun!"). Beide gedachten kunnen ons handelen negatief beïnvloeden, waardoor we niet meer

professioneel handelen.

Bij gedachten sturen gaan we ervan uit dat het niet zozeer de situatie is die de emoties bepaalt, maar de

gedachten die iemand bij die situatie heeft. Daarnaast gaan we er vanuit dat we baas zijn over onze eigen

gedachten, dat we ze kunnen sturen.

In het A-B-C van emoties staat:

A voor de gebeurtenis

B voor de gedachten of mening over de gebeurtenis

C voor de emotionele reactie of gevoelens.

Uitgangspunt is dat de emotie (C) wordt veroorzaakt door de gedachten (B) en niet door de gebeurtenis

(A). Gevoelens hangen dus af van de manier waarop we over de dingen oordelen; we voelen ons zoals we

denken.

Voorbeeld:

gebeurtenis A Jan moet naar zijn kamer, maar weigert en

komt op jou af.

gedachten B Jan is vaak agressief. Hij zal me toch niets

aandoen?

reactie C Je wordt bang en onzeker.

In deze situatie maakt de gedachte 'Jan is vaak agressief jou bang en onzeker. Op deze manier controleren

jouw gedachten in zeer sterke mate jouw emoties en jouw gedrag, en de vraag is of dat altijd positief

werkt. Het is niet functioneel om telkens als je Jan tegenkomt te denken aan zijn agressieve gedrag.

Zelfcontrole

Zelfcontrole kun je bereiken met mentale vaardigheden. Daarnaast kun je de controle over je reacties

vergroten met fysieke vaardigheden. Je kunt er paniek mee baas blijven waardoor je alert blijft en in staat

om professioneel handelen te handelen. Wij bespreken hier:

• bewust ademhalen;

• bewust je spieren ontspannen;

• stevig staan.

zelfcontrole door bewust adem te halen

Tijdens een stressvolle situatie heeft ieder mens de neiging om sneller en oppervlakkiger dan normaal te

gaan ademen, waardoor een onrustig, gespannen gevoel (snelle hartslag, transpireren, enz.) ontstaat. Het

is zelfs mogelijk dat men gaat hyperventileren. Paniek en onrustig, onvoorspelbaar gedrag kunnen het

gevolg zijn. Door dit gedrag kan de agressieve zorgvragers geïrriteerd raken, wat weer tot een escalatie

van de agressie kan leiden. Dit moet je proberen te voorkomen.

Fysieke vaardigheden

Zelfcontrole

Zelfcontrole kun je bereiken met mentale vaardigheden. Daarnaast kun je de controle over je reacties

vergroten met fysieke vaardigheden. Je kunt er paniek mee baas blijven waardoor je alert blijft en in staat

om professioneel handelen te handelen. Wij bespreken hier:

• bewust ademhalen;

• bewust je spieren ontspannen;

• stevig staan.

zelfcontrole door bewust adem te halen

Tijdens een stressvolle situatie heeft ieder mens de neiging om sneller en oppervlakkiger dan normaal te

gaan ademen, waardoor een onrustig, gespannen gevoel (snelle hartslag, transpireren, enz.) ontstaat. Het

is zelfs mogelijk dat men gaat hyperventileren. Paniek en onrustig, onvoorspelbaar gedrag kunnen het

gevolg zijn. Door dit gedrag kan de agressieve zorgvragers geïrriteerd raken, wat weer tot een escalatie

van de agressie kan leiden. Dit moet je proberen te voorkomen.

Een manier om je ademhaling (en daarmee je hartslag) rustiger te krijgen is bewust te ademen volgens het

schema: vier tellen inademen (door de neus), de adem drie tellen vasthouden en vijf tellen uitademen

(door de mond). Met andere woorden: meer en langer uitademen dan inademen.

zelfcontrole door bewust je spieren te ontspannen

Een andere normale reactie tijdens stressvolle situaties is dat je je spieren spant. Dit vergroot het

gespannen gevoel en is behoorlijk vermoeiend. Het is dus zinvol bewust die spanning tegen te gaan. Met

een eenvoudige oefening kun je jezelf trainen bewust controle te hebben over de spierspanning.

zelfcontrole door stevig te staan

Door agressie die op jou gericht is, kun je uit je evenwicht gebracht worden. 'Uit je evenwicht' kun je

mentaal, maar ook fysiek opvatten. Wij bedoelen hier de fysieke reactie. Door te aarden (je voeten op de

grond te voelen staan) en je te concentreren op je benen en voeten voel je dat je stevig staat.

De drie manieren van zelfcontrole beïnvloeden elkaar. Als je je gedachten stuurt raak je minder snel uit je

evenwicht. Als je stevig en ontspannen staat gaat je ademhaling vanzelf al beter. Met andere woorden als

je een van de manieren goed beheerst, dan zal het op alle vlakken al effect hebben.

Spreekwoorden geven ook aanwijzingen over de verhouding fysiek/mentaal. Denk maar aan de

verwijzingen naar een stevige manier van staan.

Sta je op eigen benen of leun je op anderen?

• Loop je met je hoofd in de wolken of sta je stevig in je schoenen?

• Bij bevriezingsreacties zeg je: 'De schrik sloeg me in de benen', 'ik stond als aan de grond

genageld' of 'Ik voelde de bodem onder mijn voeten wegzakken).

• Daarna ga je soms 'klappertanden van angst' en 'tril je als een rietje'. Dit doet je lichaam vanzelf

om de spanning weer af te voeren.

• Als je ademhaling belemmerd wordt, dan 'stik je soms van woede', 'je adem stokt' en de 'woorden

blijven in je keel steken'.'

• Soms is het buigen of barsten', en dan kies je ervoor om 'soepel op te treden' en 'mee te veren'.

Ontwijken

Met ontwijken bedoelen we uit de aanvalslijn stappen. Het is daarbij van belang om in balans te blijven en

overzicht te houden over de situatie. Ontwijken kan erg nuttig zijn want het betekent dat je niet direct in

een fysieke strijd geraakt. Soms kun je niet ontwijken, bijvoorbeeld als de ruimte waar je je in bevindt het

niet toelaat. Maar wanneer je een collega andere zorgvrager moet beschermen is dit ook niet gewenst.

Fysiek ingrijpen

Onder fysiek ingrijpen verstaan wij het beheersen van een situatie door het controleren en transporteren

van een zorgvrager. Voor fysiek ingrijpen kunnen verschillende redenen bestaan:

• zelfbescherming: een zorgvrager reageert bijvoorbeeld zijn frustratie op je af door middel van

geweld;

• assistentie aan collega's: een zorgvrager bedreigt een collega vanwege een uit de hand gelopen

conflict;

• bescherming van de zorgvrager: een cliënt moet gecontroleerd worden omdat hij zichzelf wil

verwonden;

• handhaven van de orde: zorgvragers zijn met elkaar slaags geraakt.

uitgangspunten bij fysiek ingrijpen

Het gebruik van fysiek ingrijpen is een uiterste middel; men moet het belang van wat men wil bereiken

afwegen tegen het nadeel van het achterwege laten van fysiek ingrijpen;

het te gebruiken geweld moet men afwegen tegen de risico's ervan; het geweld mag de perken van de

redelijkheid (proportionaliteit) en gematigdheid (subsidiariteit) niet te buiten gaan.

Met redelijkheid (of proportionaliteit) wordt bedoeld dat:

• er sprake moet zijn van evenredigheid tussen het gebruikte middel en het aangetaste

rechtsbelang: dus een redelijk middel tot een redelijk doel;

• er geen zwaarder middel gebruikt wordt dan noodzakelijk.

Met gematigdheid (of subsidiariteit) wordt bedoeld dat:

• er niet meer geweld wordt toegepast dan strikt noodzakelijk is;

• de zorgvragers zo min mogelijk schade moet worden toegebracht.

pag. 11

Bij deze beschrijving gaan we uit van situaties waarin het niet gelukt is de zorgvragers te kalmeren.

Bijvoorbeeld door een alternatief aan te bieden.

Aan de hand van het zorgplan zal gehandeld worden. Tot slot wordt de actie altijd geëvalueerd. Wanneer

de cliënt vrijwillig opgenomen is mag er niet gefixeerd worden. Wel mogen we onszelf en anderen

beschermen op de grond van de wet noodweer en noodweer exces.

Wanneer een cliënt gedwongen opgenomen is dient de maatregel beschreven te zijn in het behandelplan.

Wanneer dit niet het geval is zal er door de gedragsdeskundige een M&M nood gemaakt moeten worden

binnen 24 uur. Ook dient dit gemeld te worden bij de inspectie.