Thema: levenseinde

• Opvoedkunde
• Secundair onderwijs

Levenseinde

Inleiding

Dit thema gaat over verlies, verdriet en rouwen. Dit kan voor bepaalde mensen moeilijk zijn of bepaalde gevoelens naar boven brengen.

Daarom overlopen we eerst enkele duidelijke afspraken

We luisteren nogmaals naar de song van Eric Clapton maar kijken nu aandachtig naar de videoclip

Vraag

Na het bekijken van de videoclip en de informatie die je nu gekregen hebt, kwamen er toen andere gevoelens bij je naar boven dan de eerste keer?

Hoe wordt er in de videoclip gereageerd op het verlies?

Rouwen is voor mij:

Rouwen is een werkwoord. Wat betekent rouwen voor jou?

Last day dream

We bekijken een kort fragment.

Een man ziet zijn leven voorbij flitsen.

Daarna volgt een klasgesprek rond dit videofragement.

Verdriet

Noteer in de cursus op pag. 4:

• Wat is voor jou verdriet?
• Wat maakt jou verdrietig?
• Toon jij je verdriet? Waarom wel/niet?

Wat is verdriet?

• Verdriet is een normale, menselijke emotie.
• Wordt meestal veroorzaakt door een pijnlijke situatie.
• Verdriet is een reactie op een situatie die we niet prettig vinden.

Manu Keirse

Manu Keirse

• Manu Keirse is een Belgische psycholoog en schrijver. 
• Hij is expert in rouwverwerking, palliatieve zorg en patiëntenbegeleiding. Rond deze thema’s bracht hij al enkele boeken uit. 

Soorten verdriet:

1. Somberheid
2. Liefdesverdriet
3. Rouwverwerking 

Verlies

Wat kan allemaal onder de term 'verlies' vallen?

Vul in op pagina 6

Omgaan met verlies

Elke persoon verwerkt verlies op zijn eigen manier.

Hierdoor gaan mensen op zoek naar copingsmechanismen.

Copingsmechanismen = strategieën die mensen gebruiken om problemen waarmee ze geconfronteerd worden, het hoofd te bieden. Ze vinden hier steun in. 

Manu Keirse

Onderscheidt 4 rouwtaken die een rouwend persoon (zowel volwassene als een kind) doorlopen wanneer men geconfronteerd wordt met verlies.

Rouwtaken (Manu Keirse)

1. eerste rouwtaak:   het verlies onder ogen zien
2. tweede rouwtaak: ervaren van de pijn van het verlies
3. derde rouwtaak:    aanpassing aan de omgeving/leven zonder de overledene
4. vierde touwtaak:   opnieuw leren genieten van het leven en de herinnering aan de overledene levendig houden

Opdracht 9 meter

We bekijken de kortfilm 9 meter.

Lees eerst de korte inhoud in de cursus op pag. 7

Beantwoord nadien de verwerkingsvragen

Vormen van verdriet zijn:

1. Neerslachtigheid, depressie, fysieke problemen
2. Liefdesverdriet, rouwverwerking, somberheid
3. Liefdesverdriet, verdriet rond verloren voorwerpen, depressie

Een voorbeeld van verlies is:

Geef 2 rouwtaken:

Opdracht tegen les van 17-02:

Breng een voorwerp mee die voor jou verwijst naar een dierbaar persoon die overleden is.

Rouwverwerking

De dood is onvermijdelijk. Toch zijn we nooit klaar om iemand te verliezen.

Hoe kijk jij zelf naar de dood?

Hoe ervaren kinderen en jongeren de dood?

• Tot 3 jaar: kunnen het nog niet verwoorden
• 3 tot 5 jaar: zijn ontredderd maar denken dat het tijdelijk is
• 6 tot 9 jaar: beseffen dat de dood onomkeerbaar is
• 10 tot 12 jaar: willen anderen beschermen 
• 13 tot 18 jaar: zoeken veiligheid en bescherming, vinden het moeilijk om erover te praten

Say it with a song

Welk lied betekent voor jou afscheid nemen? Deel de link en de tekst in Google Classroom.

Deadline: vrijdag 10-02

Modellen voor rouwverwerking:

1. Kübler-Ross
2. Duaal procesmodel (Stroebe en Schut) 

De dood is een onderwerp dat vaak vermeden of genegeerd wordt. Toch is het nodig om hierover te kunnen spreken. 

Mensen praten niet graag over de dood, pijn, verlies en verdriet. Mensen duwen verdriet graag in een hoekje.

Toch werd dankzij het onderzoek van Elisabeth Kübler-Ross de dood meer bespreekbaar gemaakt. Sindsdien werd er meer onderzoek gevoerd en kwamen er nieuwe theorieën.

Elisabeth Kübler-Ross

• Beschrijft 5 rouwfases
• Kwam tot stand door interviews die zij afnam van terminaal zieke patiënten
• Deze reacties zijn een vorm van copingmechanismen 

5 rouwfases:

1. Ontkenning
2. Woede
3. Onderhandelen en vecht
4. Depressiviteit
5. Aanvaarding 

1. Ontkenning

Het slechte nieuws wordt niet geloofd, wordt afgewezen of geminimaliseerd. 

Hierdoor wordt uitstel gecreërd om op krachten te komen na het horen van het slechte nieuws.

Mag niet eindeloos duren.

2. Woede

• Actieve vorm van verzet: men komt in opstand tegen het onrecht dat hen is aangedaan.
• De persoon uit in deze fase vaak beschuldigingen (zoekt een schuldige voor het verlies)

3. Onderhandelen en vecht

• er treden schuldgevoelens op
• de persoon neemt allerlei voornemens of probeert uitstel te krijgen (vb. stoppen met roken, gezonde voeding, plots gaan sporten, ...)
• de omgeving dient hier te proberen de schuldgevoelens weg te nemen 

4. Depressiviteit

• de persoon is niet meer kwaad maar voelt enkel verdriet en wordt lusteloos
• woorden helpen hier niet steeds
• proberen het leed te verzachten door te luisteren, aanwezig te zijn, even de hand vast te nemen, ... 

5. Aanvaarding

• de persoon is terug in staat zijn leven op te nemen.
• is moeilijk in te schatten wanneer dit gebeurt want is bij elke persoon anders en hangt af van verschillende factoren (persoonlijkheid, waarden, religieuze achtergrond, ...) 

Belangrijk!

Er is geen vaste volgorde in deze rouwfases.

De reacties kunnen door elkaar lopen of in een andere volgorde voorkomen.

Rouwen is persoonlijk, individueel en een uniek proces!

Oefening op de rouwfases

Herken je in volgende situaties de juiste rouwfase?

Een vrouw gooit alles dat breekbaar is stuk nadat haar mama is gestorven.

1. aanvaarding
2. woede
3. ontkenning
4. depressie

Nadat zijn vrouw de echtscheiding heeft aangevraagd, stapt hij naar de rechter om dit aan te vechten.

1. onderhandelen en vechten
2. depressie
3. ontkenning
4. woede

Een man gelooft de dokter niet die net is komen zeggen dat zijn vrouw dood is. De man zegt een hele tijd: 'Je liegt!'.

1. onderhandelen en vechten
2. woede
3. ontkenning
4. depressie

Een man blijft dagen in zijn bed liggen nadat hij ontslagen is.

1. onderhandelen en vechten
2. depressie
3. ontkenning
4. woede

Na de operatie zegt de dokter tegen een patiënt dat hij niet meer zal kunnen lopen. De patiënt brult tegen de dokter: 'Dit is jouw schuld, jij hebt dit gedaan!'.

1. onderhandelen en vechten
2. depressie
3. ontkenning
4. woede

Een vrouw die een dochtertje heeft dat terminaal ziek is, kijkt naar de hemel en fluistert de volgende zin ‘ Ik beloof een beter mens te worden als je mijn kind laat leven.’

1. onderhandelen en vechten
2. depressie
3. ontkenning
4. woede

Een jaar nadat zijn vrouw is overleden, gaat hij op date met een vrouw.

1. onderhandelen en vechten
2. depressie
3. ontkenning
4. aanvaarding

Een jongen verliest zijn beste vriend en grijpt naar de alcohol en pijnstillers.

1. onderhandelen en vechten
2. depressie
3. ontkenning
4. aanvaarding

Nadat een meisje het heeft uitgemaakt met een jongen blijft hij haar stalken met berichtjes. In welke fase zit de jongen?

1. ontkenning
2. depressie
3. onderhandelen en vechten
4. aanvaarding

Een terminaal zieke vrouw neemt in alle rust afscheid van haar familie.

1. aanvaarding
2. depressie
3. ontkenning
4. onderhandelen en vechten

Rouwen heeft altijd met de dood te maken.

1. Waar
2. Niet waar

Duaal procesmodel

Duaal procesmodel

Roeien met 2 riemen (de ene keer gericht op het verlies, de andere keer gericht naar het oppikken van de draad.

1. Verliesgericht (de persoon is vooral bezig met het verlies, denkt aan het afscheid, het verlies wordt toegelaten op diverse manieren)
2. Herstelgericht (zoeken naar een evenwicht zonder de persoon, afleiding zoeken, proberen door te gaan)

Welk model vind je beter en welk minder? Wat kunnen voor -en nadelen zijn?

Evaluatie

Vul op pagina 17 in de cursus de thema-evaluatie in.

Toets op vrijdag 17-02-2023.

Thema-evaluatie:
Wat kan je minder goed? Wat wil je nog eens verduidelijkt zien?

www.vrt.be

Filmopdracht

Bekijk de film Cleo en maak de opdracht.