Les 02 - Voegwoorden en werkwoorden in samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van de les:

- welke soorten voegwoorden er zijn;

- welke woordsoorten nog meer als voegwoord kunnen dienen;

- hoe we werkwoorden benoemen in samengestelde zinnen.

Voegwoorden

In de afgelopen periode hebben we het gehad over samengestelde zinnen. De enkelvoudige zinnen die samen zo'n samengestelde zin vormen, moeten op een of andere manier aan elkaar worden geplakt. Dit doen we vaak met voegwoorden.

We onderscheiden twee soorten voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden

Nevenschikkende voegwoorden koppelen twee hoofdzinnen of twee bijzinnen aan elkaar. De nevenschikkende voegwoorden die we kennen zijn: en, dus, maar, of en want.

Onderschikkende voegwoorden

Onderschikkende voegwoorden koppelen een hoofdzin en een bijzin aan elkaar. Voorbeelden zijn: aangezien, als, dat,     doordat, hoewel, mits, nadat, of, ofschoon, omdat, opdat, terwijl, toen, voordat, zodat en zodra.

Andere woordsoorten

Ook woorden van andere woordsoorten kunnen worden gebruikt om zinnen aan elkaar te 'plakken'. Denk hierbij aan:

vragende voornaamwoorden, bijwoorden, voorzetsels en het telwoord 'hoeveel'

Ik weet nog niet of ik met je meega naar de film. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Voorzetsel

We gaan morgen tennissen of naar het strand.

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Voorzetsel

Ik zou graag van u willen weten op wie u gaat stemmen tijdens de komende verkiezingen. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Voorzetsel

Weet jij hoe die man daar heet? 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Vragend voornaamwoord

Kun jij me vertellen wie mij kan helpen dat probleem op te lossen? 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Vragend voornaamwoord

Ik heb geen idee hoeveel leerlingen zich voor die excursie hebben ingeschreven. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Telwoord

Werkwoorden benoemen in samengestelde zinnen

Zoals we weten zijn er drie soorten werkwoorden: hulpwerkwoorden, zelfstandige werkwoorden en koppelwerkwoorden.

Sommige mensen vinden het lastig om deze werkwoorden te benoemen als er sprake is van een samengestelde zin.

Hoe gaan we te werk?

Als er sprake is van een samengestelde zin, maken we er enkelvoudige zinnen van. Dit doen we door de zin(nen) in een andere tijd te zetten. Op die manier veranderen de persoonsvormen. Er zijn evenveel zinnen als persoonsvormen. Vervolgens verdelen we de samengestelde zin in enkelvoudige zinnen.

En dan?

Als het laatst overgebleven werkwoord een vorm is, van zijn, worden, schijnen, blijven, blijken, lijken, dunken, heten of voorkomen is het belangrijkste werkwoord een koppelwerkwoord.

In alle andere gevallen is het overgebleven werkwoord een zelfstandig werkwoord.

Als Sneeuwwitje niet van de giftige appel had gegeten, dan was ze nooit zo ziek geworden.

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Als Sneeuwwitje niet van de giftige appel had gegeten, dan was ze nooit zo ziek geworden.

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Als Sneeuwwitje niet van de giftige appel had gegeten, dan was ze nooit zo ziek geworden.

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Als Sneeuwwitje niet van de giftige appel had gegeten, dan was ze nooit zo ziek geworden.

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Terwijl hij uit het raam keek, zag hij dat zijn collega aangereden werd. 

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Terwijl hij uit het raam keek, zag hij dat zijn collega aangereden werd. 

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Terwijl hij uit het raam keek, zag hij dat zijn collega aangereden werd. 

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Terwijl hij uit het raam keek, zag hij dat zijn collega aangereden werd. 

1. Hulpwerkwoord
2. Zelfstandig werkwoord
3. Koppelwerkwoord

Aan de slag

Werk nu aan opdracht 3 tot en met 5 van de module grammatica woordsoorten.