Domein H

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Domein H

BBP berekenen 1.1

Toegevoegde waarde 1.1

Omzet  - Inkoop  (grondstoffen)  = toegevoegde waarde

Categoriale inkomensverdeling

.

Hoeveel % van het inkomen wordt verdient per productiefactor

Loon/BBP x 100 = loonquote

Arbeidsinkomensquote (AIQ)

Loon + Winst zelfstandigen / BBP x 100

Loonkosten : Productie = Loonkosten per eenheid product.

(Stel: Loon +4% en productie +6% --> productie wordt per eenheid goedkoper)

Reële kringloop

Wat er bij een 'speler' binnen komt, gaat er ook weer uit.

Bestedingen van de één, zijn inkomsten van ander (Y gaat bij bedrijf weg, is inkomen bij gezinnen etc.)

Reële kringloop: Goederen (Bedrijf levert, gezin consumeert)

Formules

• Omdat alles wat erin komt, gelijk is aan wat eruit gaat, gelden de volgende identiteiten:
• Y = C + B + S
• Y = C + I + O + E - M --> LEREN
• (S - I) + (B - O) = (E - M) --> LEREN 

(S-I) + (B-O) = (E-M)

Financiële kringloop

S = I + (O-B) + (E-M)

(S-I) = Particulier spaarsaldo

(O-B) = Saldo overheid

(E-M) = Saldo lopende rekening = Nationaal spaarsaldo

1.2: Betalingsbalans

De geldstromen m.b.t. de handel staan op de betalingsbalans.

Ook andere geldstromen van en naar het buitenland (bijvoorbeeld beleggingen) staan op de betalingsbalans.

1.2: Opbouw betalingsbalans

Lopende rekening --> Reële transacties (afzet, stuks) met het buitenland (import/export) dus E-M

Financiële rekening (Kapitaalrekening) --> Financiële transacties met buitenland (beleggingen, sparen)

Productiefactoren en technologie (2.1)

.

De economische groei is op lange termijn afhankelijk van innovaties van de productiefactoren:

Natuur, arbeid, kapitaal en ondernemersschap.

Productiefactoren bepalen het aanbod (de aanbodkant) van de economie.

Factorproductiviteit

Arbeid

Kwaliteit hangt af van:

Kwantiteit beroepsbevolking

Scholing beroepsbevolking

Beïnvloeding factorproductiviteit

Innovaties dus R&D (Research & Development)

Onderwijs

Handel

Infrastructuur verbetering

Beter milieu

Gunstige ligging

Goed systeem van overheid (geen corruptie)

Productiefunctie Y = A.(K,L)

Y* = potentiële productie

A = totale factorproductiviteit

K = omvang productiefactor Kapitaal (incl. Natuur)

L = omvang productiefactor Arbeid (Labour)

Productiefunctie

Bij de inzet van arbeid en kapitaal op de hoogte van A, kan maximaal een bepaalde Y uitkomen.

Afnemende meeropbrengsten. Iedere K,L voegt steeds minder Y toe.

B kan niet bereikt worden, blauwe lijn geeft de max. productie aan.

Innovatie

Overheid verplicht scholing van werknemers

Daardoor verschuiving van de productiefunctie naar boven. Capaciteit wordt groter

Constante schaalopbrengsten

Verdubbeling van de inzet van K en L leidt ook tot een verdubbeling van de productie en inkomen.

Structuurbeleid

Structuurbeleid van de overheid is er opgericht om de productiefactoren te verbeteren. Gericht op de toekomst dus. 

Veel geld naar innovaties en onderwijs dus.

Welvaart

In hoeverre zijn mensen in staat om hun behoeften te voorzien?

Enge welvaart: Welvaart meten in inkomen/BBP

Brede welvaart: Rekening houdend met milieu, vrije tijd, veiligheid, inkomensverdeling, externe effecten, infrastructuur,. ......

Welvaart

Factoren die van invloed zijn op de welvaart in een land:

 vrije tijd, 

milieu, 

leefomgeving, 

collectieve goederen, 

infrastructuur, risico (negatief), ongelijkheid (negatief),

veiligheid, overheidspaternalisme.

Maatschappelijke welvaart

Pareto optimaal

Een uitkomst is Pareto-optimaal wanneer niemand zijn positie kan verbeteren zonder dat dit ten koste gaat van de ander.

In een marktmodel betekent dit dat de som van consumenten- en producentensuplus maximaal is.

Niemand kan zich nog verbeteren

Groen BBP

BBP - Kosten aan verbetering milieu + opbrengsten aan verbetering van het milieu

Kortom: het groene BBP houdt rekening met het milieu.

Lorenzcurve

Geeft de verdeling van inkomens weer in een land. Hoe dikker de 'buik', hoe schever de inkomensverdeling is. (En dus een hogere gini).

Percentielratio

Rijkste groep : armste groep

Dus hier: 50% : 4% = 12,5

Rijk verdient 12,5x zoveel als arm. 

Nivelleren / Denivelleren

Nivellering: de buik wordt dunner. Het verschil tussen arm en rijk wordt kleiner. (Oorzaken: progressief stelsel belasting, heffingskorting, belastingvrije voet)

Denivellering: de buik wordt dikker. Verschillen groter. (Aftrekposten, degressief stelsel)

Gini-Coëfficiënt

Getal dat iets zegt over de inkomensverdeling

Hoe schever de verdeling, hoe groter de gini-coëfficiënt. 

Gini ligt tussen 0 en 1: bij 0 verdient iedereen hetzelfde(diagonaal), 1 is volkomen ongelijk 

Soorten inkomen

Primair inkomen is inkomen voor belasting

Secundair is inkomen wat je overhoudt na loonheffing en sociale premies. 

Vermogensongelijkheid

Dit gaat over de ongelijkheid tussen de vermogens in een land. Dit is dus wat anders dan inkomen.

 Je kijkt dus naar het vermogen wat mensen op een bepaald moment bezitten (bezittingen - schulden) en hoe groot de verschillen hiertussen zijn.

(Bezit = huis, aandelen, spaargeld ,...)

Herverdeling inkomen

Door belastingen wordt het inkomen 'herverdeeld'. Mensen krijgen bijv. een uitkering van de belasting van werkenden 

Daardoor

- Als de belasting te hoog is: minder motivatie tot werken
- Uitkering hoog: thuis zitten is ook prima 

- scholing/ondernemen is niet nodig, minder motivatie om veel te verdienen

Meer prikkels tot migratie of belastingontduiking 

Belasting

Gemiddeld tarief = Belasting : bruto inkomen x 100

Marginaal tarief: Het percentage wat je over iedere volgende euro betaalt. 

Belastingwig

Verschil tussen nettoloon en de loonkosten van de werkgever.

De wig is dus de optelstom van belastingen en premies.

Niet verschil tussen bruto en netto!!

3 stelsels kennen

Vlaktaks = Iedereen betaalt hetzelfde % belasting. Ook wel proportioneel. Iedereen hetzelfde marginale tarief. 

Progressief: hoe hoger het inkomen, hoe hoger het belasting %. Marginale tarief hoger naarmate je inkomen stijgt. 

Degressief: hoe hoger je inkomen, hoe lager je belasting %

!!!Stappenplan netto inkomen!!!

Stap 1: Bereken het belastbaar inkomen --> 

Bruto - aftrekposten

Stap 2: Reken het bedrag uit in de schijven

Stap 3: Verlaag het bedrag uit de schijven met de heffingskorting

Stap 4: Bruto inkomen - belasting = Netto inkomen

Som oefenen:

Bruto inkomen €100.000

Hypotheekrente €4000

Heffingskortingen: €3000

Bereken het gemiddelde belasting %

Heffingskorting

Bedrag wat je als korting van de belasting af mag halen. Is voor iedereen vaak een vast bedrag.

Korting van €5000 is voor mensen met een laag inkomen relatief veel meer dan mensen met een hoog inkomen = Nivellering 

Aftrekposten

Aftrekposten in een hoge schijf scheelt iemand een hoger % belasting dan aftrekposten in een lagere schrijf.

Iemand met een laag inkomen heeft dus relatief minder voordeel van aftrekposten door een lager marginaal tarief

Dus aftrekposten werken denivellerend. 

Aftrekpost

€5000 aftrekpost:

Inkomen van €70.000 is geen 52% over 5000 euro

Inkomen van €13.000 is geen 32% over 5000

Dus denivellering

Rechtstreeks of niet?

-  directe belastingen

(inkomstenbelasting, loonbelasting, vennootschapsbelasting)

- indirecte belastingen

De winkelier betaalt deze belasting weer door aan het Rijk.

(btw en accijns)

Vennootschapsbelasting

Belasting over de belastbare winst van een onderneming. Belasting moet worden betaald door het bedrijf. 

Hoe herverdelen:

Belastingstelsel (hiervoor uitgelegd)

- Uitkeringen: mensen krijgen een uitkering waardoor het inkomen van de armste mensen omhoog gaat

- Toeslagen: mensen krijgen toeslagen van de overheid van bijvoorbeeld kinderopvang om hun inkomen te laten stijgen