PW 3. Werkwoordspelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

PW3. Werkwoordspelling

Een werkwoord heeft verschillende vormen. Voor iedere tijd is er een andere vervoeging. Voor de komende toets moet jij de volgende werkwoordsvormen weten voor Nederlands en Engelse werkwoorden:

inf - infinitief - het hele werkwoord

pvtt - persoonsvorm tegenwoordige tijd

pvvt - persoonsvorm verleden tijd zwakke werkwoorden

vd - voltooid deelwoord

od - onvoltooid deelwoord

bn - bijvoeglijk naamwoord (gemaakt van voltooid en onvoltooid deelwoord)

gw - gebiedende wijs

Je moet ook de 8 werkwoordstijden kunnen herkennen: 

ott - onvoltooid tegenwoordige tijd

ovt - onvoltooid verleden tijd

vtt - voltooid tegenwoordige tijd

vvt - voltooid verleden tijd

ottt - onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd

ovtt - onvoltooid verleden toekomende tijd

vttt - voltooid tegenwoordige toekomende tijd

vvtt - voltooid verleden toekomende tijd

Waar wil jij nog uitleg over? Wat moet jij nog echt oefenen?

Infinitief (inf)

Het hele werkwoord noemen we het infinitief. 

Dus: lopen, fietsen, autorijden, skaten, downloaden. 

Persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt)

Nederlandse & Engelse werkwoorden

ik-vorm = hele werkwoord (infinitief) - en

soms moet je een letter toevoegen, weglaten of veranderen

ik	ik-vorm	speel	word	zit	download	race
jij	ik-vorm + t	speelt	wordt	zit	downloadt	racet
hij/zij/het	ik-vorm + t	speelt	wordt	zit	downloadt	racet
wij/zij/jullie	infinitief	spelen	worden	zitten	downloaden	racen
....... jij/je?	ik-vorm	speel	word	zit	download	race

Die voetballer ... (worden, pvtt) gek van alle negatieve berichten over zijn prestaties.

Mijn vader ... (uploaden, pvtt) nu alle vakantiefoto's.

We ... (opletten, pvtt) altijd goed ... onze spullen op drukke plekken.

De gymdocent ... (timet, pvtt) de snelheid van alle leerlingen

... (downloaden, pvtt) jij vaak illegaal?

Persoonsvorm verleden tijd (pvvt)

Nederlandse & Engelse werkwoorden

Alle Engelse en de meeste Nederlandse werkwoorden zijn zwakke

werkwoorden. Deze veranderen niet van klank in de verleden tijd. Om de 

persoonsvorm in de verleden tijd te zetten, moet je -de(n) of -te(n) toevoegen.

Je maakt daarbij gebruik van: 't sexy fokschaap. 

1. Neem het hele werkwoord en haal -en daarvan af: niezen - en = niez. 
   
2. Zit de laatste letter in 't sexy fokschaap?                JA? ik-vorm+te(n) 

                                                                                                            NEE? ik-vorm+de(n)

Enkelvoud: ik-vorm tt + de of te: 

beweerde, landde, danste, berichtte.

Meervoud: ik-vorm tt + den of ten: 

beweerden, landden, dansten, berichtten.

Sommige Nederlandse werkwoorden zijn sterk. Deze veranderen wel van 

klank in de verleden tijd: eten - aten; lezen - lazen; schuiven - schoven.

Xandra ... (verkleden, pvvt) zich na schooltijd voor het feest.

Wij ... (fixen, pvvt) voor het schoolfeest nog een leuke outfit.

De politicus ... (richten, pvvt) vorige maand een nieuwe partij op.

Tim ... (racen, pvvt) nog even snel langs de supermarkt voor een taart.

Docenten ... (checken, pvvt) het taakwerk vorig jaar minder streng dan nu.

Hoe werkt het ezelsbruggetje ’t s(e)x(y)–f(o)ksch(aa)p? Leg je antwoord uit aan de hand van een voorbeeld met het werkwoord durven.

Voltooid deelwoord

Nederlandse en Engelse werkwoorden

Het voltooid deelwoord (vd) geeft vaak aan dat een handeling is afgerond (= voltooid). Meestal maakt het voltooid deelwoord deel uit van het werkwoordelijk gezegde. Er staat dan altijd ook een vorm van hebben, zijn of worden in de zin.

Ik heb een oude jas verkocht. Ik word voor mijn bijbaan goed betaald. Ik ben vandaag naar school gebracht.

Het voltooid deelwoord begint met een voorvoegsel: ge-/be-/ver-/ont-/er-/her-. Als het infinitief (hele werkwoord) met zo'n voorvoegsel begint, gebruik je deze ook bij het voltooid deelwoord.

Het voltooid deelwoord van sterke werkwoorden eindigt meestal op en.

– Vannacht heeft het eindelijk weer eens gevroren (vriezen).

– Bij de inbraak op school werden laptops gestolen (stelen).

Het voltooid deelwoord van zwakke werkwoorden eindigt op d of t: 't sexy fokschaap.

– onderstrepen → pvvt: onderstreepte → vd: Jet heeft de belangrijkste zinnen onderstreept.

– verdoven → pvvt: verdoofde → vd: De tandarts heeft Malik verdoofd.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Ik ... (hebben, pvtt) de laatste dagen mijn mail niet goed ... (checken, vd).

Leon ... (hebben, pvvt) een film ... (downloaden, vd).

Ik ... (zijn, pvtt) zo snel mogelijk naar het ziekenhuis ... (racen, vd).

Lees onderstaande zinnen. In elke zin staat het woord je achter de persoonsvorm. Leg uit waarom de persoonsvormen in deze zinnen correct zijn geschreven.
1 Ik raad je antwoord morgen.
2 Hij raadt je antwoord morgen.
3 Wanneer raad je mijn antwoord?

Onvoltooid deelwoord (od)

Nederlandse werkwoorden

Het onvoltooid deelwoord (od) geeft aan dat een handeling aan de gang is (= onvoltooid).

Het onvoltooid deelwoord spel je als infinitief + d: 

lachen + d → lachend.

– Juichend kwam de winnaar over de finish.

– Het kleine meisje zat huilend op de stoep.

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord (bn)

Van voltooide en onvoltooide deelwoorden kun je een bijvoeglijk naamwoord (bn) maken. Net als bij de andere bijvoeglijke naamwoorden heb je een lange vorm (met e) en een korte vorm (zonder e):

vluchten

vd: gevlucht - bn: de gevluchte overvaller; een gevlucht volk

od: vluchtend -  bn de vluchtende bankrovers; een vluchtend hert

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Vraag bij de volgende drie slides:

Noteer het werkwoord in de juiste spelling én geef aan welke vorm het werkwoord moet hebben. Kies uit: voltooid deelwoord (vd), onvoltooid deelwoord (od) of bijvoeglijk naamwoord (bn).

De honden staan ... (grommen) achter het hek te kijken naar ... (passeren) wandelaars.

De ... (kiezen) burgemeester hoorde ... (juichen) de uitslag.

De ... (kruipen) baby heeft zijn handjes vies ... (maken).

Samenvatting werkwoordsvormen

inf	infinitief hele werkwoord	slapen ; kok e n
pvtt	persoonsvorm tegenwoordige tijd	slaap - slaapt - slapen (ik-vorm - ik-vorm+t - hele ww)
pvvt	persoonsvorm verleden tijd	sterk: sliep - sliepen zwak: kookte - kookten ('t sexy-fokschaap)
vd	voltooid deelwoord	ik heb lekker geslapen. (ge/be/ver/ont/er & 't sexy-fokschaap of -en)
od	onvoltooid deelwoord	slapend lagen we op de achterbank (hele werkwoord + d)
bn	bijvoeglijk naamwoord	een slapend muisje - het slapende muisje een kokend pannetje - de kokende pan
gw	gebiedende wijs	slaap minstens 8 uur per nacht. kook de aardappelen 10 minuten.

Homofone werkwoordsvormen

Homofone werkwoordsvormen zijn werkwoordsvormen die verschillend gespeld worden, hoewel ze hetzelfde klinken. Denk aan vormen als bind en bindt, gelooft en geloofd, rusten en rustten en vergrootte en vergrote. ‘Homofoon’ betekent ‘gelijk van klank’.

- De ik-vorm en de jij/hij-vorm in de pvtt klinkt vaak hetzelfde: ik lijd - hij lijdt

- De pvtt kan hetzelfde klinken als het vd: er gebeurt niets - er is niets gebeurd

- De inf/pvtt kan hetzelfde klinken als de pvvt: we verspreiden ons - we verspreidden ons

- De pvvt kan hetzelfde klinken als het bn: het hek verroestte helemaal - het verroeste hek

fluiten - floten

ontbijten - ontbeten

schrikken - schrokken

bewegen - bewogen

Hij ... (besteden, pvtt) het geld dat nog niet is ... (besteden, vd).

Hij ... (besteden, pvvt) het nog niet ... (besteden, bn) geld.

Vraag bij de volgende drie slides:

Noteer het werkwoord in de juiste spelling én geef aan welke vorm het werkwoord moet hebben. Kies uit: inf, pvtt, pvvt, vd of od. Kies tt indien mogelijk.

Kiki ... (hebben) een mooi gedicht ... (schrijven).

De hordenlopers ... (betreden) zojuist ... (zwaaien) het atletiekstadion.

De ... (bedreigen) kunstenaar ... (willen) haar land ... (ontvluchten).

Gebiedende wijs (gw)

De gebiedende wijs (gw) wordt gebruikt om een bevel, een advies, een instructie of een waarschuwing te geven. In een zin met een gebiedende wijs staat geen onderwerp. De gebiedende wijs schrijf je als de ik-vorm, ook als je meerdere personen aanspreekt.

Sluit alle ramen en deuren!

Verwarm de oven voor op 180 graden en pak de ingrediënten.

... (maken, gw) je taakwerk voor het einde van de week af.

... (lopen, gw) naar de maan!

Maak een zin in de gebiedende wijs met het werkwoord kiezen...

Werkwoordstijden

o tt	onvoltooid t egenwoordige tijd	pvtt	ik b ak een taart.
o vt	onvoltooid verleden tijd	pvvt	ik bakte een taart.
v tt	voltooid tegenwoordige tijd	pvtt + vd	ik heb een taart gebakken .
v vt	voltooid verleden tijd	pvvt + vd	ik had een taart gebakken
o ttt	onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd	zal + inf	ik zal een taart bakken
o vtt	onvoltooid verleden toekomende tijd	zou + inf	ik zou een taart bakken
v ttt	voltooid tegenwoordige toekomende tijd	zal + inf + vd	ik zal een taart hebben gebakken
v vtt	voltooid verleden toekomende tijd	zou + inf + vd	ik zou een taart hebben gebakken

Werkwoordstijden

Hoe bepaal je of de zin een ott - vtt - ovt - vvt - ottt - vttt - ovtt - vvtt is?

stap 1. Staat er een VD in de zin? Ja: v | Nee: o

stap 2. Staat de persoonsvorm in de tt of in de vt?

stap 3. Is de persoonsvorm een vorm van zullen/zouden? Ja: +t

De leerling zou goed gewerkt hebben. = vvtt.

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Ik heb zijn aanpak nooit begrepen.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Ik zou de bus hebben gemist.

1. ottt
2. ovtt
3. vttt
4. vvtt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Het kind gedroeg zich voorbeeldig.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Ik zal een keuze hebben gemaakt.

1. ottt
2. ovtt
3. vttt
4. vvtt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
We hadden je vraag al beantwoord.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Ik zou boodschappen doen.

1. ottt
2. ovtt
3. vttt
4. vvtt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
Ik zal nieuwe gymschoenen kopen.

1. ottt
2. ovtt
3. vttt
4. vvtt

Welke werkwoordstijden horen bij de zin?
De conciërge bedient de printer.

1. ott
2. ovt
3. vtt
4. vvt