2.4 en 2.5 'Snelcursus'

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

2.4 en 2.5

- Kweken van weefsels
- Bacteriën, schimmels en planten 

Doel 2.4 en 2.5

2.4 (Kweken van cellen en organen)
- Je weet wat stamcellen zijn

- Je leert enkele toepassingen van de biotechnologie 

2.5 (Cellen van bacteriën, schimmels en planten)

- Je leert een aantal kenmerken van bacteriën, schimmels en plantencellen.
- Je leert de functie van glucose als bouwstof en reservestof

- Je leert de BiNaS te gebruiken voor de kenmerken van de vier rijken.

Stamcellen

Vanuit één bevruchte eicel

ontstaat een heel mens

met verschillende typen

cellen. Dit gebeurt in 

stappen. 

Stamcellen

Weefselstamcellen

Die weefselstamcellen blijven je

hele leven delen en nieuwe

weefselcellen vormen. 

De stamcellen differentieren

niet verder. De gevormde

weefselcellen wel.

Video

Nieren printen 

Blaas printen

(vanaf 10:50)

Nieuwe donorwet

Vroeger: geen beslissing nemen = geen orgaandonatie

Nu: geen beslissing nemen = orgaandonatie

Weefseltechnologie

Weefseltechnologie maakt gebruik van stamcellen van patiënten om bepaalde weefsels te kweken

Lichaamseigen materiaal → geen gevaar op afstoting!

Biotechnologie

Belangrijk voor:

• Genezen van ziekten
• Verbeteren van gewassen

Suikerziekte

Type I - Slecht werkende 'eilandjes van Langerhans' in alvleesklier.
Geen insuline => suiker in het bloed kan niet goed gereguleerd worden, soms heel hoog, soms heel laag.

Biotechnologie biedt twee oplossingen:
- Insuline spuiten die door iets anders is aangemaakt
- Nieuwe alvleesklier maken

Insuline maken

Door een bacterie aan te passen (genetische modificatie) kun je een bacterie maken die insuline produceert.

Gelukkig is er voor deze modificatie een BiNaS-tabel: 71M.

Plasmide: een klein ringvormig DNA-molecuul in een bacteriecel. 

Insuline maken

Bacterien bevatten kleine cirkel-

vormige stukken DNA: plasmides.

Daar kun je een gen in plaatsen

van bijvoorbeeld de mens. De
bacterie gaat dan het eiwit

maken dat door dat gen gecodeerd

wordt. Bijvoorbeeld insuline-gen!

Leg in eigen woorden uit wat genetische modificatie betekent

Matchis stamceldonatie 

Nieuwe alvleesklier

Transplantatie van een 'vreemde'
alvleesklier kan problemen
geven met afstoting.

Met weefseltechnologie kunnen
artsen de stamcellen van de patient
voorzien van een werkend insuline-gen
en terugplaatsen. Deze cellen gaan dan
werkende alvleeskliercellen maken door te delen.

huiswerk 

maken opdracht 73, 77, 81, 84, 86

klaar examentraining maken 

Paragraaf 2.5

Planten, bacteriën en schimmels

Elk rijk andere cellen...
Dieren kennen we nu al.

Niet elk rijk heeft dezelfde organellen

'Moet ik uit mijn hoofd kennen welke organellen elk rijk heeft?'

Een cel van alle rijken staat in de BiNaS (78 en 79ABC) met de organellen die ze hebben. Dus geen stress.

Je moet natuurlijk van de organellen wel de functie kennen!

Vier rijken - celkenmerken

Vier rijken - celkenmerken

Autotroof: maakt zelf organische stoffen

Heterotroof: organische stoffen uit andere organismen

Vier rijken - celkenmerken

Prokaryoot: zonder celkern

Eukaryoot: met celkern

Planten, bacteriën en schimmels

- Kijk bij elke cel goed wat voor organellen erin zitten.

- Kijk tegelijk in de BiNaS bij tabel 78/79ABC of je dezelfde onderdelen als in de LessonUp kan herkennen.

Aan het eind staan een paar 'controlevragen'.

Planten

Komt ook in
een dierencel
voor

Welke organellen
hebben planten
wel, maar dieren
niet? 

Plantencellen 

Celwand: extracellulaire laag, meestal gemaakt van cellulose.
 

Geeft de plantencel vorm en stevigheid.

--> veel steviger dan alleen membraan

Plantencellen 

(Centrale) vacuole:

grote blaas (membraan) met water en opgeloste stoffen (soms kleurstoffen, bijv paars)

Plantencellen 

Bladgroenkorrels/ chloroplasten: hier vindt fotosynthese plaats (aanmaak van glucose met water en CO₂).

Groene plastide (gekleurde organellen).

Plantencellen 

Andere plastiden: Amyloplasten: opslag zetmeel

Chromoplasten: kleurstofkorrels (geel - rood)

Plastiden kunnen in het leven van een plant veranderen van de één naar de ander

1. Chloroplast naar amyloplast
2. Chromoplast naar chloroplast
3. Chloroplast naar chromoplast
4. Amyloplast naar chromoplast

1. Chloroplast naar amyloplast
2. Chromoplast naar chloroplast
3. Chloroplast naar chromoplast
4. Amyloplast naar chloroplast

Planten: Autotroof en eukaryoot

Bacteriecellen 

DNA:

cirkelvormig DNA vrij in het cytoplasma

Bacteriecellen 

Plasmide:

Naam van klein cirkelvormig DNA-molecuul

Bacteriecellen 

Celwand:

Altijd aanwezig bij bacteriën

Bacteriecellen 

Kapsel:

Bescherming tegen afweerstoffen, niet altijd aanwezig

Bacteriecellen 

Flagellen:

Zweepstaarten voor voortbeweging

Bacteriën: Prokaryoot

Schimmelcellen

Celwand (gemaakt van chitine), vacuole.

(kijk naar 3.1 hoe schimmels zichzelf voortplanten!)

Eencellige schimmels: gist!

Bij de afbraak van glucose (buiten de mitochondriën) produceren ze alcohol en CO₂.

Hierdoor wordt brood luchtig 

en krijgen bier en wijn hun alcohol.

Meercellige schimmels

Veel schimmels zijn detrivoren -->
ze eten dood organisch materiaal.

Meercellige schimmels: paddenstoelen

Paddenstoelen zijn de vruchtlichamen (sporenvormers/ verspreiders) van schimmels.
 

Het grootste deel van het organisme bevindt zich onder de grond (schimmeldraden)

Schimmels: Heterotroof en eukaryoot

Een gegeven cel heeft een celmembraan, een celwand, maar geen celkern.

Uit welk rijk komt deze cel?

1. Bacteriën
2. Schimmels
3. Planten
4. Dieren

In een tekst wordt gesproken over een autotroof organisme. Uit welke rijken kan dit organisme sowieso NIET zijn?

Huiswerk

2.5  opdracht 87, 90, 96, 103 

Een mitochondrium is, net als bladgroenkorrels, een plastide.

1. Waar
2. Niet waar