Hoofdstuk 5, paragraaf 1.

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5: Steden, Staten en de kerk

Paragraaf 1: Handel en de opkomst van steden

Wat gaan wij vandaag doen?

• Introductie
• Leerdoelen
• Instructie
• Verwerking
• Aan de slag!
• Afsluiting

Bron 1: Schilderij over de markt in Den Bosch, circa 1530. 

Studiewijzer

d

Week 5	Lesdoel	Opdracht
1 april t/m 5 april	A: Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen. B: Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond. C: Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was. D: Je kunt uitleggen hoe de Europese cultuur zich in de late middeleeuwen ontwikkelde.	Lees: Paragraaf 1 van hoofdstuk 5. Opdracht: Opdracht 1 + 4 t/m 17.

A: Er komen weer steden

In de late middeleeuwen 

(1.000 - 1.500)

• Continuïeit (!) & verandering

• Continuïteit, meeste mensen wonen en werken op het platteland 
• Verandering, handel en nijverheid bloeien op + steden ontstaan

Bron 2: Landbouw middeleeuwen. Ondanks dat er in de late middeleeuwen steden ontstaan blijven de meeste mensen op het platteland wonen. Landbouw was dus nog het belangrijkste middel van bestaan. 

A: Er komen weer steden

Verandering had twee oorzaken.

1. Vergroten van landbouwopbrengsten
2. ontginnen van landbouwgrond

A: Er komen weer steden

1. Vergroten van landbouwopbrengsten.

• Halsjuk
• Ijzeren ploeg
• Grond efficiënt benutten middels drieslagstelsel (aantekening!)

Bron 3: Foto van paard met halsjuk. Het halsjuk vergroot de werkkracht van dieren om de grond makkelijker om te ploegen. 

A: Aantekening drieslagstelsel

A: Er komen weer steden

2. ontginngen van landbouwgrond

''Klaarmaken van grond voor de landbouw.''

• Bossen kappen
• Moerassen droogleggen
• Akkers en weidegronden komen op deze plekken

A: Er komen weer steden

Gevolg hiervan,

• Landbouwopbrengsten stijgen,
• Bevolkingsgroei neemt toe,
• Dorpen groeien uit tot steden
• Boeren trekken naar die steden om een ambacht uit te kunnen voeren

Er ontstaan een agrarisch-stedelijke samenleving

Bron 4: Smeden aan het werk. In de steden konden mensen weer een ambacht uitvoeren. 

B: Aantekening ''Er komt meer geld in omloop''

Aan de slag!

Lees: Paragraaf 1, hoofdstuk 5.

Maak: Opgave 1 en 4 t/m 17.

Klaar?

Samenvatten paragraaf 1, hoofdstuk 5

Stiltetimer

Afsluiting

• Stiftenopdracht
  
• Je krijgt met je klas 2 minuten de tijd om op het bord zo veel mogelijk op de schrijven over:
  
• Wat heb je vandaag geleerd het Middeleeuws domein?
  

Je mag stiften doorgeven, maar niet gooien.

Als je klaar bent ga je zitten.

Op het einde bespreken we de opdracht. 

Hoofdstuk 5: Steden, Staten en de kerk

Paragraaf 1: Handel en de opkomst van steden

Wat gaan wij vandaag doen?

• Terugblik
• Instructie
• Verwerking
• Aan de slag!
• Afsluiting

Bron 1: Schilderij over de markt in Den Bosch, circa 1530. 

Studiewijzer

d

Week 5	Lesdoel	Opdracht
1 april t/m 5 april	A: Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen. B: Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond. C: Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was. D: Je kunt uitleggen hoe de Europese cultuur zich in de late middeleeuwen ontwikkelde.	Lees: Paragraaf 1 van hoofdstuk 5. Opdracht: Opdracht 1 + 4 t/m 17.

C: Handelsnetwerken

In de late middeleeuwen

• Toename in handel op lange afstand
• Ontstaan handelssteden
• Hanze 

Bron 2: Foto van een bekende Nederlandse hanzestad, Zwolle

C: Handelsnetwerken

Voordelen handelsnetwerk:

• Bescherming tegen piraten
• Minder tol betalen in andere hanzesteden
• Afspraken met leveranciers

Naast de hanze waren er ook meerdere handelsnetwerken. 

Bron 3: Kaart van middeleeuwse handelroutes. Noord- en Zuid Europese handelaren ontmoeten elkaar in Brugge.

D: Kerken en stadhuizen

Late middeleeuwen niet alleen een economische, maar ook culturele verandering.

• Romaanse stijl
• Gotiek
• Kunstvormen

In de onderstaande dia's een aantal voorbeelden.

Bron 4: 

Aan de slag!

Lees: Paragraaf 1, hoofdstuk 5.

Maak: Opgave 1 en 4 t/m 17.

Klaar?

Samenvatten paragraaf 1, hoofdstuk 5

Stiltetimer

Afsluiting

• Stiftenopdracht
  
• Je krijgt met je klas 2 minuten de tijd om op het bord zo veel mogelijk op de schrijven over:
  
• Wat heb je vandaag geleerd het Middeleeuws domein?
  

Je mag stiften doorgeven, maar niet gooien.

Als je klaar bent ga je zitten.

Op het einde bespreken we de opdracht.