Dag 7

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Literatuurgeschiedenis 

20e eeuw

Programma

Boekomslagen De avonden?

Terugkijken donderdag

Proza na WOII: W.F Hermans

Schrijfopdracht Hermans

Harry Mulisch

Eindopdracht

Nawoord

Beschrijf wat je hebt geleerd van deze periode: 

Had je eyeopeners? 

Welk boek dat je hebt gelezen kan je nu in een periode van de (literatuur)geschiedenis plaatsen? Beschrijf hoe. 

Geen boek gelezen? Beschrijf dan een van de boeken die we hebben besproken. 

Wat vond je de interessantste periode?

Wat weet je nog over het proza na WOII?

Proza na de WOII

Thema's

(trauma)verwerking van de WOII, 

beeldvorming van de oorlog (oprechtheid van verzetshelden: wie was goed en wie 'fout'?) 

Over de oorlog zelf: Marga Minco, Anne Frank

Oorlog indirect: Gerard Reve 

Wat weet je van... W.F. Hermans?

5. W.F. Hermans (1921 - 1995)

• Schrijver en fysisch geograaf
• Gedichten, toneel, kritieken, polemieken, essays verhalen en romans.
• Ook bekend als criticus op andere schrijvers (Harry Mulisch)
• Hermans is door de oorlog gevormd

‘Mijn hele jeugd stond in het teken van de oorlogsdreiging. Ik had als jongen nogal een beperkte bewegingsvrijheid. Zeer strenge ouders. Toen na mijn eindexamen gymnasium mijn studententijd had moeten beginnen, brak de oorlog uit en werden ook die jaren verpest.’

Thema's

• Na de oorlog: beeldvorming van de oorlog: wat was de waarheid?
• Geen duidelijke waarheid
• Er heerst chaos in de wereld; er is geen orde die het leven zinvol maakt.
•  Hij stelt vragen bij oprechtheid van de verzetshelden.

De donkere kamer van Damocles

Thema's in De donkere kamer

Thema’s/ motieven: antiheld ('Sadistisch universum'), handelen uit zelfbehoud (niet uit idealisme), er bestaat niet één waarheid, goed - fout, oorlog, bezetting, schuld - onschuld.

Boeken met hoofdpersonen voor wie ik plaatsvervangende schaamte voel, vind ik...

Nooit meer slapen

Opdracht Hermans 

Schrijf een kort verhaal (ca 1/2 blz) met als hoofdpersoon een antiheld.

Begin het verhaal met de zin:

'Het was een mistige zondagavond in April toen [naam] haar/hem/[naam] voor het eerst zou ontmoeten.'

6. Harry Mulisch (1927 - 2010)

• Hij schreef romans, verhalen, gedichten, toneel, politieke geschriften, essays en filosofisch werk. Alle literaire prijzen.
• Hij heeft net als Reve en Hermans veel boeken met de oorlog als thema geschreven. 
• Zoon van een Oostenrijkse vader - Joodse moeder
• 'Ik ben de tweede wereldoorlog'
• Andere boeken over de oorlog: Het stenen bruidsbed (1959) 

Stijl en symboliek

• Realistische stijl
• Er zit een een bepaalde magie in zijn boeken: Hij verbindt het alledaagse met het mysterieuze, en het goddelijke. 
• Symboliek uit de Griekse en Keltische mythes (dubbele laag)
• Veel schijnbaar willekeurige, toevallige gebeurtenissen krijgen zinvolle samenhang.
  

De aanslag (1982)

De ontdekking van de hemel

Quinten Quist is door het lot uitverkoren om de stenen tafelen van Mozes terug te vinden en naar God terugbrengen. Maar de mens is verslaafd aan techniek en dat betekent de ondergang van de mensheid.

Programma

Anti-held verhaal?

Het doorbreken van taboes (Wolkers, Reve)

De periode 1960 - heden: invloeden van het postmodernisme

Uitwerken

Hoofdstuk 4 De jaren 60  Het doorbreken van taboes

Paragraaf 1 Nieuwe vrijheden

In de jaren 60 verdwijnt de sombere levenshouding

Optimisme, vechten voor ideale wereld

Doorbreken van taboes: Reve (homoseksualiteit) en Jan Wolkers (Turks Fruit) 

Vernieuwing van de roman

Jan Wolkers (1925 - 2007)

Geboren in Oegstgeest

Opgegroeid in streng gereformeerd milieu

 schrijver, beeldhouwer en schilder

Thema's: ziekte, dood, dieren, seks

Boeken: terug naar Oegstgeest en Turks Fruit

https:

Men zegt wel dat de maatschappij van tegenwoordig 'gepornoficeerd' is én 'verpreutst' Ben je het daarmee eens?

Welke taboes zijn er volgens jou in de maatschappij/ op school?

Literatuur tussen 1960- heden

Literatuur tussen 1960- heden

Wat zijn de stijlverschillen tussen deze bouwwerken?

Hoofdstuk 5 Invloed van het postmodernisme 1960 - heden

De literatuur uit de periode tussen 1960 en nu kenmerkt zich doordat het beïnvloed is door het postmodernisme.

Geen stroming (te divers), wel kenmerken. 

Paragraaf 1 Kenmerken

1. Verteller, auteur en personages zijn niet strikt gescheiden.

2. Het begrip werkelijkheid is een probleem. Het verschil tussen genres neemt af. Het verschil tussen fictie en non-fictie is minder duidelijk. 

3. Onderwerpen worden van veel kanten uitgelicht. Er is niet langer één waarheid. Geen moraal, wel ethische vragen

4. Originaliteit is niet belangrijk: stukken tekst van anderen citeren (intertekstualiteit), verwijzen naar de literatuur zelf (metafictie)

5. Vorm: gesprongen met tijd, meekijken met meerdere personages

De ontdekking van de hemel

Verteller, auteur, personages: Twee hoofdpersonen: Max en Onno> vriendschap Mulisch - Donner

Genre: avonturenroman, fantastische vertelling, liefdesverhaal, autobiografische roman, Bildungsroman, ideeënroman en psychologische roman

Verschillende kanten belicht: discussies over of de hemel bestaat

Onder welk genre valt wat Tjitske Janssen voordraagt? (fictie, non-fictie, poëzie, proza, etc)

2. Het verschil tussen genres neemt af. Het verschil tussen fictie en non-fictie is minder duidelijk. 

Spoken word kunstenaars zoals Tjitske Jansen

Lieke Marsman - Het tegenovergestelde van een mens (2007) - essay, poëzie en roman

Suzanna Jansen - Het pauperparadijs (2010)- 'factie'  

Dimitri Verhulst (De helaasheid der dingen) - verteller en hoofdpersoon lopen door elkaar

 

1. Verteller, auteur en personages zijn niet strikt gescheiden.

Charlotte Mutsaers - Rachels rokje  (1994)- de schrijfster lijkt zich in de opmerkingen van de verteller met het eigen verhaal te bemoeien. Hoogst ongebruikelijk in een roman. 

Suzanna Jansen - Het pauperparadijs (2010)- 'Hoofdpersoon en verteller zijn dezelfde 

5. Vorm: springen in de tijd

Jeroen Brouwers Bezonken rood (1981)- verhaal niet chronologisch 

Peter Verhelst - Tongkat (1999)  - 1 verbrokkeld verhaal, met 8 verschillende vertellers

3. Geen moraal, wel ethische vragen: engagement

Vanaf jaren 90-> kritiek van schrijvers op het esthetische postmodernisme: 

het gaat om de vorm, de literaire techniek en óver het medium literatuur

De relatie met de werkelijkheid gaat zo verloren.

-> streven naar engagement

-> baseren verhaal op actualiteit

-> zoeken contact met de lezer

Joost Zwagerman (De buitenvrouw 1994 )en Arnon Grunberg (Tirza)

Geëngageerde auteurs

• Adriaan van Dis (1946) - De wandelaar (2007) - lotgevallen van illegalen
• Robert Vuijsjes (1970) - Alleen maar nette mensen (2008) -maatschappelijke kloven en vooroordelen
• Tom Lanoye (1958) - Kartonnen dozen (1991)- homoseksuele liefde
• Tommy Wieringa (1967) - Joe speedboot (2005)- vriendschap
• Tommy Wieringa Dit zijn de namen (2017) - vluchtelingenproblematiek
• Ilja Leonard Pfeiffer - La superba (2019) -  vluchtelingenproblematiek
  
• Lieke Marsman - Het tegenovergestelde van een mens - (2007) - klimaat
• Marjolein Februari De literaire kring  (2008)- vergiftigingsschandaal   
  

Hoofdstuk 6 Indië in de literatuur

1. Relatie Nederland - Indonesië

1816 'Nederlands-Indië' (begin Nederlandse kolonie)

1941: Japanners koloniseren Nederlands-Indië vanwege olie (Nederlanders en 'Indo's' in jappenkampen)

1945 'Indië verloren rampspoed geboren'

(1945 - 1949) Onafhankelijkheidsoorlog Nederland - Indonesië

('politionele acties')

1949 Veteranen en Indo's vluchten naar 'Nieuw vaderland'

2. Thema's

Terugblik op jeugd in Indië, het werkelijk kennen van de 'ander', schuld van onderdrukkende koloniale verleden

• Oeroeg, Hella S. Haasse

Verbeelding van Indië. Zijn herinneringen en fantasie wel te onderscheiden?

• Helga Ruebsamen, Het lied en de waarheid

Thema's

Trauma van de onafhankelijkheidsoorlog, van de jappenkampen, het verlies van Indië, niet kunnen aarden in nieuwe vaderland, (dubbele) identiteit

• Nathan Sid (1983), Indische Duinen (1994) Adriaan van Dis 
• Maria Dermoud De tienduizend dingen (1955) 
• Bezonken rood, Jeroen Brouwers (1981)
• Geen gewoon Indisch meisje, Marjon Bloem (1983)

Oeroeg Hella. S Haasse

Debuutroman 1948

Heren van de thee (1992)

Sleuteloog (2002)